درجست‌وجوی فریده ؛ جنجال انتخاب نماینده ایران در اسکار

فرارو- یک انتخاب متفاوت برای سینمای ایران با اعتراض‌هایی روبه رو شده است. معرفی فیلمی مستند به عنوان نماینده ایران در اسکار برخی را ناراحت کرده و عده‌ای نیز از این انتخاب استقبال کرده اند. اما نحوه این انتخاب جنجالی شده است.

به گزارش فرارو، شنبه شب هیأت معرفی نماینده سینمای ایران برای جوایز اسکار بر خلاف دوره‌های پیشین محرمانه برگزار شد و فیلمی را انتخاب کرد که کمتر کسی انتظارش را داشت؛ «در جستجوی فریده». یک مستند داستانی درباره زنی که در خردسالی او را در حرم امام رضا به حال خود رها می‌کنند و یک زوج هلندی او را به فرزندی می‌پذیرد و حالا بعد از سالیان دراز به ایران برمی‌گردد. او به زادگاهش سفر می‌کند تا با سه خانواده که مدعی‌اند خانواده واقعی او هستند، ملاقات کند ...

این فیلم روایتی است درباره بازیابی "هویت گم شده" یک زن.

"در جستجوی فریده" نخستین بار در سینما‌های هنر و تجربه به نمایش درآمده است. این فیلم جایزه ویژه داوران جشنواره سینما حقیقت و تندیس جایزه بهترین فیلم سینمای ایران را نیز به دست آورده است.

آزاده موسوی و کوروش عطایی کارگردانان و تهیه کننده گان این مستند هستند.

انتخاب "در جست و جوی فریده" از ابعاد مختلفی بحث برانگیز شده است. نکته اول این است که انتخاب آن برخلاف رویه معرفی نماینده ایران در اسکار طی سال‌های گذشته است. معرفی یک مستند از سوی ایران بی سابقه بوده است. از سوی دیگر روند این انتخاب نیز بحث برانگیز شده است.

در سال‌های گذشته بنیاد فارابی معمولاً بعد از جشنواره فیلم ونیز، ابتدا اعضای هیأت معرفی نماینده سینمای ایران در اسکار را انتخاب می‌کرد و سپس این هیأت در یک جلسه نامزد‌ها را اعلام می‌کرد و در جلسه بعدی که معمولاً با هیاهو‌ها و حاشیه‌های رسانه‌ای هم همراه بود، گزینه نهایی برای نمایندگی ایران در اسکار را اعلام می‌کرد. در سال جاری، اما روند به گونه‌ای دیگر بود: هیأتی متشکل از فرشته طائرپور (تهیه‌کننده)، فاطمه معتمدآریا (بازیگر)، ابوالحسن داودی (کارگردان)، تورج منصوری (فیلمبردار)، رسول صدرعاملی (کارگردان)، امیر اثباتی (طراح صحنه)، مرتضی رزاق کریمی (تهیه‌کننده)، مهرزاد دانش (منتقد) و رائد فریدزاده (معاون بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی) نیمه‌شب شنبه ۲۶ مرداد پشت در‌های بسته تشکیل جلسه دادند و انتخاب خود را یک ماه زودتر از موعد اعلام کردند.

فیلم‌های مغز‌های کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)، بمب، یک عاشقانه (پیمان معادی)، سرو زیر آب (محمدعلی باشه آهنگر)، آشغال‌های دوست‌داشتنی (محسن امیر یوسفی)، قصر شیرین (رضا میرکریمی)، عرق سرد (سهیل بیرقی)، متری شش و نیم (سعید روستایی)، سرخ پوست (نیما جاویدی) و شبی که ماه کامل شد (نرگس آبیار) برای نمایندگی ایران در اسکار نامزد بودند.

منتقدان چه می‌گویند؟

امسال نیز مانند سال‌های گذشته پس از معرفی نماینده ایران برای اسکار عده به انتقاد از این انتخاب پرداختند. بسیاری این سوال را مطرح کردند که چرا به این سرعت و به شکلی ناگهانی این فیلم معرفی شده است. منتقدان می‌گویند هیات انتخاب حداقل می‌توانست پس از جشنواره ونیز که فیلم متری شش و نیم در آن حضور دارد، نماینده ایران را معرفی می‌کرد. شاید موفقیت این فیلم در ونیز در تصمیم هیات داوران تاثیر می‌گذاشت.

بسیاری از انتقادات حول این مسئله است که "در جست و جوی فریده" هیچ افتخار بین الملل ندارد. کاربری نوشته است: "حال باید پرسید مستند محترم درجستجوی فریده که حتی در ایران هم دیده نشده، با پشتوانه کدام جایزه و نقد و پخش کننده معتبر جهانی، قرار است نظر اسکاری‌ها را به خود جلب کند؟ فیلم‌های فرهادی ابتدا در جشنواره‌های برتر دنیا، جایزه بردند، پخش کننده پیدا کردند و بعد به اسکار رسیدند. "

عده‌ای دیگر نیز به خود این مستند انتقاد دارند. آن ها در جست و جوی فریده را ضعیف، شعار زاده و تو خالی می دانند.

در میان انتقاد‌هایی که به بنیاد فارابی (مسئول انتخاب فیلم) وارد شده، انتقاد سه چهره سرشناس دیده می‌شود. سعید روستایی کارگردان «متری شیش‌ونیم» این انتخاب را «کودتا» نامید و نوید محمدزاده بازیگر این فیلم نیز با اشاره به آن که «در جستجوی فریده» موفقیت‌های بین‌المللی ندارد، این انتخاب را زیر سوال برد. اگرچه او چند ساعت بعد واکنش خود را «احساسی» خواند و بابت آن از سازندگان مستند، پوزش طلبید. حامد بهداد نیز که با فیلم «قصر شیرین» شانس انتخاب داشت، در اینستاگرام خود خواهان انتشار مشروح مذاکرات هیئت انتخاب شد.

در این بین تویئت مهرزاد دانش منتقد و یکی از اعضای هیأت انتخاب بر حواشی دامن زد. در حالیکه هیات انتخاب درباره انتخاب "در جست و جوی فریده" سکوت کرده بود او سکوت را شکست و نوشت: «گفتگو، حتی با پراختلاف‌ترین دیدگاه‌ها، اگر طبق قاعده بازی و منطق هدف انجام گیرد، در هر شکلش نتیجه‌ای متقاعد‌کننده ولو مغایر با برخی نظر‌ها دارد. امان از زمانی که اهداف برخی چنان خارج از روال باشد که نه ثباتی را رقم زنند و نه انعطافی: بداخلاقی در گفتگو و بی‌معیاری در رأی دهی.»

توئیتی که نشان می‌دهد هیأت انتخاب برای معرفی «در جست وجوی فریده» یکدست نبوده‌اند هرچند که دانش ترجیح داد توئیتش را پاک کند.

روایتی عجیب از پشت‌پرده انتخاب
در تمام کنار این انتقادات ظهر دیروز، دو روایت عجیب از ماجرایی از روند انتخاب «در جستجوی فریده» به عنوان نماینده ایران در اسکار منتشر شد. دو روزنامه‌نگار در روایت‌هایی مشابه، درباره اختلاف نظر اعضای هیئت انتخاب نوشتند. ظاهراً پس از بحث‌وجدل فراوان، در نهایت سه فیلم «در جستجوی فریده»، «قصر شیرین» و «متری شیش‌ونیم» در جمع نامزد‌های نهایی انتخاب باقی مانده‌اند. مطابق این دو روایت، بحث اصلی بین دو گروه بر سر «قصر شیرین» و «متری شیش‌ونیم» بوده است و در نهایت حامیان یک فیلم، بعد از بالا گرفتن بحث‌ها و اطمینان از این که فیلم مورد علاقه‌شان نمی‌تواند اکثریت آرا را کسب کند، تصمیم می‌گیرند به فیلم سوم رأی بدهند.

مدافعان چه می‌گویند؟

در رسانه ها و فضای مجازی نیز عده‌ای از این انتخاب استقبال کرده اند. موافقان می‌گویند انتخاب "در جست و جوی فریده" جسورانه بوده است.

آرش خوشخو سردبیر روزنامه هفت صبح در این باره معتقد است: «در جستجوی فریده بسیار دراماتیک (داستانی) کار شده است و ما با یک مستند-داستانی رو به رو هستیم و امیدوارم هیئت انتخابی اسکار پای تصمیم جسورانه خود بمانند. به نظر من بین این فیلم‌هایی که برای اسکار کاندید شده بودند این بهترین تصمیم بود.»

در همین رابطه جواد طوسی منتقد سینما نیز به تمجید این مستند پرداخت. او در روزنامه ایران نوشت: «در شرایطی که شناخت و اطلاعات کافی از رقبای خودمان در این دوره نداریم، نمی‌توان با ذوق‌زدگی یا نگاه مأیوسانه به اثر انتخاب شده‌مان بپردازیم. همین که انتخابمان در مقایسه با فیلم‌های دیگر سنجیده‌تر بوده و فیلمی را انتخاب کرده‌ایم که هم شناسنامه‌ای قابل باور واستناد از این سرزمین و یک منطقه‌اش دارد و هم پیشنهاد متفاوتی را در نمایش سنت دردل جامعه‌ای متمایل به ابزار ونشانه‌های مدرن ارائه می‌دهد، قابل دفاع است.»

طوسی همچنین درباره این مستند نوشت: «فیلم متفاوتی در حوزه سینمای مستند است. مشخص است که سازندگان آن مبتنی بر یک نگاه کاملاً پژوهشی در چارچوب موضوع انتخابی‌شان سراغ لوکیشن رفته‌اند و شخصیت محوری یعنی «فریده» را در بطن یک سفر بومی و اقلیمی ودر عین حال خودشناسانه و مردم شناسانه قرار داده‌اند.»

کاربران زیادی به دفاع از این مستند پرداخته اند. آرامه اعتمادی روزنامه نگار در این باره نوشته است: «برخلاف حجم اخبار بی‌سر و ته و هجوم اعتراض‌های آنی و احساسی، فیلم درجستجوی فریده یکی از بهترین گزینه‌ها برای معرفی به مراسم آکادمی اسکار به عنوان نماینده ایران است. فیلمی خوب و البته جشنواره پسند و گویای وجهه‌ای شناخته شده از سینمای ایران. دستمریزاد.»

در این هیاهو آزاده موسوی و کورش عطایی تهیه‌کنندگان و کارگردان‌های «در جست وجوی فریده» بیانیه‌ای درباره معرفی فیلمشان به اسکار منتشر کردند. آنها نوشتند: «قرار گرفتن فیلم «در جست‌و‌جوی فریده»در کنار آثار شاخص و ارزشمند سال گذشته‌ سینمای ایران برای معرفی به اسکار برای ما مایه‌ افتخار و خوشحالی بسیار بود و اینکه کمیته‌ محترم انتخاب، این فیلم را به‌عنوان نماینده‌ سینمای ایران برای رقابت در این رویداد سینمایی برگزیدند نه تنها باعث شعف دوچندان ما شد بلکه فکر می‌کنیم این انتخاب، یک اتفاق مهم و تاریخی برای سینمای مستند ایران است.»