استاد اخوین چهره ماندگار هنر خوشنویسی، حسرت‎ها و دغدغه‎ها

استاد عباس اخوین میهمان ویژه دفتر ایرنا، گفتنی های زیادی در مورد خطاطی و هنر خوشنویسی داشت که چکیده ای از سال ها فعالیت در این زمینه بود.

او که چندی قبل لقب عالیجناب خط را از جامعه خوشنویسی و هنری کشور گرفته است، از برجسته ترین هنرمندان خوشنویس کشور است و همه بر این امر معترفند که زحمات این استاد مسلم، نقشی بی بدیل در زنده نگه داشتن خط نستعلیق، به عنوان عروس خطوط ایرانی و اسلامی داشته است.

هنر اصیل ایرانی

کسی که از کلاس سوم ابتدایی تا امروز قلم را روی زمین نگذاشته و همیشه در حال مشق خط است خوشنویسی را هنر اصیلی دانست که عمری به قدمت بیش از هزار سال دارد.

او در ادامه گفت: این هنر قدیمی مختص کشور ما و به ویژه خط نستعلیق خط ملی ماست و باید بیش از این ها به این هنر اصیل اسلامی و ایرانی توجه شود.

او که از همان اوان کودکی به این هنر عشق ورزیده و نوشتن با خط خوش را از سوم ابتدایی آغاز کرده است، گفت: حتی بیضاوی شیرازی در اقلام سته هم در مورد این که این هنر اصیل ایرانی است و قواعد اولیه آن را ذکر کرده است.

وی خط نستعلیق را عروس خطوط فارسی توصیف کرد و گفت: حیف است که خط نستعلیق از رونق بیفتد و از منظر زیبایی شناسی نیز این خط را حتی آن هایی که با خوشنویسی نا آشنا هستند، زیبا می دانند.

در حسرت انتشار یک قرآن فاخر

استاد اخوین یکی از حسرت های بزرگ خود را منتشر نشدن قرآنی بیان کرد که با مشارکت ۲۴۰ هنرمند خوشنویس زیر نظر وی تحریر شده است.

وی اظهار داشت: در سال ۱۳۷۹ به سفارش شبکه دوم سیما قرآنی با مشارکت ۱۸۰ خوشنویس و ۶۰ نگارگر با خط نستعلیق نوشته و پرداخته شد. خوشنویس ها هر کدام عهده دار نوشتن چند صفحه از قرآن شدند و خود من هم سوره فاتحه و قسمتی از سوره بقره را نوشتم و نگارگران همزمان شروع به نگارگری صفحاتی که نوشته می شد کردند، اما این قرآن هنوز چاپ نشده است.

وی در مورد چرایی چاپ نشدن این قرآن فاخر نیز گفت: اگر چه مشکلات مالی را بهانه عدم چاپ این قرآن عنوان می شود ولی گویا مشکلات دیگری هم هست، اما حیف است این قرآن زیبا که حاصل کار ۲۴۰ هنرمند است، چاپ نشده و در دسترس علاقه مندان قرار نگیرد.

وی اظهار داشت: در ابتدای این کار هنگامی که انجمن خوشنویسان تهران از من خواست وارد ماجرا شوم بدون قید و شرط قبول کرده و به خاطر عشق به قرآن و خوشنویسی اعلام کردم که سوره حمد و بقره را هم خود خواهم نوشت و به همین دلیل گروهی را هم انتخاب کردم تا در این کار بزرگ مشارکت کنند زیرا کار بزرگ و جدی بود و خوشنویسانی هم که انتخاب شدند استادان معتبری بودند اما متاسفانه این کار بزرگ همچنان در محاق مانده و به منصه ظهور نرسیده است.

خاطرات خوب

استاد اخوین از خاطرات کودکی خود نیز یاد کرده و گفت: تا کلاس نهم در دبیرستان همت بجنورد درس خواندم و اگر چه تبار و اصالت خانوادگی من از یزد است اما پدران من به بجنورد آمدند و در همین جا زندگی کردند و مادرم نیز بجنوردی است و سپس از بجنورد به مشهد و بعد به تهران رفتیم.

وی اظهار داشت: از همان کودکی به خط علاقه مند شدم و نوشتن با قلم و دوات حس خوبی در من به وجود می آورد و به همین دلیل با وجود این که نه تنها تشویق نمی شدم بلکه حتی تنبیه و نهی هم می شدم به نوشتن ادامه دادم و ۷۰ سال از زندگی خود را صرف این هنر اصیل اسلامی و ایرانی کرده ام و اگر دوباره هم به دنیا بیایم باز هم خط خواهم نوشت و خوشنویس خواهم شد.

وی با بیان اینکه خط خوش میراثی خانوادگی است، افزود: پدر و دیگر اعضای خانواده ام نیز خطی خوش داشتند اما دوست می داشتند تحصیلات من هم مانند دیگر خواهر و برادرانم در رشته های علمی باشد و به همین علت در دانشگاه به خواندن شیمی مشغول شدم اما باید اذعان کنم که از سال ۱۳۳۸ که پدرم از دنیا رفت و چرخاندن چرخ خانواده بر دوش من که پسر چهارم خانواده بودم افتاد، به وسیله خوشنویسی زندگی خود و خانواده را چرخانده ام و گویا مقدر شده بود که من خط را برای آینده خود بنویسم.

وی با بیان اینکه خوشنویسی را بدون داشتن استاد و آموزش آغاز کرده است، افزود: اگر صد بار دیگر هم زمان به عقب برگردد، به جز خوشنویسی و خط کار دیگری نخواهم کرد و آرامش و عشق خود را در نوشتن پیدا کرده ام به طوری که مدتی در بانک و حدود ۲ سال هم در روزنامه کیهان کارمند بودم اما روحیات من با پشت‌میزنشینی سازگار نبود و به همین دلیل برای خودم آتلیه خطاطی راه انداختم.

استاد اخوین افزود: از سال۱۳۷۱ هم مرکز کتابت و تعلیم ایران را تاسیس کردم و شاید اگر کار دیگری را انجام می دادم، رضایتی را که اکنون از زندگی دارم، نداشتم.

وی افزود: یادم هست وقتی در کودکی با مادرم به حرم امام‌ رضا(ع) می‌رفتم همه حواسم به کتیبه‌های داخل حرم بود و مدام با خود می گفتم آیا می توانم روزی همین طور با خط خوش بنویسم و دیگران از تماشای آن لذت ببرند.

وی با بیان اینکه بعد از کوچ به تهران و زندگی در این شهر به دنبال تعلیم گرفتن خوشنویسی رفته است، اظهار داشت: در تهران یکی از آشنایان که خط خوش من را دید به من پیشنهاد کرد تا در کلاس های آزاد خوشنویسی شرکت کنم و به این شکل در محضر استاد مرحوم «علی آقا حسینی»، از شاگردان مستقیم «عمادالکتاب» خوشنویسی را به شکل اصولی آموختم که خیلی روی کارم تأثیر گذاشت.

شروع به کار

وی در مورد نخستین کاری که توسط هنر خوشنویسی به آن دست یافت نیز اظهار داشت: پس از فوت پدر، برای گذران زندگی به کانون‌های تبلیغاتی و استودیوهای فیلمسازی رفتم و خودم را به‌ عنوان خطاط معرفی کردم.

استاد اخوین افزود: بعد از جست‌وجوهای فراوان، یک روز یکی از دوستانم که در کانون آگهی پرسپولیس کار می‌کرد با من تماس گرفت و گفت خط تو قرار است پنجشنبه در روزنامه کیهان چاپ شود که به این شکل کارم را در کیهان آغاز کردم و با وجود مخالفت خانواده‌ام، کار در بانک را رها کرده و به استخدام روزنامه کیهان درآمدم چون به خطاطی عشق می‌ورزیدم.
تربیت شاگردان

استاد اخوین در ادامه گفت: خیالم راحت است که خط نستعلیق ادامه خواهد داشت و خوشنویسی و نستعلیق با شاگردانی که تربیت کرده ام زنده می ماند و در حال حاضر حداقل ۱۰ خوشنویس درجه یک و تراز اول کشور از شاگردان من هستند.

نمایشگاه های پرمخاطب

وی با اشاره به برپایی نمایشگاه های خوشنویسی در خارج از کشور گفت: در سال ۱۳۶۹ نمایشگاهی در سوریه برگزار کردم که از آن به صورت عجیب و باور نکردنی استقبال شد و حتی سرودی به نام من تدوین و خوانده شد و همه افرادی که از آثار من بازدید کردند می خواستند نام آن ها را به نستعلیق بنویسم.

استاد اخوین افزود: با توجه به استقبال شایانی که به عمل آمد مسئولان فرهنگی وقت درخواست کردند که نمایشگاه را از مرز عبور داده و به بیروت، پایتخت لبنان ببریم که در آنجا نیز بسیار پرمخاطب بود و به گفته متولیان امور فرهنگی این نمایشگاه برابر با کارهای فرهنگی و سیاسی چند ساله بر تحکیم روابط دو کشور تأثیر مثبت داشت.

وی با اشاره به این که برپایی نمایشگاه خوشنویسی در کشورهای فارسی زبان آسیای میانه میسر نشده است گفت: اگر می توانستم و زمینه آن فراهم می شد، در این کشورها هم نمایشگاه برگزار می کردم.

کلک سخن

استاد اخوین در مورد رواج خط کامپیوتری نستعلیق گفت: پسرم «کاوه» مبدع نرم افزار کِلک است که با این نرم افزار توانست خط نستعلیق را وارد دنیای دیجیتال کند و از سال ۱۳۷۳ این نرم افزار در چاپ کتب درسی مدارس نیز به کار گرفته شد به این امید که این خط متروک و مهجور نماند.

وی بیان کرد: پسرم با خط کامپیوتری کار می کند و سفارش می گیرد و حتی سفارش اول او که نهج البلاغه بود را با این خط کار کرد و در زمینه خط استاد شده است.

چهره ماندگار هنر خوشنویسی اظهار داشت: این نرم افزار موجب شده دانش آموزان بیشتر از قبل با خط نستعلیق آشنا و به فرا گرفتن اصول آن علاقه مند شوند.

وی در مورد علاقه مندی دیگر اعضای خانواده به خط نیز گفت: همه خانواده ام خط خوشی دارند، پسرم که راه من را ادامه داده است و دخترم که داروساز است نیز علاوه بر این که خطاط چیره دستی است در محضر استاد کاتوزیان نقاشی را هم آموخته است.

انقلاب و رونق خوشنویسی

این چهره ماندگار خوشنویسی، انقلاب اسلامی را نقطه عطفی و در واقع انقلابی در هنر خوشنویسی خواند و افزود: خوشنویسی بعد از انقلاب خیلی رونق گرفت و بهتر شد، به طوری که پس از انقلاب هم تعداد آموزشگاه ها و هم تعداد شاگردان آموزشگاه ها بیشتر شد.

وی اظهار داشت: در سال ۷۱ که آموزشگاه خود را راه اندازی کردم، ۲۵۰ هنرجو داشتم و اکنون علاوه بر انجمن خوشنویسان که شعب فراوانی برای تعلیم خوشنویسی در کشور دارد، ده ها آموزشگاه دیگر هم به تربیت هنرجویان این رشته همت گماشته اند و خوشنویسی بعد از انقلاب اسلامی رشد چشمگیری داشته است.

زنان و خوشنویسی

استاد اخوین در مورد توجه بانوان به هنر خوشنویسی نیز گفت: بعد از انقلاب زنان نیز به فعالیت های هنری توجه بیشتری پیدا کردند و گویا روح هنری بانوان نیز در این زمینه کمک کرده است.

وی افزود: اکنون در نگارگری، خط و نقاشی تعداد بانوان مطرح بیشتر شده است به طوری که خط و تذهیب و موسیقی از جمله رشته های پرمخاطب بانوان است.

تشویق نشدم ولی تشویق کردم

وی که در این راه پرفراز و نشیب همه سختی ها را عاشقانه به دوش کشیده و به جان خریده است، اظهار کرد: با وجود اینکه سال های زیادی در عرصه خوشنویسی کار کردم و تا اردیبهشت امسال عملا تشویق نشده بودم، اما همه تلاشم این است کسانی را که دستی به قلم و مرکب دارند تشویق به پیمودن این راه کنم.

استاد اخوین بیان کرد: زمانی که معلم بودم، کارمند بانک بودم و در هر مکان و مقامی سعی بر تشویق جوانان داشته و دارم و اگر چه از سوم ابتدایی که حس خوبی نسبت به خطاطی پیدا کردم قلم را زمین نگذاشته‌ام اما تا اردیبهشت امسال که برایم آیین نکوداشت برگزار کرده و لقب «عالیجناب خطاطی» را به من دادند مورد تشویق قرار نگرفته بودم.

وی اظهار داشت: در واقع نخستین بار در سن ۸۱ سالگی و بعد از ۷۰ سال تلاش و پشتکار، مورد تشویق قرار گرفتم. البته به‌طور جسته و گریخته مقالاتی می‌خواندم که مرا با بزرگان نستعلیق مقایسه می‌کردند اما همه نقد بود و تمجیدی در کار نبود.

آثار خوشنویسی

استاد اخوین در مورد کتابهایی که به چاپ رسانده است، گفت: دیوان حافظ، رباعیات خیام از کتاب هایی است که چاپ شده اند و رباعیات خیام را دوبار نوشته ام.

او از کتابت دفتر نخست مثنوی نیز یاد کرد و افزود: قصدم این بود مثنوی را دفتر به دفتر بنویسم و چاپ کنم اما به جای کاغذ خطاطی، کاغذ تحریر به من داده شد و به همین دلیل موفق به ادامه کتابت مثنوی نشدم.

وی گفت: سوره انعام را هم نوشته ام ولی خود قرآن را نشد که خوشنویسی کنم و البته از میان آثارم «بحر عشق» را بیشتر از هر کتابی دوست دارم.

وی در مورد بحر عشق گفت: این کتاب در واقع حاصل کار من در مشهد است. در هنگامه جنگ و در زمان بمباران های تهران برای مدتی در مشهد سکونت گزیدم و در همان جا به پیشنهاد انجمن خوشنویسان، مدتی به آموزش مشغول شدم که در انتها برای دوستان به عنوان یادگاری ۲۴ چلیپا در دو جلسه نوشتم و بعد از مدتی یکی از دوستان همه آن ها را جمع آوری کرد که این مجموعه با نام بحر عشق چاپ شد و با اینکه این کتاب بدیهه نویسی است، اما خیلی از افراد آن را بهترین اثر من می دانند.

دغدغه استاد

استاد اخوین که از برخی بی مهری ها و ناملایماتی که در زمینه خوشنویسی و خط نستعلیق وجود دارد و نیز دوگانگی ها و گاه چندگانگی ها در زمینه خطاطی آزرده خاطر و دغدغه‎مند می نمود، اظهار داشت: انجمن خوشنویسان نباید تک بعدی عمل کند و تک شیوه ای بشود، شیوه «من» یا «او» ندارد. این شیوه ها در خطاطی مانند گل هایی با رنگ و بوی مختلفند و باید به همه آن ها توجه شود. شیوه کنونی انجمن را از اهداف اصلی خود در زمینه اعتلای هنر خوشنویسی دور می کند و چه بسا چراغ استعدادهای زیادی را نیز خاموش می کند.

وی با ابراز نگرانی از مرام و شیوه برخی در زندگی های امروزی که تنها به خود می اندیشند، افزود: گفت: برخی تنها به خود فکر می کنند و از دوست، همسایه، خویشاوند و هم نوع غافلند در حالی که در این روزهای سخت که بسیاری به لحاظ معیشتی نیز دچار مشکل هستند، باید همراه هم باشیم و از کنار هم بیتفاوت نگذریم.

این هنرمند برجسته خوشنویسی اظهار داشت: بنده در حد خود، برای رعایت حال مردم و برای این که شهریه های زیاد مانع حضور علاقه مندان در کلاس های آموزشگاه من نشود دو سال است که شهریه آموزشگاه را افزایش نداده ام تا لااقل از این طریق بتوانم کاری برای مردم و جوانان هنردوست کرده باشم.

استاد عباس اخوین، با بیان اینکه با وجود پشت سر گذاردن ۸۲ سال، همچنان کار می کند و با علاقه و عشق می نویسد، افزود: برخی از دوستان می گویند که خط من نسبت به قبل حتی بهتر نیز شده است.

وی با نشان دادن دستش، اضافه کرد: بسیاری از همکاران خوشنویسم علیرغم اینکه از من سن کمتری دارند لرزش دست گرفته و دیگر نمی توانند بنویسند، اما شکر خدا دست من هنوز محکم و بدون لرزش است و امیدوارم اگر خدا عمری داد تا ۱۰۰ سالگی نیز خط بنویسم.

ب/۵۱۳۲