آرمان- وحید استرون: در هفته گذشته هر فردی که یک صفحه شخصی در اینستاگرام دارد، عکسی از خود را با ظاهر پیر و با یک لبخند منتشر کرده و این امر به سرعت به یک چالش اجتماعی در فضای مجازی تبدیل شده است؛ چالشی که یک جوان در سن پیری چه قیافه‌ای پیدا خواهد کرد و تفاوت‌های ظاهری او با صورتی که حالا دارد چقدر زیاد می‌تواند باشد. از سوی دیگر امروزه جامعه با ویرایش و حذف عکس‌ها از چین و چروک و عمل‌های زیبایی درگیر است و حالا بسیاری از مردم که بیشتر آنها مردان هستند با انتشار عکس‌هایی از پیری در این چالش شرکت می‌کنند. شاید کمتر کسی بداند این نوع چالش‌ها از کجا می‌آید اما آنچه که مسلم است، نرم‌افزار فیس‌اپ که به‌صورت اپلیکیشن بر روی گوشی‌های تلفن همراه نصب می‌شود و ویرایش عکس‌ها را با نرم‌افزار هوش مصنوعی انجام می‌دهد، چند سالی است که ساخته شده و در کشورهای دیگر کاربرد دارد. بعد از چالش‌هایی مانند مانکن، سطل آب سرد، عکس سیاه و سفید، عکس ۱۰ سال پیش و... امروزه چالش پیری نه‌تنها در میان مردم عادی بلکه بسیاری از افراد سرشناس جامعه مانند ورزشکاران، بازیگران سینما و حتی سیاستمداران را درگیر خود کرده است. پیش‌بینی شده که این اپلیکیشن در همین چند روز ۱۵۰میلیون عکس جدید دریافت کرده و آنها را به‌صورت‌های مختلف ویرایش می‌کند.

چالش‌ها یک موضوع اجتماعی هستند که به سرعت افراد جامعه در فضای مجازی به آن واکنش نشان می‌دهند. یک جامعه شناس در زمینه جوانان به «آرمان» می‌گوید: سوشال مدیا‌ها یا شبکه‌های اجتماعی بر روی سبک‌ زندگی مردم تاثیرعمیقی گذاشته‌، به شکلی که امروزه نوع تفریحات، ارتباطات و مواردی از این قبیل را تغییر داده است. امروزه این تغییرات در ساختار زندگی ما شکل‌های متفاوتی پیدا کرده که یکی از موارد آنها بحث نیاز‌سازی برای افراد جامعه است، یعنی شبکه‌های اجتماعی در حالی که به برخی از نیازهای جامعه پاسخ می‌دهد و به نوعی برای جامعه نیازسازی کرده و مردم در این فضاها احساس نیازهای خود را جست‌و‌جو می‌کنند. نیازهایی که تا یک دهه پیش اصلا جزو زندگی مردم به حساب نمی‌آمدند. علیرضا شریفی یزدی خاطرنشان کرد: چالش‌های فضای مجازی مانند چالش مانکن، چالش پیری، چالش آب سرد و ... که در کشور ما نیز به مانند جوامع دیگر رخ می‌دهد، به نوعی تمایل عمومی برای مشارکت در رفتارهای اجتماعی است. قبل از گسترش فضاهای اجتماعی ما این نیازها را در قالب صنف‌های شغلی، مذهبی، آیین‌ها و هنری مانند انجمن شعر خواجو، انجمن شعر حافظ و... می‌دیدیم. گروهی از آدم‌ها با محوریت یک موضوع مشترک دور هم جمع می‌شدند و به‌دنبال رفع نیازهای خود بودند. امروزه در کلانشهرها که امکان فیزیکی و روابط حانواده‌ها با یکدیگر کمتر شده، در حقیقت فضای مجازی بستری را فراهم کرده که مردم همان نیازها را در این قالب جست‌و‌جو ‌کنند و منجر به اشتراک گذاشتن عکس‌های پیری در فضای مجازی می‌شود تا بازخورد افراد دیگر را در این رابطه ببینند.

کمبود نشاط در جامعه

او در ادامه خاطرنشان کرد: چالش های فضای مجازی از یک سو به ما می‌گوید که جامعه به شدت نیازمند یک محور مشترک برای جمع شدن مردم و فعالیت‌ آنها در یک کار دسته جمعی است و از سوی دیگر نشان دادن خلأ‌های اجتماعی می‌دهد. البته این موضوع که یک شخص در 20 سال آینده چه نوع قیافه‌ای پیدا خواهد کرد، می‌تواند بسیار جذاب باشد و با توجه موارد ذکر شده این چالش‌ها به سرعت در میان مردم فراگیر خواهد شد. از سوی دیگر ظاهرا جامعه از سمت اتاق فکرهایی هدایت می‌شود که به اتفاقات از این قبیل واکنش نشان دهند و توجهی به موضوعات دیگر نداشته باشند، ولی مردم ما عطش این را دارند که یک رفتار دسته جمعی انجام دهند و این رفتار می‌تواند در قالب واکنش به پیروزی یک تیم فوتبال باشد یا چالش‌های فضای مجازی. از سوی دیگر کمبود نشاط اجتماعی در جامعه بسیار ملموس است و خطوط انتقال، تولید و پمپاژ نشاط به جامعه جوان ما که به سمت پیری می‌رود، بسیار ضعیف است و در نتیجه جامعه دست به کار می‌شود و هر‌ساله با یک چالش جدید در فضای مجازی میلیون‌ها نفر درگیر آن می‌شوند.

چالش پیری در مقابل افزایش جراحی زیبایی

یک روانشناس نیز درباره علت‌های فراگیر شدن این چالش‌ها در میان قشر جوان جامعه به «آرمان» می‌گوید: این یک واقعیت است که فرد در سن پیری با یکسری محدودیت‌های حرکتی و اجتماعی روبه‌رو می‌شود و مردم همواره از این موضوع فرار می‌کنند. شما مخصوصا در قشر خانم‌ها می بینید که آنها سن‌شان را کمتر از آن چیزی که هست بیان می‌کنند، در حالی که اگر یک فرد به سلامت روح و جسم توجه داشته باشد روند افزایش سن نمی‌تواند برای او مشکل ساز شود. دکتر مینا منظوری با اشاره به اینکه در جوامع دیگر برای افراد پیر و سالمند احترام خاصی برخوردار هستند، می‌افزاید: فردی که سن او بالاتر می‌رود به واسطه پشت سر گذاشتن چالش‌های بسیاری در زندگی، تجارب زیادی پیدا می‌کند که می‌تواند برای جوانان با ارزش باشد، در حالی که این امر در کشور ما بالعکس است و یک فرد در سن پیری با ترد شدن از جامعه روبه‌رو می‌شود و دردهایش را کتمان می‌کند. در رابطه با پدیده چالش‌ها در فضای مجازی مانند چالش پیری، به‌نظر من این امر در مبارزه با روتوش صورت، بوتاکس، جراحی و برداشتن چین و چروک‌ها صورت گرفته است، در حقیقت عده‌ای سعی دارند به وسیله این رسانه‌ همه‌گیر و با اشتراک گذاشتن عکس‌های پیری، با مسائل جراحی زیبایی که جامعه ما با آن درگیر است، مبارزه کنند. این روانشناس خاطرنشان می‌کند: افزایش جراحی زیبایی و حتی روتوش صورت در عکس‌ها، نشان از این دارد که یا مردم اعتماد به نفس کافی ندارند یا از خودشان و گذشته‌شان راضی نیستند، یا قداستی که افراد پیر در جامعه دارند کمرنگ‌تر شده است. با اینکه من این رفتارهای اجتماعی در فضای مجازی و عکس‌العمل‌های فرد به پیش بینی آینده را مخرب و زیان آور نمی‌بینم، اما این یک واقعیت است که ما تحت تاثیر نوع زندگی غرب هستیم و رفتارهایی را انجام می‌دهیم که در زندگی خود آنها نیز کاربردی ندارد. از سوی دیگر انسان همیشه تمایل ذاتی دارد که آینده را پیش بینی کند، این نوع پیش بینی باعث شده که جن‌گیرها، طالع بین‌ها و رمال‌ها هیچوقت کارشان از رونق نیفتد، چون مردم علاقمند به این موضوع هستند که ببینید چند سال دیگر چه اتفاقی رخ می‌دهد تا بتوانند این امر را کنترل کنند و از اضطراب‌شان بکاهند، اینکه من در پیری چه قیافه‌ای دارم، برای آمادگی در آینده است و در کنار آن جذابیت‌های خود را نیز دارد.