دودستگی در صنعت بیمه فریاد می کند

به گزارش بنکر (Banker)، طی سالهای حضورم در صنعت بیمه در قامت یک خبرنگار ، در زمان های حساس این پدیده به اوج خود می رسید و این اختلافات و دودستگی ها بیش از پیش نمایان می شد تا جائی که متاخرینی که در سالهای پس از خصوصی سازی و 15 سال اخیر به صنعت بیمه وارد شدند متقدمین را با الفاظ پدر خوانده های صنعت ،داعیه داران مالکیت ،مالکان حقوق نا نوشته و ... خطاب می کنند و از سویی قدما نیز در دفاع از خود همواره اذعان داشته اند که اگر ما ادعایی داریم در سالهای جنگ و رکود اقتصادی و تحولات ناشی از انقلاب، صنعت بیمه را اداره کردیم ان زمانکه که شرایط حساس بود و تصمیم گیری ها محدود ، ان زمانکه شرایط خاص کشور نحوه عملکرد بازارهای مالی را تحت شعاع قرار می داد، خصوصی سازی با شرایط ان زمان باید تطبیق می داشت، تغییرات اساسی در صنعت بیمه رخ داده بود و این تغییرات منفک از شرایط خاص کشور نبود.
گروه قدمای صنعت گاها تصریح می دارند که اگر انتقادی وارد است ما در ان برهه حساس صنعت بیمه را پیش بردیم اما در سالهای اخیر که گروههای جدیدتر وارد صنعت بیمه شدند عملکرد صنعت بیمه کاملا مشخص است!
البته برخی مدیران جدید هم هستند که جدای از این دو دسته که در بالا بدانها اشاره شد ،ضمن احترام به جایگاه و تلاش های متقدمین یک انتقاد وارد می کنند و می گویند تلاش های بی دریغ این افراد کاملا واضح است اما چرا این افراد پیش کسوت طی سالهای متمادی تلاشی برای جانشین پروری و تربیت نیروهای جوان برای فتح کرسی های مدیریتی نداشته اند ؟
به هر روی همانطور که عنوان داشتم این اختلافات گاها در شرایط خاص صنعت بیمه بیشتر نمایان می شد؛ اما من به عنوان یک خبرنگار با دیدن نیمه پر لیوان این اختلافات را به عنوان امری طبیعی در سازمان ها و بازار های مالی تلقی می کردم.
ولی طی مدت اخیر مواردی مشاهده کردم که برای من به عنوان یک عضو رسانه ای صنعت بیمه بیش از امری عادی، زنگ خطری تلقی گردید و مرا بر آن داشت که ریشه های این دودستگی و انشقاق را بررسی کنم.
شاید بد نباشداشاره کنم که این دودستگی ها به رسانه ها هم کشیده شده به طوریکه چند وقت پیش یکی از مدیران صنعت بیمه که از قضا صلاحیت حرفه ای وی جهت مدیر عاملی یک شرکت بیمه ای نیز تایید نشده با اینجانب تماس گرفت و صراحتا از قدمای صنعت انتقاد و عنوان کرد مگر این افراد برای صنعت بیمه چه کردند؟ البته وقتی من از ایشان خواستم انتقادات خود را در قالب مصاحبه و با ادله منطقی بیان کنند، چندان استقبال نکردند!
از زمانیکه بحث انتخابات سندیکا نیز مطرح شده این دودستگی ها در قالب مجادلات غیر مستقیم لفظی در قالب نامه نگاری ها و مصاحبه های رسانه ای و ... به اوج رسیده.
اما ریشه این اختلافات معنادار چیست؟ چرا در برهه های حساس مانند انتخاب دبیر کل سندیکا که بیش از هر زمانی صنعت بیمه نیازمند حرفه ای گری ، انسجام و رفتارهای منطقی است ، پدیده دودستگی به اوج می رسد.
البته پر واضح است که اختلاف نظر ، تکثر آراء و تنوع عقاید برای انتخاب دبیر کل و تمایل هر گروه و فردی به نامزد مورد نظر امری کاملا طبیعی و چه بسا لازم است؛ اما در جائی که این اختلاف سلایق رنگ و بوی تهمت و افتراء می گیرد و گروههای مختلف با برچسبهای نه چندان خوشایند یکدیگر را خطاب قرار می دهند ، باید به وجود رفتار حرفه ای در صنعت بیمه شک کرد.
اما ریشه ها را در کجا باید جستجو کرد؟ از چند منظر می توان این پدیده را که حالا تبدیل به یک چالش دامن گیر شده مورد بررسی قرار داد:

رابطه شایسته سالاری با فضای سیاسی و اقتصادی حاکم
در دوره ای مشخص، در دهه هشتاد ، شرایط سیاسی و اقتصادی کشور دستخوش تغییراتی شد که عملا پیاده سازی شایسته سالاری را با خدشه روبرو کرد و تا اندازه ای تشخیص سره از ناسره مشکل شد ، شاید بتوان گفت در این برهه چالش میان قدما و متاخرین شدت گرفت.
وقتی عملا شایسته سالاری در این دوره کمرنگ شد و ورود افراد از خارج صنعت بیمه در پستهای مختلف مدیریتی و نهاد نظارتی شدت گرفت، عملا برخی شرکتها وارد فاز زیان دهی شدند که نمونه بارز ان مشکلات بیمه توسعه است که از اواسط دهه هشتاد آغاز شد ، در اواخر دهه هشتاد شدت گرفت و در اوایل دهه 90 عملا وارد چالش شده و در نهایت فعالیتهایش متوقف گردید .
این چالش فقط در خصوص بیمه توسعه نمایان نشد بلکه در سایر شرکتهای بیمه نیز پدیدار گردید و اکنون نیز برخی از انها دست به گریبان این چالش ها هستند.
البته باید در اینجا اذعان داشت، نمی توان فضای صنعت بیمه و هر صنعت مالی دیگری را محدود کرد و از ورود جریانهای جدید با افکار تازه و بدیع جلوگیری نمود، بدیهی است که هر بازار مالی نیازمند مدیران استراتژیست است؛ اما مشکل انجا بود که در این دوره مشخص ورود افراد غیر متخصص در حوزه های مالی و اقتصادی با پیشینه های خاص سیاسی در صنعت شدت گرفت و این امر در اواخر دهه 80 هم ادامه پیدا کرد.

تغییر ساختار
شاید بتوان گفت تغییر ساختار در شاکله صنعت بیمه و پیاده سازی خصوصی سازی در این صنعت نیز در ایجاد این انشقاق بی تاثیر نبوده است.
وقتی در صنعت بیمه شرکتهای خصوصی پا به عرصه نهادند ، فاز جدیدی از مدیریت ایجاد شد.
طبیعی بود که قدمایی که خود در اجرای خصوصی سازی نقشی غیر قابل انکار داشتند وارد این حوزه شوند و مدیریت برخی شرکتهای بیمه تازه تاسیس را در دست بگیرند به نظر می رسد انتظاری دور از ذهن هم نباشد.
بدین ترتیب بود که جدید الورودها به شرکتهای بیمه خصوصی با قدمای صنعت وارد رقابت زیر پوستی شدند، رقابتی که اتفاقا در دوره ای مفید هم بود و سبب تکثر آراء و ورود قالبهای نوین مدیریتی شد اما دیری نپایید که این رقابت مفید زیر پوستی وارد افراط شد.
تبدیل شدن رقابت زیر پوستی مفید به رقابتی افراط گرایانه تا حدود زیادی ریشه در شرایط اقتصادی ، سیاسی و اعمال تحریم ها داشت.
در این دوره که همچنان تا کنون نیز تداوم یافته سعه صدر مدیران بیمه در نتیجه ففدان شایسته سالاری پایین آمد تا جائیکه که رقابت هایی که می توانست به شکوفایی صنعت بیمه تبدیل شود به رقابتهای مخرب و برچسب زدن های نا خوشایند تبدیل شد.
شایان ذکر است که در دوره مورد اشاره فقدان شایسته سالاری در مقام نظارتی هم دیده می شد تا جایی که افرادی که حتی یک روز تخصص مالی و بیمه ای نداشتند توانستند به صنعت نفوذ پیدا کنند.

جریان بیمه ایران و نفوذ عقاید جدید در صنعت بیمه
شکی نیست که وقتی بیمه ایران به عنوان تنها شرکت بیمه دولتی که در دوره ای بیش از 50 درصد سهم بازار را به خود اختصاص می داد و اکنون هم بیش از 32 درصد سهم بازار را دارد اگر سالم رفتار کند، این عملکرد حرفه ای و سالم در کل صنعت بیمه جریان می یابد به عبارتی بازیگری بیمه ایران در صنعت بیمه به عنوان لیدر و بزرگ بازار اهمیت بسزائی دارد.
اما متاسفانه مرور تاریخی وقایع بیمه ایران از حادثه تلخ خیابان فاطمی تا حواشی مرتبط با برج برزیل که به شدت در رسانه ها انعکاس یافت ، نشان می دهد بیمه ایران در برهه ای مشخص نتوانست اشاعه گر رفتار حرفه ای سازمانی در صنعت بیمه باشد و نقش لیدری خود را به خوبی ایفاء کند .
در دوره هایی مدیرانی در بیمه ایران حضور یافتند که اغلب به جای حرفه ای گری ، نماینده گرایشات سیاسی خاص بودند و افرادی را پرورش دادند که سودای تصدی گری در شرکتهای بیمه خصوصی را در ذهن پروراندند .
حضور این جریان های خاص انشقاق و دو دستگی میان قدما و متاخرین را شدت بخشید.

کیک آماده صنعت بیمه، جذاب برای همه
معضل دیگری که بر ایجاد دودستگی در صنعت بیمه تاثیر بسزائی داشت علاقمندی گروها و نهادهای خاص برای تاسیس شرکت بیمه بود .
بازار بیمه ایران ، موقعیتی بکر و کیکی خوشمزه برای گروههایی بود که با تاسیس برخی شرکتهای بیمه نه تنها به معنای واقعی بیمه گری را منظور نظر نداشتند که از صنعت بیمه بیشتر جهت سرمایه گذاری و اموری دیگر بهره می بردند.
با ورود این جریان در صنعت بیمه ، مدیران وارداتی در برخی شرکتهای بیمه رسوخ کردند که افرادی گمارده از سوی نهادهای خارج از صنعت بیمه بودند مسلم است که البته نه همه انها بلکه برخی ازین افراد به دلیل عدم اشراف بر اصول بیمه گری ، شاخص های توسعه کسب و کار ، اقتصاد کلان و ... عملکرد نا مطلوبی بر جای نهادند.
جالب است که این افراد هم امروزه از مدعیانی هستند که در ایجاد دودستگی در صنعت بیمه سهم بسزائی دارند.
البته شایان ذکر است که این چالش تنها صنعت بیمه را تحت تاثیر قرار نداد بلکه بسیاری دیگر از صنایع مالی از جمله بانک نیز تحت تاثیر قرار گرفت.

صنعت بیمه نیازمند تفکری فراتر از منیت ها
بدون شک هویت سازمانی منسجم در صنعت بیمه که ره آورد آن خلق محیطی توانمند با خط مشی مناسب، چارچوب‏های قانونی و توسعه نهادی و تقویت سیستم‏های مدیریتی است، با ایجاد دودستگی در متقدمین و متاخرین ایجاد نمی شود.
به نظر می رسد، گروههای مورد بررسی در صنعت بیمه از منظری به یکدیگر می نگرند که منظر صحیحی نیست، باید فراتر از منیت ها و برچسب زدن ها رفتار کرد .
امروز که ریسک های سیستماتیک ، اقتصادی و سیاسی صنعت بیمه را به شدت تهدید می کند نیازمند هم اندیشی و هم افزائی هستیم نه برچسب زدن و متهم کردن.
در ادامه لازم بذکر است، مدیر توانمند و اگاه به کسب و کار چه در صنعت بیمه رشد یافته باشد و چه خارج از صنعت ، قادر به تحول آفرینی خواهد بود چه بسا صنعت بیمه مدیرانی از درون صنعت نیز داشته که نتوانسته اند کارنامه قابل قبولی از خود بر جای گذارند در این راستا نگارنده در این نوشتار بر توانمندی های مدیریتی افراد تاکید دارد.