ارجحیت اصالت بر ...

تدبیر24»آثار پیشین سازمان زیباسازی شهرداری تهران که در سال‌های گذشته نوشته‌شده و درباره میدان حسن آباد سخن گفته است، به مجسمه مفقودشده ملک‌المتکلمین روحانی و سخنور مشهور دوره جنبش مشروطیت نیز اشاره دارد. این مجسمه سال‌ها پیش از انقلاب توسط استاد صدیقی ساخته‌ و در میدان حسن‌آباد نصب شد اما در همان سال‌های پیش از انقلاب آن را از میدان حسن‌آباد برداشته و به پارک شهر انتقال دادند. در خصوص انتقال مجسمه این مبارز مشروطه‌خواه، که در دوره استبداد صغیر به دستور محمدعلی شاه به قتل رسید، به محلی که چندان در معرض دید عموم نبود مردم چنین تحلیل کردند که آن رژیم به‌طور کلی نمی‌خواهد بر شخصیت‌های روحانی تاکید کند؛ به ویژه که شخصیت ملک‌المتکلمین در تاریخ معاصر با جنبه‌های مبارزاتی و آزادی‌خواهانه شناخته می‌شود. اما این انتقال باعث نشد جایگاه این مبارز در افکار عمومی تنزل یابد، بر عکس آنجا به پاتوقی برای قرارهای طرفداران نهضت اسلامی تبدیل شد. متاسفانه بعد از سال‌های اولیه انقلاب نیز این مجسمه از جای خود برداشته و مفقود شد؛ به‌گونه‌ای که هم‌اکنون کسی از آن خبری ندارد. اما درباره آرامگاه ملک باید گفت فرآیند تعمیر و مرمت و بازسازی آن در دوره مدیریت پیشین شهرداری آغاز و جلساتی میان شهرداری، وزارت مسکن و وراث قانونی برگزار شد و من درباره نحوه تعمیر و مرمت دیدگاهی متفاوت از دوستان داشتم. به واقع تذکر من درباره شیوه مرمت و بازسازی بود و نه اصل آن. می‌دانیم که بر آرامگاه ملک آیه مشهوری از کلام الهی حک شده است که نوشته آن آیه به ویژه در آن سال‌ها نشانگر باورمندی صاحبان آن است. به علاوه ذیل آن آیه تنها نام همسر ملک آمده است و اضافه کردن نام‌های جدید، خارج از عرف تعمیر و مرمت بوده که من موافق آن نبودم؛ از این رو ترجیح می‌دادم همان لوح آسیب دیده قدیمی باقی بماند و مجددا در بنا به کار گرفته شود. موضوع دیگر آنکه فرزند ملک‌المتکلمین، که قبر او در سرداب قرار داشت، وصیت کرده بود پیکرش به عتبات عالیات برده و در آنجا دفن شود و به‌همین جهت آرامگاهی موقت برای ایشان ساخته شد. در این مورد نیز معتقد بودم این قبر به همان سبک و در همان جا بازسازی شود به همان نحوی که نشان‌دهنده موقت بودن آن باشد؛ هرچند حالا دیگر بعد از آن همه سال موضوع انتقال منتفی است.

بالاخره نوه محترم ایشان که چهره‌ای شناخته‌شده هستند و دوره تدریس خود را در سال‌های پس از انقلاب در گروه تاریخ دانشگاه تهران به پایان رساندند در همه این مدت پیگیر امور مربوط به آرامگاه پدربزرگ‌شان بودند. با این توضیحات مشخص می‌شود که مقبره ملک‌المتکلمین یک اثر تاریخی است و همین امر باعث شد که بگویم تاریخی دیدن و حفظ اصالت اثر مهم‌تر از زیباسازی صوری یک مکان با ارزش تاریخی است.