«پرده خوانی»، سنت قدیم عزاداری مردم همدان رو به فراموشی است/ ویژگی هیئت تراز انقلاب اسلامی

به گزارش ایکنا از همدان، هیأت‌های مذهبی از قدیمی‌ترین نهادهای مردمی و اجتماعی بوده که حول محور حب اهل بیت عصمت و طهارت و تعظیم شعائر دینی به خصوص بزرگداشت ایام شهادت سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) فعالیت می‌کنند.
در یک نگاه بسیار کلی و گذرا بر تاریخچه هیأت‌های مذهبی می‌توان گفت بلافاصله پس از واقعه عاشورا و از طریق بازماندگان آن حماسه (چه آنهایی که مقدر نبود شهید شوند، چه آنهایی که از قافله عقب ماندند و چه آنهایی که در آن زمان قصد حضور نداشته، اما بعداً پشیمان شدند) به صورت‌های مختلف نشو و نمو گرفت.
اصلی‌ترین رسالت هیأت‌های مذهبی اقامه عزاداری و سوگواری و ذکر مصیبت در شهادت حضرت سید‌الشهدا و احیاء فرهنگ پرشور و شعور و بالنده عاشورا و تعظیم شعائر مذهبی و دینی است.
اما آنچه کمتر مورد توجه قرار گرفته، نقش اجتماعی هیئات مذهبی در جامعه و کارکرد آنها در برقراری تعاملات در سطوح مختلف مردمی است.
فرهنگ عاشورا و مکتب حسین(ع) درس آموز ابعاد گوناگون زندگی بشر و متفکرین، خاصه شیعیان بوده است، به عنوان نمونه مهاتما گاندی، رهبر اندیشمند انقلاب و تحول بزرگ هند می‌گوید «من زندگی امام حسین، آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خواندم و توجه کافی به صفحات کربلا نمودم و بر من روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، بایستی از سرمشق امام حسین(ع) پیروی کند.»
میسیو باربین، اندیشمند آلمانی می‌گوید که تا به امروز تاریخ بشریت نظیر چنین شخص فداکاری به خود ندیده و نخواهد دید، هنوز اسرای حسین(ع) نزد یزید نرسیده بودند که علم خونخواهی حسین برافراشته شد و نهضت عظیمی علیه یزید آغاز شد.
به جرأت می‌توان گفت، قسمتی از فرهنگ شخصی هر شیعه و بخش اعظم فرهنگ و تمدن اسلامی شیعی، نشأت گرفته و متأثر از فرهنگ عاشورا است.
در این راستا و با توجه به شعائر و اهداف عالی و بلند حاکم بر حرکت حسین بن علی (ع) و فرهنگ عاشورا، هیأت‌های مذهبی نیز ضمن اقامه عزاداری و سوگواری و بزرگداشت مناسبت‌های اسلامی در دیگر شئون اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، انسانی و... که در شرع مقدس اسلام و احادیث معصومین(ع) آمده است، وارد شده و نسبت به اجرای آن با جدیت فراوان می‌کوشند.
حسین شریفی، پیر غلام قدیمی همدان و رئیس شورای هیئات مذهبی شهر همدان در گفت‌و‌گو با ایکنا از همدان، اظهار کرد: در حال حاضر 480 هیئت فعال در سطح شهر همدان وجود دارد که فعالیت برخی مناسبتی و برخی مستمر در طول سال است.
وی با بیان اینکه هیئت یادآوران عاشورای همدان از سال 61 فعالیت خود را آغاز نموده است، گفت: این هیئت متشکل از سرپرستان هیئات مذهبی شهر همدان است که چهارشنبه هر هفته برنامه ویژه‌ای در راستای بررسی و حل و فصل مسائل و مشکلات هیئات شهر دارد.
شریفی اضافه کرد: برنامه شب‌های چهارشنبه هیئت یادآوران عاشورا با اقامه نماز مغرب و عشاء، تلاوت قرآن، مداحی و یا مولودی و بررسی مشکلات هیئات توسط سرپرستان حاضر در جلسه انجام می‌شود.
رئیس شورای هیئات مذهبی همدان با بیان اینکه جلسات هفتگی هیئت یادآوران عاشورا 3 هفته نخست ماه محرم به دلیل برگزاری مراسم عزاداری تعطیل می‌شود، گفت: همزمان با دهه اول و دوم ماه محرم بسیاری از هیئات شهر همدان مجری برنامه‌های مختلفی برای عموم هستند.
وی با بیان اینکه هیئت تراز انقلاب اسلامی هیئتی قرآن و مسجد محور است، گفت: بیان آموزه‌های ناب قرآن و معارف و سیره اهل بیت(ع) توسط مداح و سخنران به عنوان دو رکن مهم یک هیئت آن هم در مکان مقدس مسجد می‌تواند موجب شکل دهی هیئتی محمدی، غ4غو انقلابی شود.

شکل‌گیری هیئت تراز انقلاب اسلامی
مدیر هیئت یادآوران عاشورا با بیان اینکه هیئت تراز انقلاب اسلامی هیئتی است که با رویکرد فرهنگی، تربیتی و ماموریتی شکل گرفته باشد، گفت: هیئت تراز انقلاب اسلامی زمانی شکل می‌گیرد که ملاک فعالیت هیات، اسلام ناب محمدی و با جذب جوانان به مسجد و حضور در چنین مراسم‌هایی باشد.
وی ضمن تأکید بر بامحتوا بودن و بیانات سخنرانان و ذکر مداحان گفت: مداح و سخنران بلندگوی دستگاه اهل بیت(ع) است لذا باید به فکر مستمعین خود بوده و مطالبی را بازگو کند که برای مخاطبین موثق، باور پذیر و سومند و عملی باشد تا قابلیت انتقال داشته باشد.
مدیر هیئت قدیمی حسینیه جولان اشاره‌ای به تغییرات هیئات مذهبی امروز داشت و گفت: در گذشته هیئات مذهبی و دستجات عزاداری امام حسین(ع) دارای چیدمان و ترتیب خاصی بود که امروز این مهم در هیئات مذهبی به چشم نمی‌خورد.
شریفی ادامه داد: در گذشته پس از «پرچم» یک هیئت در دسته عزاداری، «پیشکسوتان و روحانی محل و هیئت» قرار می‌گرفت، پس از آن نیز، «هیئت حضرت علی اصغر(ع)» در قالب جمعی از کودکان و نوجوان عزادار در ادامه هیئت حرکت می‌کردند.
وی ادامه داد: پس از هیئت علی اصغر(ع)، «هیئت علی اکبر(ع)» در قالب جمعی از جوانان و پس از آن « اسبی بدون سوار به نماد ذوالجناح(اسب امام حسین(ع)» همراه با چکمه و شمشیر بروی اسب همراه با تعدادی سفید پوش اطراف اسب که به زبان ترکی به دور ذوالجناح به ذکر مصیبت می پردازند، قرار می گیرد.
این پیرغلام حسینی ادامه داد: پس از ذوالجناح (نماد اسب امام حسین(ع))، «هیئت زنجیر زنی» و پس از آن «سقا» و در ادامه «علامت» و در انتها «هیئت سینه زنان» در یک هیئت به صورت منظم و مرتب قرار می‌گرفتند.

گستردگی هیئت‌های عزاداری در قدیم
شریفی با اشاره به اینکه در قدیم هیئات مذهبی وسیع، گسترده و دارای اعضای بسیاری زیادی بود، گفت: در گذشته هیئت‌های عزاداری بخش وسیعی از یک منطقه را شامل می‌شدند به گونه‌ای که هیئت حسینیه جولان به عنوان یکی از هیئات قدیمی و با سابقه بالای 100 سال شامل بیش از 7- 8 منطقه شهر همدان می‌شد.
وی با بیان اینکه در زمان انقلاب، در شهر همدان جمعا 28 هیئت وجود داشت، گفت: در قدیم یک هیئت جمعی از چند هیئت با اعضای بالا با چیدمانی مرتب و طبق ترتیب عنوان شده مراسم عزدارای امام حسین(ع) را باشکوه و عظمت برگزار می‌کرد.
شریفی با اشاره به اینکه در گذشته هریک از هیئات دارای یک مدیر بود، ادامه داد: رفته رفته آمار هیئات مذهبی همدان با تشکیلاتی در قالب 20 الی 30 نفر به عنوان یک هیئت افزایش یافت حال آنکه در بسیاری از این هیئات اثری از یک مدیر و اصول و ترتیب ذکر شده در یک دسته عزاداری به چشم نمی‌خورد.
رئیس شورای هیئات مذهبی همدان ابراز کرد: یکی دیگر از سنت‌های عزاداری شهر همدان که تغییر کرده و یا با به جرئت می‌توان گفت که این سنت به فراموشی سپرده شده تعزیه خوانی است که در قدیم از آن به عنوان «پرده خوانی» یاد می‌شد.
وی با بیان اینکه پرده‌خوانی در قدیم در محله آقاجانی بیگ و کبابیان اجرا می‌شد، ادامه داد: در این نوع عزاداری، نقال در چند بخش، با اشاره به پرده‌ای که واقعه عاشورا را به تصویر کشیده بود به بیان مصیبت‌های اباعبدالله در روز کربلا می‌پرداخت.

جذب جوانان به هیئت و مسجد
شریفی با بیان اینکه در گذشته و در زمان پادشاهی پهلوی همچون امروز عزاداری اباعبدالله(ع) آزاد نبود، گفت: امروز عزاداری بر امام حسین(ع) اهل بیت(ع) و آزادانه اعتقادات خود را فریاد زدن نعمت بسیار بزرگی است که باید شکرگزار آن بود.
وی با بیان اینکه شهر همدان به دلیل مجاورت با شهر‌های کرد، ترک و لر و فارس زبان دارای گویش‌های مختلف است، گفت: به دلیل گویش‌های مختلف در همدان و متناسب با آن هیئات عزاداری با فرهنگ و زبان خاص خود نمی‌توان انتظار داشت مانند شهرهای ترک زبان همچون زنجان، تبریز و ... هیئت عزاداری وسیعی با یک زبان واحد در این شهر تشکیل شود.
مدیر قدیمی‌ترین هیئت همدان با بیان ضرب‌المثل معروف، چشمه باید از خود آب ترواش کند، گفت: برای جذب جوانان به هیئت در وهله اول باید اراده و خواست خود فرد در میان باشد سپس به موارد دیگر همچون عوامل محیطی و اجتماعی پرداخت.
مدیر هیئت یادآوران عاشورا بیان کرد: برای جذب هر چه بیشتر جوانان به هیئت مذهبی آن هم در عصر حاضر که با حجم بالایی از تهاجم فرهنگی مواجه هستیم و جوانان عصر حاضر افکار و ایده‌های خاص خود را دارند کمی کار مشکلی است اما مداح، روحانی و سرپرستان هیئت در جذب جوانان وزنه‌های سنگینی به شمار می‌روند.
این پیر غلام قدیمی همدان ادامه داد: روحانی و سرپرستان هیئت‌ها با گفتار و رفتار صحیح می‌توانند در این امر دخیل باشند علاوه بر آن، برگزاری برنامه‌های فرهنگی متنوع مانند برگزاری اردوهای زیارتی و فرهنگی، برنامه‌های مختلف ورزشی، احداث کتابخانه برای انجام مطالعات و غیره می‌توانند عوامل مهمی در راستای جذب جوانان به هیئات مذهبی باشد.
انتهای پیام