اعتراض پناهیان به چیست؟

از روزی که حضرت امام خمینی (ره) در واکنش به انتقادهای تندی که علیه دولت و مجلس شورای اسلامی وقت طرح می‌شد، اعلام کردند که «مجلس در راس امور است» و تاکید نمودند «مخالفت با ارگان‌هایی که در جمهوری اسلامی است، مخالفت با اسلام است و موجب تباهی این کشور و این ملت خواهد شد» و به برخی تذکر دادند «به مجرد اینکه در ذائقۀ یکی یک مطلبی درست نیست، فوراً هجوم نکنند و [اینکه] کارشکنی بکنند» تا به امروز، دقیقا ۳۷ سال می‌گذرد.

امروز دیگر گویا به زعم عده ای مجلس در راس امور نیست و مخالفت با آن مخالفت با نظام تلقی نمی‌شود. تضعیف مجلس تا جایی پیش رفته است که «علیرضا پناهیان»، یکی از روحانیون سرشناس حامی جریان اصولگرایی و نایب رئیس قرارگاه عمار، بر روی وبسایت خود فیلمی را منتشر می‌کند که نشان می‌دهد وی بر منبر عزاداری امام حسین (ع) خطاب به این رکن اساسی نظام نهیب می‌زند «آی مجلس شورای اسلامی؛ آدم باش!»، و با شدت و حدتی فراوان الفاظی همچون «جاهل»، «احمق»، «شما غلط کردید»، «پنهان کار»، «سیاسیون جلب» و «چه خبرتونه؟» را درباره نمایندگان مردم در یکی از قوای سه گانه نظام جمهوری اسلامی به کار می‌برد.

هرچند اولین بار که از زبان یکی از سیاسیون مشهور اعلام شد، مجلس دیگر در راس امور نیست، به سال ۸۹ باز می‌گردد که رئیس جمهور وقت، محمود احمدی نژاد، در راس امور بودن مجلس را مختص زمانی دانست که نظام جمهوری اسلامی ساختاری پارلمانی داشت. اما باید توجه داشت که در آن سال ها نیز علیرضا پناهیان و همفکران سیاسی اش با شدت و حدتی مشابه آنچه که امروز بر مجلسیان می‌تازند، از دولت مهرورز و رئیس آن حمایت می‌کردند.

اعتراض پناهیان به چیست؟

در سال‌های اخیر بارها نقدها و اعتراضات شدید این واعظ مشهور حوزه علمیه قم علیه دولت و مجلس در رسانه‌ها مطرح شده است و این موضوع تازگی ندارد. اما مصداق نقد او این بار چیست که چنین ادبیات خشنی را برای بیانش انتخاب کرده است؟ ظاهرا اعتراض او مشخصا به مسئله رای نیاوردن فوریت طرح «شفافیت عملکرد نمایندگان» برمی‌گردد که در جلسه علنی روز سوم شهریور این طرح برای دومین بار طی یک سال اخیر در جلسه علنی مطرح شد و ناکام ماند.

طرحی که طی آن قرار بود تا تمامی آرای نمایندگان در مجلس، به علاوه آمار حضور و غیاب شان در جلسات، مرخصی‌ها، ماموریت‌ها، سفرها و دیگر فعالیت های نمایندگان به صورت شفاف در اختیار عموم قرار بگیرد. پیش از این ایرنا در گزارشی تفصیلی با عنوان «مشتاقی و مهجوری شفافیت در میان نمایندگان مجلس» به تاریخچه شکل‌گیری این طرح و در مجلس شورای اسلامی، محتویات و سرنوشت آن پرداخته است.

محمدجواد فتحی به عنوان مبتکر این طرح، در گفت و گویی با ایرنا (در اینجا) علت رای نیاوردن این طرح را در شهریور ماه سال گذشته که برای اولین بار به صحن آمده بود، به سیاسی شدن آن نسبت می‌دهد. او توضیح می‌دهد که طرح پیشنهادی وی یک سال در هیئت رئیسه مجلس می‌ماند و نوبت ارائه در جلسه علنی را پیدا نمی‌کند تا «به یکباره و در زمانی که بحث FATF در مجلس مطرح بود»، «با هدف فشار آوردن بر نمایندگان موافق لوایح چهارگانه»، «برخی نمایندگان اصولگرا مانند حسینعلی حاجی دلیگانی و مجتبی ذوالنور به صورت جداگانه برای این طرح امضا جمع کردند». فتحی در ادامه می‌گوید: جالب این است که من برای طرح اولیه ۳۵-۳۶ امضا گرفته بودم. بسیاری از همین‌هایی که سال بعد رفتند بنا به دلایل سیاسی در حمایت از شفافیت مصاحبه کردند، کسانی بودند که وقتی من طرح را پیش آنها بردم امضا نکردند. مثلاً طرح را برای آقای امیرحسین قاضی زاده هاشمی در هیئت رئیسه هم بردم و ایشان امضا کردند. کنار دست ایشان یک آقای دیگری نشسته بود و گفت این مسخره بازی‌ها چیست و طرح را امضا نکرد و رفت. اما بعدها درکمال تعجب ایشان شدند یکی از سردمداران حمایت از طرح شفافیت!»

چرا طرح شفافیت عملکرد نمایندگان برای بار دوم هم رای نیاورد؟

در سوم شهریور امسال طرح شفافیت عملکرد نمایندگان در مجلس مجددا با پیشنهاد مجتبی ذوالنوری مطرح شد و قید دو فوریت آن دقیقا مانند پارسال نتوانست حتی ۷۰ رای کسب کند (از اینجا) . در این جلسه ذوالنوری اصولگرا و ذوالقدر اصلاح طلب در موافقت با این طرح و برزگر اصلاح طلب و لاهوتی اصولگرا هم در مخالفت با آن صحبت کردند. اما در نهایت گویا دلایل مخالفین که بر «پوپولیستی بودن طرح» و اینکه «اولویت کشور مبارزه با اموال نامشروع، شفاف سازی و ریشه کن کردن فساد است» تاکید داشتند، مورد قبول اکثریت نمایندگان قرار گرفت.

پناهیان در کلیپ مورد بحث این که «چند بار دو فوریت اش [طرح شفافیت] داره رد می شه»، را علت طرح انتقاد خود قرار داده است. دغدغه ای که پیش از این، نمایندگان مجلس در پاسخ به سوال «چرا طرح شفافیت عملکرد نمایندگان رای نمی اورد؟» به خبرنگار ایرنا پاسخ گفته بودند. از جمله کمال دهقانی فیروزآبادی، عضو اصولگرای مجلس که خود رای موافق به این طرح داده است، می‌گوید: «علت مخالفت برخی نمایندگان به برخی مصلحت های منطقه ای نمایندگان بر می‌گردد. آنها نگران هستند شفاف بودن آرا مانع آزادی آن ها در اعمال نظرات کارشناسی شان بشود.» همچنین قاسم میرزایی نیکو نماینده اصلاح طلب، که او هم به این طرح رای موافق داده است، می گوید: «نوع این طرح و جایگاه مطرح کنندگانش، ابهاماتی دارد که نمایندگان آن را مانند تیغ دولبه ای می‌بینند که هم می‌تواند گردن بزند و هم می‌تواند منجر به اتفاقات خوب شود.» وی ابهام اصلی طرح را در این می‌داند که «چرا فقط مجلس» از میان قوا و نهادهای نظام مورد فشار قرار گرفته است؟

از سوی دیگر عبدالکریم حسین زاده دیگر نماینده اصلاح طلب مجلس می‌گوید: «شفاف سازی اگر با نیت شفافیت باشد، بسیار هم خوب است. اما با این روش‌ها، شفاف سازی را علیه خودش به کار خواهند گرفت. متاسفانه این طرح رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته است.» وی در توضیح مدعای خود گفت: «برخی جریان‌ها با طرح شفاف سازی، می‌خواهند از این شفافیت به عنوان یک ابزار بازدارنده در آزادی رای وکلا استفاده کنند، چرا که با این وسیله عده ای نگران می‌شوند که رای شان در مسائلی خاص موافق یا مخالف باشد، در صورت علنی بودن، بر آینده سیاسی آن‌ها از سوی برخی نهادها تاثیر بگذارد.»

آیا شفافیت طعمه سیاست شده است؟

علیرضا پناهیان در سخنان خود با عتابی طوفانی خطاب به نمایندگان مخالف طرح شفافیت عملکرد نمایندگان می‌گوید: «تو حق نداری رای خود را پنهان کنی!» اما مشخص نیست این صحبت پناهیان بر چه مبنایی طرح شده است؟ چرا که از منظر حقوقی، نمایندگان به دلیل صراحت قانون، حق داشتن آرای مخفی را دارند.

رای نیاوردن این طرح در مجلس منتقدان دیگری هم دارد. احمد امیرآبادی فراهانی که مانند پناهیان از حامیان جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی است، از دیگر منتقدان این تصمیم مجلس است و به عنوان یکی از افرادی که در یک سال اخیر حامی طرح شفافیت عملکرد نمایندگان هست، پس از آنکه این طرح رای لازم را کسب نمی‌کند در حساب توئیتر خود می نویسد: «امیدواریم مجلس بعدی مجلس حامی شفافیت باشد.»

اظهار امیدواری امیرآبادی برای شفاف شدن مجلس آینده در حالی است که وی به عنوان مسئول رسیدگی به امور بیانیه‌های نمایندگان در هیئت رئیسه مجلس، به علت پنهان کردن اسامی نمایندگان امضا کننده بیانیه حمایت از عوامل سریال گاندو تذکر دریافت کرد.

در هفته گذشته احمد مازنی، نماینده مردم تهران، به خاطر آنکه برخلاف صراحت صریح قانون آیین نامه داخلی مجلس، اسامی امضا کنندگان بیانیه حمایت از عوامل گاندو در مشروح مذاکرات مجلس منتشر نشده است، به هیئت رئیسه تذکری می‌دهد، که امیرآبادی نیز در توضیح این اتفاق (مشروح ماجرا در اینجا) ناچار به ارائه توضیحاتی در صحن مجلس برای توجیه علت عدم انتشار اسامی امضا کنندگان بیانیه می شود (از اینجا).
مازنی پس از توضیحات امیرآبادی به ایرنا گفت: «آقای امیرآبادی گفت برخی از نمایندگان امضا کننده گفته‌اند ما از طرف دولت و یک جریان سیاسی تحت فشار هستیم و به همین دلیل از انتشار اسامی‌مان می ترسیم و خواسته‌اند اسامی منتشر نشود. با این ادعا اولا امیرآبادی پذیرفته که معاونت قوانین مجلس در متن مشروح مذاکرات متاسفانه دروغ نوشته است، و از سوی دیگر به نمایندگان امضا کننده بیانیه، نسبت مرعوب شدن داده اند.».
وی در ادامه با اشاره به ادعای امیرآبادی در حمایت از طرح شفافیت عملکرد نمایندگان افزود: «موضوع دیگر این است که باید به برخی از دوستان ما که اخیرا به شدت طرفدار شفافیت شده اند و یکی از درس‌های اصلی مکتب اصلاحات را دارند به نام خودشان مصادره می کنند، تذکر داد که خب این هم نوعی شفافیت است. اگر بیانیه ای را امضا کرده اید، خب پای امضایتان بایستید و اعلام کنید چه کسانی بیانیه را امضا کرده اند.» (متن کامل گفت و گو با مازنی در اینجا)

حال به نظر می رسد اگر پناهیان به واقع به دنبال شفافیت هست، بهتر است در ابتدا نهیب «تو حق نداری رای خود را پنهان کنی!» را خطاب به افرادی طرح کند که صرفا بر اساس یک مصلحت سنجیِ منفعت طلبانه برخی نمایندگان مجلس، خلاف متن صریح قانون عمل کرده اند، نه نمایندگانی که مطابق با قانون از حق داشتن رای مخفی برخوردارند! قطعا در صورتی که وعاظی چون پناهیان که از فرصت تریبون‌های مذهبی برخوردار هستند تاکید بر روند شفافیت در امور را، به دور از شائبه های سیاسی، پیگیری کنند، تحقق شفافیت در ساختار سیاسی و اداری نظام جمهوری اسلامی، می‌تواند بسیار موفق تر، پایدارتر و با اتفاق نظر همگان پیش برود.

پناهیان به دنبال چیست؟

واعظ مشهور اصولگرا با اشاره به آیه ۵۴ سوره زخرف [که در توصیف فرعون می‌فرماید «پس قوم خود را سبک‌مغز یافت (و آنان را فریفت) و اطاعتش کردند»] نتیجه گیری می‌کند «یکی از راه های استخفاف [خفیف و سبک مغز شمردن] این ملت این است که رای مجلس را پنهان کنند.»

اما آیا واقعا تنها پنهان بودن رای نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی مصداق استخفاف ملت است؟ در همین رابطه علی اکبر گرجی استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی در صفحه اینستاگرام خود با تایید دغدغه پناهیان می نویسد: «گرچه ادبیات ایشان بسیار خشن است، اما شفافیت آرای نمایندگان مطالبه ای است که نباید آن را از یاد برد. ضمنا، شفافیت طلبی نباید دلبخواهانه و موردی باشد. شفافیت خواهان باید در هر طیفی که هستند، خواستار شفافیت در همه نهادهای اداری و سیاسی، از جمله در شورای نگهبان، خبرگان رهبری، شورای انقلاب فرهنگی، قوه قضاییه، نیروهای مسلح و... باشند.»

داشتن نگاهی جامع و عادلانه به مسئله شفافیت در تمامی نهادهای مسئول دغدغه ای است که پیش از این مسعود پزشکیان، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، هم در توضیح علت عدم رای آوردن طرح شفافیت عملکرد نمایندگان به خبرنگار ایرنا، گفته بود: «بنده معتقدم این حساسیتی که برای طرح شفافیت ایجاد کرده‌اند، برای تفتیش عقاید است، نه رفع مشکلات جامعه. مشکل جامعه این است که فردی هفتاد هزار میلیارد را در یکی از بنگاه‌های کشور اختلاس کرده است، اما اصلا اسمش هم مطرح نیست. چرا با این افراد برخورد قاطع نمی‌کنند وشفاف‌سازی در موردشان صورت نمی‌گیرد؟ اما مدام می‌گوید چون نمایندگان حرف زده‌اند، باید شفاف بشود و مردم بفهمند؟ عده ای پول مردم را خورده‌اند و وقتی مردم برای اعتراض به خیابان می‌آیند، می‌گوییم همین مردم شهر را به هم ریخته‌اند!» وی در ادامه خاطرنشان می کند: «قوه قضائیه مسئول نظارت بر اجرای صحیح قوانین است. اگر قوانینی داریم، اما اجرا نمی‌شود آنها باید برخورد کنند. مجلس قوانینی که لازم بوده است را قانون گذاری کرده است. ما امروز قوانینی داریم که طبق آن‌ها باید داده‌ها و سیستم درست شود، اما اجرا نشده‌اند.» (متن کامل گفت و گو در اینجا)

یکی از موضوعات مورد اشاره پزشکیان به قانون رسیدگی به اموال و دارایی های مسئولین ارشد کشور است که قاسم میرزایی نیکو درباره آن این‌گونه توضیح می دهد: «اگر شفافیت در همه ارکان و سازمان ها باشد بسیار عالی است. مجلس مدت ها پیش مصوب کرده است باید اموال، دارایی، حقوق، وام ها و شرایط زندگی اش هر فردی که مسئولیت ارشد، از سطح معاونین وزیر به بالا، دارد، از قبل تا بعد از مسئولیت، در سامانه ای ثبت کند.»
وی اضافه می کند: «قوه قضائیه برای این قانون، آیین نامه ای هم طراحی کرده است، اما مشخص نیست هم اکنون اجرای آن در چه وضعیتی هست. مشخصا اطلاعاتی در اختیار عموم قرار نگرفته و معلوم نیست این اطلاعات در اختیار چه کسانی است؟ کسی هم پیگیر شفافیت در این مسئله نیست.»

از طرفی دیگر ادبیات تند علیرضا پناهیان در این سخنرانی که در سایت شخصی وی با تیتر «آی مجلس! چه چیزی را از ملت پنهان می‌کنید؟» منتشر شده است، واکنش شدید برخی نمایندگان مجلس مانند علیرضا رحیمی و حشمت الله فلاحت پیشه را نیز در پی داشته است. اما نکته اصلی آن است که آن‌ها علاوه بر آنکه بر لزوم حفظ ادب و رعایت کرامت مجلس شورای اسلامی تاکید می کنند، بر داشتن نگاهی جامع در بیان نقدها را هم تاکید می کنند. علیرضا رحیمی پناهیان را با توصیف «از ارکان نظام دم میزنند و هربار به یک رکن می‌تازند.» خطاب می‌کند و حشمت الله فلاحت پیشه هم از او دعوت می کند که مطالبه شفافیت را از خود آغاز کند.

به هر روی به نظر می‌رسد مطالبه «شفافیت» مورد توافق همه سیاستمداران و فعالین اجتماعی و اقتصادی کشور باشد، اما عمدتا نگاهی بخشی و تک سویه به این مسئله دارند و بر همین اساس علت اصرار پناهیان بر اجرای این شفافیت «فقط» در مجلس شورای اسلامی و فراموشی سایر شوراها و نهادهای دیگر نظام مشخص نیست؟ آیا استخفاف ملت تنها در مجلس شورای اسلامی مصداق پیدا می کند؟

موجب دلگرمی ملت باشید

علیرضا پناهیان در سخنان خود به اهمیت مجلس و منبری که بر روی آن وعظ می کند نیز اشاره ای دارد و می‌گوید: «مجلس امام حسین مجلس نجات ملت است.» در همین راستا علیرضا رحیمی، عضو هیئت رئیسه مجلس از این واعظ اصولگرا درخواست می‌کند: «از منبرحسینی باید ادب و کرامت حسین(ع) ترویج شود نه بی حرمتی واهانت» و علی اکبر گرجی هم در ادامه یادداشت خود در اینستاگرام از او سوال می کند «... آیا گمان نمی کنید که باید در غربالگری‌های انتخاباتی این شورا تحولی رخ دهد تا نتیجه آن حضور نمایندگان شفافیت طلب در مجلس باشد؟» میرزایی نیکو نیز تاکید می کند: «اصول اصلی مانند شفافیت را نباید خودی و غیر خودی کرد. این اصول باید همه را در بر بگیرد تا همه از آن منفعت ببرند.»

خواسته رعایت اصل شفافیت و مبارزه با فساد در تمامی شئون امروز به دغدغه ای عمومی تبدیل شده است و گروه‌ها و اقشار مختلف از زاویه نگاه خود به طرح این مطالبه می پردازند. اما تحقق آن را باید در همان سخنرانی حضرت امام خمینی در ۳۷ سال پیش جستجو کرد که ایشان با تاکید ایجاد «تحکیم وحدت» میان «بین همۀ افرادی که مشغول خدمت هستند»، عوامل «سستی و سردی» از میان خواهد رفت و «موجب دلگرمی باشد ملت برای مجلس و دولت تا اینکه بتوانند انجام خدمت بکنند» خواهد شد.

مطمئنا همانگونه که علیرضا پناهیان گفته است، مجالس امام حسین می‌تواند «مجلس نجات ملت» باشد، اگر در آن ادب، انصاف و وحدت تحکیم گردد تا موجب دلگرمی ملت شود.