طــرح تـــورم ســـلامت

به گزارش بنکر (Banker)، بخش سلامت نیز جدا از این مقوله نیست؛ سلامت یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها و خانواده‌هاست و نظام سلامت با تعاریف جدید آن نقش روزافزونی در حفظ و ارتقای سطح سلامت جامعه برعهده دارد. در ایران اگرچه بخش سلامت همواره از حمایت‌های دولتی برخوردار بوده، اما از سال 1393 که طرح تحول سلامت با سه رویکرد حفاظت مالی از مردم، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت و نیز ارتقای کیفیت خدمات اجرا شد، برای اولین‌بار با اجرای این طرح هزینه‌های پرداختی خانوارها به‌طور چشمگیری کاهش یافت. لذا این طرح در سال‌های اولیه اجرا توانست با استفاده از راهبرد مراقبت‌های بهداشتی اولیه و کاهش قابل‌توجه هزینه درمان پرداختی خانوارها، به پیشرفت قابل‌توجهی در سطح کلی سلامت و بالا رفتن شاخص‌های مربوط به آن برسد، اما حالا با افزایش چشمگیر هزینه‌های درمان، تداوم اجرای آن با چالش‌های جدی مواجه است؛ چراکه بررسی‌ها نشان می‌دهد طی اجرای طرح تحول سلامت، بودجه بخش سلامت و بهداشت کشور با رشد 222 درصدی از حدود 23 هزار و 600 میلیارد تومان در سال 1392 به 75 هزار و 900 میلیارد تومان در بودجه سال 98 رسیده است. اما این همه ماجرا نیست، چنانکه با اجرای طرح تحول سلامت هزینه‌های صندوق‌های بیمه‌ای درگیر در طرح تحول ازجمله سازمان تامین اجتماعی و سازمان بیمه سلامت به‌طور چشمگیری رشد کرده است، به‌طوری که هزینه‌های درمان سازمان تامین اجتماعی در حالی با رشد 326 درصدی از 5.3 هزار میلیارد تومان در سال 1392 به 22.6 هزار میلیارد تومان در سال 1397 رسیده که در همین مدت، درآمد این سازمان با رشد 119 درصدی از 34.1 هزار میلیارد تومان در سال 1392 به 74.8 هزار میلیارد تومان در سال 1397 رسیده است. نکته قابل‌تامل دیگر، افزایش سهم هزینه‌های بهداشت و درمان در سبد هزینه‌ای خانوار است. در این زمینه بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1390 هزینه‌های بهداشت و درمان سهم8.7 درصدی از کل هزینه‌های خانوار را داشته که این میزان تا سال 1392 به 9.2 درصد و تا سال 1397 به 11 درصد رسیده است. به‌عبارت دیگر، با اجرای طرح تحول سلامت در کشور، هزینه سلامت در سبد هزینه‌ای خانوار رشد 1.8 درصدی داشته است.
اما عجیب‌ترین نکته در موضوع هزینه‌های بهداشت و درمان، نسبت هزینه درمان دهک‌های درآمدی است، به‌طوری که بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های 92 تا 97 در حالی هزینه‌های بهداشت و درمان دهک دهم (ثروتمندترین) رشد 95 درصدی داشته که میزان رشد هزینه‌ها برای همه دهک‌ها در این مدت 129 درصد است. همچنین این میزان برای دهک‌های سوم، چهارم و پنجم بین 146 تا 151 درصد است. در یک جمع‌بندی، طرح تحول سلامت در حالی یکی از مهم‌ترین اقدامات و دستاوردهای دولت یازدهم و دوازدهم است که به‌واسطه برخی ملاحظات، هزینه درمان در کشور را به‌ شدت افزایش داده که ادامه این وضعیت می‌تواند منابع صندوق‌های بیمه‌ای کشور ازجمله سازمان بیمه سلامت و سازمان تامین اجتماعی را در مخاطره قرار دهد.

سهم 11 درصدی درمان از هزینه خانوار
طبق داده‌های مرکز آمار ایران و داده‌های مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه، در سال 1390 کل هزینه خالص یک خانوار شهری 13.3 میلیون تومان بوده که در سال 1391 به 16.4 میلیون تومان، در سال 1392 به 20.6 میلیون تومان، در سال 1393 به 23.5 میلیون تومان، در سال 94 به 26.2 میلیون تومان، در سال 95 به 28.5 میلیون تومان، در سال 96 به حدود 33 میلیون تومان و در سال 97 به 39.3 میلیون تومان رسیده است. همچنین هزینه‌های بهداشت و درمان یک خانوار شهری نیز طی سال‌های 1390 تا 1397 به ترتیب حدود 1.2 میلیون تومان، 1.4 میلیون تومان، 1.9 میلیون تومان، 2.2 میلیون تومان، 2.8 میلیون تومان، 3 میلیون تومان، 3.6 میلیون تومان و درنهایت طی سال 97 به 4.3 میلیون تومان رسیده است. بر این اساس با لحاظ هزینه کل و هزینه‌های بهداشت و درمان یک خانوار شهری، در سال 1390 هزینه‌های بهداشت و درمان سهم 8.7 درصدی از کل هزینه‌های خانوار را داشته که این میزان تا سال 1392 به 9.2 درصد، تا سال 1393 به 9.5 درصد، تا سال 1394 به 10.5 درصد و در دو سال اخیر نیز حدود 11 درصد بوده است. به‌عبارت دیگر، طی سال‌های 1393 تا 1397 که طرح تحول سلامت در کشور اجرا شده، هزینه سلامت در سبد هزینه‌ای خانوار رشد 1.8 درصدی داشته است.

طرح تحول سلامت به‌نفع پردرآمدها!
یکی از نکات قابل‌تامل در داده‌های آماری مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه، رشد قابل‌توجه هزینه بهداشت و درمان دهک‌های کم‌درآمد است به‌طوری که بررسی هزینه‌های بهداشت و درمان سالانه خانوارهای شهری در دوره 6 ساله 1392 تا 1397 نشان می‌دهد متوسط کل هزینه درمان در حالی با رشد 129 درصدی از حدود یک‌میلیون و 892 هزار تومان در سال 1392 به چهارمیلیون و 325 هزار تومان در سال 1397 رسیده که در همین مدت (طی سال‌های 1392 تا 1397) رشد هزینه بهداشت و درمان دهک اول 102 درصد، دهک دوم 146 درصد، دهک سوم 136 درصد، دهک چهارم 151 درصد، دهک پنجم 122 درصد، دهک ششم 136 درصد، دهک هفتم 132 درصد، دهک هشتم 124 درصد، دهک نهم 137 درصد و دهک دهم 95 درصد بوده است.

رشد چشمگیر هزینه پزشکان متخصص
سازمان بیمه سلامت و سازمان تامین اجتماعی دو بال اصلی اجرای طرح تحول سلامت هستند. در این راستا بررسی عملکرد هزینه‌ای این دو سازمان می‌تواند تصویر روشنی از هزینه‌های طرح تحول سلامت را به دست دهد. درخصوص سازمان بیمه سلامت بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سه‌ساله اول اجرای طرح تحول سلامت میزان کل هزینه‌های سازمان بیمه سلامت از 4.3 هزار میلیارد تومان در سال 1392 (سال قبل از اجرای طرح تحول سلامت) به 8.6 هزار میلیارد تومان در سال 1393، در سال 1394 به 12.3 هزار میلیارد تومان و در سال 1395 به 14.8 هزار میلیارد تومان رسیده است. نکته قابل‌تامل اینکه طبق داده‌هایی که در جدول شماره «۲» آمده، طی سه‌ساله اول اجرای طرح تحول سلامت میزان رشد هزینه‌های کل سازمان سلامت در سال‌های 1393، 1394 و 1395 به ترتیب 98 درصد، 43 درصد و 20 درصد بوده، این در حالی است که هزینه مربوط به پزشکان متخصص طی این مدت به ترتیب 85 درصد، 74 درصد و 24 درصد بوده است. به‌عبارت دیگر، با وجود اینکه هزینه سازمان سلامت در حوزه پزشکان عمومی روند منطقی داشته، اما در حوزه هزینه‌کرد برای پزشکان متخصص رشد قابل‌توجهی داشته است. البته اگر جزئیات هزینه‌ای بخش درمان سازمان تامین اجتماعی نیز منتشر شود، در آن صورت بهتر می‌توان بخش‌های هزینه‌ای طرح تحول سلامت را در حوزه پزشکان تحلیل کرد.

رشد 326 درصدی هزینه‌های درمان تامین اجتماعی
علاوه‌بر سازمان بیمه سلامت، دیگر بال تامین‌کننده هزینه‌های طرح تحول سلامت، سازمان تامین اجتماعی است که حالا با افزایش چشمگیر هزینه‌های درمان روبه‌رو است. در این زمینه بررسی گزارش‌های سالانه این سازمان نشان می‌دهد هزینه درمان (مجموع هزینه مستقیم و غیرمستقیم) این سازمان در سال 1392 (یک‌سال قبل از اجرای طرح تحول سلامت) حدود 5.3 هزار میلیارد تومان بوده که این میزان با رشد 57 درصدی در سال 1393 به 8.3 هزار میلیارد تومان، با رشد 41 درصدی در سال 1394 به 11 هزار و 791 میلیارد تومان، با رشد 23 درصدی در سال 95 به 14.4 هزار میلیارد تومان، با رشد 26 درصدی در سال 96 به 18.2 هزار میلیارد تومان و با رشد 24 درصدی در سال 1397 به 22 هزار و 669 میلیارد تومان رسیده است. به‌عبارت دیگر، طی پنج‌سال اجرای طرح تحول سلامت، هزینه‌های درمان سازمان تامین اجتماعی رشدی 326 درصدی داشته است.

75 هزار میلیارد تومان بودجه بخش سلامت و بهداشت
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1392 کل اعتبارات بخش سلامت و بهداشت کشور حدود 23 هزار و 600 میلیارد تومان بوده که این میزان در بودجه سال 98 به 75 هزار و 900 میلیارد تومان رسیده است. به‌عبارت دیگر، طی پنج‌سال اجرای طرح تحول سلامت، بودجه بخش سلامت در ایران رشد 222 درصدی داشته است. در این زمینه نکته قابل‌تامل اینکه برخلاف رشد 222 درصدی بودجه بخش سلامت در طول اجرای طرح تحول، اگر هزینه‌های سالانه سازمان بیمه سلامت و هزینه‌های بخش درمان سازمان اجتماعی را تجمیع کنیم، کل هزینه این دو سازمان در سال 1392 برای درمان حدود 9.6 هزار میلیارد تومان بوده که این میزان با رشد 304 درصدی در سال 1397 به 39.1 هزار میلیارد تومان رسیده است. به‌عبارت دیگر، هزینه‌های درمان طی اجرای طرح تحول رشد چشمگیری داشته است که این امر در سال‌های آینده می‌تواند به‌عنوان تهدیدی برای نظام بیمه‌ای کشور مطرح شود.