سوال مخاطب نی‌نی‌بان: نوزاد پسری دارم که چهار ماه و هفده روز دارد که یکی دو روز پیش متوجه یک تار موی سفید در پشت سرش شدم و بسیار نگرانم کرد. آیا نیاز به پیگیری دارد و خطرناک است؟

پاسخ دکتر فاطمه هدی فلاح، متخصص کودکان:
اگر نوزاد شما بور باشد، مقداری از تغییر رنگ در موی سر می تواند طبیعی باشد اما اگر نوزاد شما مو و ابروی تیره ای دارد و به اصطلاح سبزه است، در این مواقع مشکل سندرم ژنتیکی است که منجر به سفید شدن موی سر او شده است که شما باید حتما به متخصص اطفال مراجعه کنید تا نوزاد شما از نظر رنگ پوست، ناخن و مشکلات ناخن، نازکی تار مو و زمان دندان درآوردن بررسی شود. همچنین اگر در خانواده شما فردی باشد که زودتر موقع موهای سرش سفید شده است، می تواند زمینه ارثی هم داشته باشد. اگر سابقه چنین مشکلاتی در نوزاد شما وجود دارد باید خیلی زودتر به متخصص اطفال مراجعه کنید وعلت دقیق سفید شدن موی سرش بررسی شود.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
به طور کلی، نوزادان شرقی در مقایسه با نوزادان نژادهای اروپایی که تقریبا هنگام تولد مویی ندارند از موهای بیشتری برخوردارند. برخی از نوزادان هنگام تولد در بعضی از نقاط بدن به‌طور چشمگیری پر مو هستند....
وضعیت این نوزادان که به‌طور طبیعی در نواحی روی گوش‌ها و پیشانی، موهای زیادی دارند نباید باعث نگرانی شود. زیرا این موهای زائد در عرض چند هفته تا چند ماه برطرف خواهد شد. بعضی از نوزادان نیز با موهای بسیار کم و سری صاف و براق به دنیا می‌آیند. این وضعیت هم نباید باعث نگرانی شود زیرا این نوزادان نیز در آینده طاس نخواهند شد. اما دانستن اصول شست‌وشوی صحیح موی کودکان و آشنایی با اختلالات موی بچه‌ها برای والدین الزامی است تا بتوانند همواره از مشکلات احتمالی پیشگیری کنند.
باید بدانید رنگ و حالت موی نوزاد شما در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. موهای کاملا صاف نوزاد، ممکن است در یکی، دو سال اول عمر مجعد شود و بعد دوباره صاف شود یا ممکن است نوزادی که قبلا موهای مجعدی داشته، بعدها موی صافی داشته باشد. رنگ مو نیز ممکن است در یکی، دو سال اول عمر نسبت به قبل تیره‌تر و یا روشن‌تر شود. خط رویش مو در نوزادان پایین‌تر از کودکان بزرگ‌تر است.

اختلالات موی کودک
اختلالاتی که ممکن است در موی کودکان و نوزدان بروز کند شامل:
تغییر رنگدانه مو
در زمان تولد به اشکال مختلفی بروز می‌کند از جمله در بیماری پیه‌بالدیسم یک منطقه سفید مو دیده می‌شود که به‌خصوص در نوزادان با موهای تیره بارزتر است. برعکس در خال مادرزادی ملانوسیتیک یک منطقه تیره که معمولا از موهای اطراف نیز بلندتر است مشاهده می‌شود.
اختلالات ساقه مو
مواردی که منجر به ریزش مودربچه‌ها می‌شود بسیارند اما خوشبختانه نادر هستندکه ‌به چند مورد از آنها اشاره می‌کنم:
- یک اختلال کروموزمی به نام مونیلتریکس وجود دارد که از شیرخوارگی شروع می‌شود. مشخصه‌اش موهای عروسکی، که خشک و زبر هستند و به سادگی می‌شکنند است و از علل ریزش مو در کودکان محسوب می‌شود. معمولا با درگیری پوست سر، صورت و اندام همراه است.
- بیماری‌هایی هم داریم که با عفونت قارچی سطح پوست سر، ابرو، مژه‌ها با تمایل به هجوم به تنه موها و فولیکول مو خود را نشان می‌دهد. بچه‌های مبتلا به این بیماری معمولا ریزش موهای تکراری یا موهای خرد شده در بالای سطح سر دارند. تشخیص این بیماری در درجه اول، براساس ظاهر پوست سر است. برای تشخیص از تست لامپ وود استفاده می‌شود و نیازی به بیوپسی پوست سر نیست. بیماری با یک داروی ضدقارچ به مدت ۸ هفته به‌علاوه شامپوی نیزورال قابل درمان می‌باشد که ۲ تا ۳ بار در هفته استفاده می‌شود.
- موارد نادری از ابتلا به آلوپسی آره آتا هم داریم (حدود یک در هزار بچه دچار آلوپسی آره‌آتا می‌شوند.) که با درمان مناسب درصد بالایی از بیماران تمامی ‌موهای از دست‌رفته خود را در مدت یک سال بازمی‌یابند.
- آسیب به تنه مو یک علت شایع دیگر ریزش مو در بچه‌ها است. اغلب این آسیب‌ها بر اثر کشیدگی (فرم خاص بستن موهای بچه‌ها با کشش) است.
- نشانگان آناژن نیز بیماری است که از 6 ماه تا ۶ سالگی شروع می‌شود. در کودکان با موی طلایی و روشن با شکایت در هنگام مراجعه به صورت کنده‌شدن راحت و بدون درد مو به شکل دسته است. پوست طبیعی است و با افزایش سن بهبود می‌یابد.
- موی پشمی یا موی خشن مشکل دیگری است که در آن قسمتی از پوست سر با سایر قسمت‌های پوست سر متفاوت است. این اختلال از زمان تولد بروز می‌کند. شکنندگی مو در این اختلال دیده نمی‌شود. فرم شدید آن با سایر ناهنجاری‌ها از جمله چشمی و اختلالات قلبی- عروقی همراه است.
- اختلال دیگری به نام نشانگان موی شانه‌ نشونده در سن ۳ ماهگی تا 12 سالگی دیده می شودکه موها از نظر مقدار و حجم و همچنین از نظر طول نرمال است ولی شکل بیمارگونه و وحشی آن مانع شانه زدن آن می‌شود. در بعضی موارد تلاش برای شانه کردن باعث شکستن مو می‌شود ولی شکننده بودن موها جزو شکل کلینیکی آن نیست. موها غالبا به رنگ بلوند نقره‌ای به نظر می‌رسد. ابرو و مژه‌ها نرمال هستند با گذشت زمان این بیماری کمتر مشخص می‌شود.
سفید شدن موی نوزاد خطرناکه؟ پر مویی
به صورت منطقه‌ای در محل یک خال ممکن است بروز کند که بدون یا همراه با سایر اختلالات ژنتیکی دیده می‌شود. گاهی ناشی از داروهای مصرف شده توسط مادر مثلا استفاده مادر از ماینوکسیدیل در دوران بارداری یا مصرف دیازوکسید است.
سفید شدن موی کودکان
رنگ مو توسط سلول های کوچک به نام ملانوسیت در فولیکول‌های مو تولید می‌شود. به این شکل که در قسمت تحتانی پوست، سلول‌های ملانوسیتی دایما ماده‌ای با نام ملانین تولید می‌کنند که رنگ موها را ایجاد می‌کند. زمانی که ملانوسیت‌ها کاملا فاقد رنگدانه شوند، مو سفید می‌شود و در صورتی که میزان ملانین مو کمتر از حالت نرمال شود، مو خاکستری یا نقره‌ای می‌شود. رایج‌ترین علل ظهور موهای سفید در کودکان کمبود ویتامین B۱۲ است. ویتامین B۱۲ یا کوبالامین در غذاهای حیوانی وجود دارد. این ویتامین جهت رشد و عملکرد طبیعی سلول‌های بدن لازم است. نارسایی در این ویتامین منجر به کم‌خونی می‌شود که در پی آن با کمبود اکسیژن در سلول‌ها اختلالات در سیستم عصبی ایجاد می‌شود و همین‌طور می‌تواند بر رنگ مو تاثیر بگذارد. ویتامین B۱۲ در خوراکی‌های حاوی پروتئین حیوانی وجود دارد. منابع این ویتامین کبد، کلیه، شیر، تخم‌مرغ، ماهی و پنیر است. شکل‌های دارویی این ویتامین نیز موجود است. البته کمبود ویتامین‌هایی مثل C، B۵، اسیدفولیک، ویتامین A و همین‌طور کمبود مواد مینرال می‌تواند موجب سفیدی زودهنگام موی سر شود. ظهور موهای خاکستری ممکن است علت ژنتیکی داشته باشد اختلالات تیروییدی، به ویژه پرکاری تیرویید می‌تواند بر کاهش فعالیت ملانوسیت تاثیر بگذارد. پرکاری تیرویید همچنین می‌تواند موجب تپش قلب، افزایش تعریق، افزایش اشتها، زودرنجی، بی‌قراری، کج‌خلقی، پرتحرکی، ضعف عضلات شانه و ران، کاهش وزن و اختلال خواب در کودکان شود.

شـست‌وشـو با شامپـوهای مناسـب کودکـان
استفاده از صابون برای شست‌وشوی مو و بدن، مدت‌ها است منسوخ شده و تولیدکنندگان برای هر سن و هر نوع مویی، شامپوی مخصوصی تهیه می‌کنند. به همین دلیل این روزها بیشتر والدین از محصولات مخصوص کودکان برای شست‌وشوی سر و بدن کودک خود استفاده می‌کنند.

شامپوهای مناسب کودکان
شامپوهای مخصوص کودکان ، چون قدرت شویندگی کمتری دارند، PH آنها خیلی قلیایی نیست. پوست سر کودکان، قدرت چربی‌سازی زیادی ندارد و نیازی به استفاده از شامپوهای قوی و قلیایی برای موی آنها نیست. باید از شامپوهای ضعیف‌تر که PH قلیایی آنها نزدیک به ۷، یعنی خنثی است استفاده شود. یکی از ویژگی‌های شامپوی بچه‌ها این است که چشم را نمی‌سوزاند. هر چه قدرت قلیایی شامپوها بیشتر باشد، قدرت سوزانندگی چشم در آنها بیشتر است. قدرت قلیایی صابون، نزدیک ۹ است. مایع دستشویی هم ۱۰ تا ۵/۱۰ است. به همین دلیل چشم را می‌سوزانند، اما قدرت قلیایی شامپوی بچه خنثی یا ۷ است. به همین دلیل قدرت سوزانندگی چشم پایین می‌آید.

عوارض استفاده از شامپوهای معمولی برای پوست و موی کودکان
برخی از والدین تصور می‌کنند لزومی ندارد حتما برای نوزاد یا کودک خود شامپو بخرند و کمی از شامپوی خود برای او استفاده می‌کنند. این شامپوها سبب خشکی بیش از اندازه پوست و موی کودکان می‌شوند؛ چون چربی‌زدایی این شامپوها بسیار بالاتر از شامپوهای مخصوص کودکان و PH آن نیز حدود ۸ است. چون در کودکان چربی‌سازی در پوست سر و ریشه مو کم است، شامپوهای معمولی سبب خشکی بیش از حد مو شده و باعث شکنندگی، تار شدن، کدر و خشک شدن موها می‌شود. ‌

استفاده از شامپوی بچه الزامی است
حتی تا سن بلوغ توصیه می‌شود از شامپوی بچه استفاده شود. وقتی اولین علایم هورمون‌های جنسی در ۱۲ تا ۱۳ سالگی نمایان شد، دیگر می‌توان از شامپوهای افراد بالغ استفاده کرد. اکثر افرادی که ریزش مو دارند، می‌گویند استفاده از شامپوی بچه جلوی ریزش مو را می‌گیرد. این حرف علمی نیست. تنها در صورتی که موی فردی خشک باشد، استفاده از شامپوی بچه توصیه می‌شود. کسانی که موی نرمال دارند و از شامپوبچه استفاده می‌کنند، موهایشان تمیز نمی‌شود و بعد از آنکه از حمام بیرون می‌آیند، موهایشان هنوز چرب و کدر است.

در هفته چند مرتبه باید سر کودک را با شامپو شست؟
کودکی را که زیاد بازی می‌کند و بدنش تعریق بالایی دارد، باید هر روز به حمام برد؛ اما آ‌نهایی که فعالیت جسمی کمتری دارند را می‌توان یک روز در میان یا دو روز در میان به حمام برد. به‌طور کل شست‌وشوی روزانه را برای همه توصیه می‌کنیم مگر آنکه پوست خیلی خشک باشد.

میزان مصرف شامپو برای کودک و نحوه شامپو زدن
اگر هر روز بچه‌ را به حمام می‌برید، یک دست شامپو کافی است. اگر یک روز در میان این کار را انجام می‌دهید، دو دست شامپو و اگر ۳روز یک‌ بار شامپو می‌زنید، ۳دست شامپو لازم است. هرچه مو زودتر و با شامپوی کمتر شسته شود، بهتر است تا اینکه دیرتر و با شامپوی‌ بیشتری شسته شود. بعد از آنکه موها خیس شد، مقداری از شامپو را به موها زده و مو را کمی چنگ بزنید تا شامپو کف کند. این موضوع در رابطه با بچه‌هایی که موهای کوتاهی دارند یا آقایان صدق می‌کند. در مورد دختربچه‌ها یا خانم‌هایی که موهای بلند دارند، لازم نیست تمام ساقه مو را شامپو بزنند. شامپو را تنها باید به مغز سر که محل تجمع چربی است، زد. وقتی آب‌کشی می‌کنید کف شامپوی زده شده به مغز سر، به ساقه موها می‌رسد و گرد و غبار نشسته روی آن را از بین می‌برد. شامپو زدن ساقه مو مخصوصا هر روز، می‌تواند سبب خشکی و شکنندگی مو شود؛ چون ساقه مو چربی‌سازی ندارد.
سفید شدن موی نوزاد خطرناکه؟ توصیه ایمنی برای خرید شامپو بچه
۱ . حتما توجه کنید که شامپو، گوشه‌های تیز و برنده نداشته باشد. اکثر شامپوهای موجود در بازار، بدون زاویه و بی‌خطر هستند اما اگر به‌ طور اتفاقی شامپویی خریدید که کناره‌های تیز داشت حتما آن را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
2. شامپو نباید قطعات ریز جداشونده داشته باشد. اگر شامپوی عروسکی می‌خرید، به این نکته توجه کنید که در آن خیلی کوچک و قابل جدا شدن نباشد.
۳. داخل برخی شامپوها، تیله‌های رنگی وجود دارد که برای بچه‌ها جذاب است. مراقب باشید، اگر در این نوع شامپوها قابلیت باز شدن داشته باشد، ممکن است بچه‌ها این تیله‌ها را ببلعند که موجب خفگی در آنها شود.
4. موقع حمام کردن کودک در شامپو را حتما محکم ببندید و اگر شامپو عروسکی است پس از بستن در آن ابتدا خوب بیرون آن را بشویید و بعد به دست کودک بدهید. تا حد ممکن از اینکه کودکان شامپو را به دهان ببرند، جلوگیری کنید!