تبعیض حقوق زن و مرد خلاف کرامت انسانی است/ مبنای الهی حقوق بشر

حجت‌الاسلام محسن رهامی، استاد بازنشسته دانشگاه تهران و نائب دبیر انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به واکاوی ابعاد مسئله «حقوق بشر اسلامی» پرداخت و اظهار کرد: حقوق بشر عقبه‌ای دارد و آن اینکه جوامع به مرور زمان از حالت تکلیف‌محور به سمت حق‌محوری حرکت کرده‌اند. اگر شما به کتب فقهی مراجعه کنید، در ابتدا وقتی می‌خواهند علم فقه را تعریف کنند می‌گویند که فقه عبارت است از علم به تکالیف شرعی. تصور فقها و بزرگان دینی در عالم اسلام، مسیحیت و یهودیت این است که انسان موجودی مکلف است که باید در این دنیا به تکالیف خود عمل کند. به تدریج این نظریه با نظریه دیگری مقابله پیدا کرد که می‌گفت انسان بماهو انسان حقوقی دارد؛ چه این حقوق از ناحیه خداوند به او اعطا شده باشد و چه این حقوق فطری باشد.

وی افزود: امروز پذیرفته شده که انسان موجودی حق‌محور است. وقتی گروهی از انسان‌ها در یک جامعه گرد هم می‌آیند، بخشی از حقوق خود را برای اداره جامعه به شخص حاکم واگذار می‌کنند. با وجود این اصل حق برای خود آحاد جامعه است. اصل 56 قانون اساسی تا حدی بر این مطلب صحه گذاشته است. این اصل از اصول مترقی و پیشرفته قانون اساسی به شمار می‌آید. در این اصل گفته شده است: «حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. هیچ کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا درخدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد و ملت این حق خداداد را از طرقی که در اصول بعد می‌آید اعمال می‌کند». مردم حق تعیین سرنوشت خویش را به رهبر، رئیس‌جمهور و ... واگذار می‌کنند.

پسوند اسلامی کمک شایانی به حقوق بشر نمی‌کند

رهامی در ادامه تصریح کرد: به نظر من اضافه کردن پسوند «اسلامی» به «حقوق بشر» کمک شایانی به ما نمی‌کند. آقایان می‌خواهند با این قید حق تحفظی برای خود ایجاد کنند. این در حالی است که در مسئله حقوق بشر این تحفظات رنگ می‌بازد. وقتی شما می‌گویید بشر بماهو بشر حق دارد، در هیچ مسئله‌ای نباید دین و جنسیت و نژاد را دخالت دهید.

وی ضمن بیان این نکته که انسان بماهو انسان کرامت دارد، تصریح کرد: به نظر من مبنا و اساس حقوق بشر الهی است. وقتی خداوند انسان‌ها را خلق کرد کرامت‌هایی به آنها اعطا کرد. از آیات قرآن کریم هم می‌توان این معنا را استفاده کرد: «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا؛ به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا [بر مرکب‌ها] برنشاندیم و از چیزهاى پاکیزه به ایشان روزى دادیم و آن‌ها را بر بسیارى از آفریده‌هاى خود برترى آشکار دادیم» (سوره اسرا/70). انسان صرف نظر از اینکه مسلمان است یا خیر، صرف نظر از اینکه زن یا مرد است، کرامت‌ها و حقوق ذاتی و فطری دارد. اگر انسان بیاید دینی را بپذیرد، به حسب فضائلی که از ناحیه آن کسب می‌کند، می‌تواند یک‌سری حقوق و کرامت‌های بیشتری را کسب کند.

نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: اگر بخواهیم با دنیا تعامل داشته باشیم و دنیا حرف ما را بفهمد باید به سمتی برویم که حقوق بشر را به رسمیت بشناسیم و تبعیض‌هایی را که از نظر اعتقادی نمی‌توانیم از آنها صرف نظر کنیم به حداقل برسانیم. برای مثال اگر به نحوی اطلاق برابری زن و مرد را بپذیریم، دیگر تبعیض حقوق زن و مرد را اصل قرار نخواهیم داد. در نتیجه وقتی می‌خواهیم قاضی استخدام کنیم دیگر نمی‌گوییم فقط از میان آقایان قاضی استخدام می‌کنیم. به نظر من وقتی می‌خواهیم قاضی استخدام کنیم باید بگوییم هر انسانی که عالم و فاضل است و این درجات علمی و تقوایی را دارد می‌تواند قاضی بشود.

وی افزود: برخی فقها می‌گویند در قضاوت، «رجولیت» شرط شده است. جواب می‌دهیم که اگر رجولیت شرط شده، اجتهاد هم شرط شده است. اجتهاد که مهم‌تر از رجولیت است. الآن شما شرط اجتهاد را برداشتید و قضات فعلی قاضی مأذون هستند. چرا حاضریم شرط اجتهاد را کنار بگذاریم، ولی حاضر نیستیم شرط رجولیت را برداریم.

شناسنامه دختران یک الحاقیه تبعیضی دارد

استاد بازنشسته دانشگاه تهران در ادامه گفت: بر اساس مطالعات مستمری که بنده در حوزه قرآن کریم، فقه شیعه، اهل سنت و آثار اندیشمندان غربی داشتم، به نظر من اصل بر تساوی حقوق انسان‌هاست و اگر ضرورتی وجود ندارد، باید تبعیض‌هایی را که میان حقوق انسان‌ها وجود دارد برداریم. باید اصل را بر این بگذاریم که انسان‌ها به حسب اینکه در کدام زمان و کدام جامعه متولد شده‌اند به ادیان مختلف گرایش پیدا کرده‌اند. بر این اساس نباید پذیرش ادیان مختلف، موجب تبعیض حقوق آنها شود. همچنین در خصوص جنسیت نیز بنده به هیچ وجه قائل به تبعیض حقوق زن و مرد نیستم.

وی با استناد به اینکه تعیین جنسیت در اختیار خود فرد نیست و بر این اساس نباید مبنای تبعیض حقوق باشد، اظهار کرد: چیزی که در اختیار خود انسان نیست و در اختیار خداوند متعال است نباید مبنای تبعیض باشد، چنانکه آیه شریفه می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الْأَرْحَامِ کَیْفَ یَشَاءُ؛ اوست کسى که شما را آن‌گونه که مى‏‌خواهد در رحم‌ها صورتگرى مى‌کند» (آل‌عمران/6). وقتی جنسیت تحت اراده خود فرد نیست، چرا از ابتدا که دختری به دنیا می‌آید او را از برخی حقوق محروم می‌کنیم. این خلاف کرامت انسان است. در کشور ما وقتی دختری در یک خانواده به دنیا می‌آید، نسبت به پسری که از همان خانواده به دنیا آمده است حقوق کمتری دارد و شناسنامه‌اش یک الحاقیه دارد که می‌گوید او نمی‌تواند قاضی شود، نمی‌تواند رئیس‌جمهور شود، نمی‌تواند عضو شورای نگهبان شود و ... یعنی از همان اول به صرف تولد از بسیاری حقوق اجتماعی محروم می‌شود؛ در حالی که این تبعیض خلاف عدالت الهی است.

این گفت‌وگو ادامه دارد.

انتهای پیام