ویتامین K2 چیست؟ منابع و عملکرد آن

ویتامین K چیست؟

ویتامین K در سال 1929 به عنوان یک ماده مغذی ضروری برای انعقاد خون ( لخته شدن خون ) کشف شد. سابقه شناخت ویتامین K به کشف اولیه و معرفی آن که در یک مجله علمی آلمانی به اسم " ویتامین انعقاد Koagulationsvitamin " بر می گردد. همچنین کشف آن توسط دندانپزشک کارکشته به نام وستون پرایس Weston Price، که در اوایل قرن 20 برای مطالعه روی رژیم غذایی و بیماری ها در جمعیت های مختلف به دور دنیا سفر می کرد.

او متوجه شد که رژیم غذایی غیر صنعتی با مقادیر بالای مواد مغذی ناشناخته ظاهرا می تواند جلوی پوسیدگی مزمن دندان ها را بگیرد.او این ماده مغذی ناشناخته را به عنوان فعال کننده X معرفی کرد، ولی در حال حاضر مشخص شده که به خاطر وجود ویتامین K2 بوده است.

بیشتر بدانید : ویتامین K چیست؟ | عوارض کمبود ویتامین K در بدن را بدانید

دو شکل اصلی از ویتامین K وجود دارد:

K1 ( فیلوکینون phylloquinone ) که در خوراکی های گیاهی مانند برگ های سبز یافت می شود. ویتامین K2 ( مناکینون menaquinone ) در خوراکی های حیوانی و تخمیر شده پیدا می شود.


ویتامین K2 به چندین زیر مجموعه تقسیم می شود ولی مهم ترین آن ها عبارتند از: MK-4 MK-7

جمع بندی:

در ابتدا ویتامین K به عنوان ماده مغذی موثر در لخته شدن خون کشف شد و ویتامین K به 2 شکل به نام های ،K1 ( در گیاهان ) و K2 ( در خوراکی های حیوانی ) وجود دارد.

ویتامین K1 و K2 چگونه عمل می کنند؟

کلسیم یک ماده معدنی بسیار مهم است.نقش آن در بدن بیشتر از ساخت ساختمان های استخوان و دندان بوده و نقشی حیاتی در انواع فرآیندهای بیولوژیکی (فرایندهای حیاتی برای زنده ماندن و زندگی کردن یک موجود زنده) ایفا می کند.عملکرد اصلی ویتامین K، اصلاح (تغییر یا تعدیل دادن)پروتئین ها برای توانایی اتصال به کلسیم است. به این ترتیب این ویتامین " فعال کننده " خواص اتصال دهنده کلسیم به پروتئین است.

با این حال ... نقش ویتامین K1 و K2 کاملا متفاوت بوده و در بسیاری موارد حس می کنید که باید آن ها را به عنوان مواد مغذی جداگانه دسته بندی کنید.ویتامین K1 عمدتا توسط کبد برای اتصال پروتئین به کلسیم به منظور انعقاد خون استفاده می شود. در حالی که K2 برای فعال کردن پروتئین های تنظیم کننده در زمان اتمام کلسیم در خون، استفاده می شود.

جمع بندی:

عملکرد اصلی ویتامین K فعال کردن خواص اتصال دهنده پروتئین به کلسیم است. K1 عمدتا در لخته شدن خون درگیر است در حالی که K2 میزان کلسیم خون را زمانی که تمام شده تنظیم می کند.

ویتامین K2 از ابتلا به بیماری های قلبی جلوگیری می کند

تجمع کلسیم در شریان های اطراف قلب عامل خطر مهمی در ابتلا به بیماری های قلبی است. به همین دلیل، هر چیزی که این تجمع کلسیم را کاهش دهد می تواند به پیشگیری از بیماری های قلبی کمک کند.این جاست که پای ویتامین K2 به میان می آید. با کمک به جلگیری از تجمع کلسیم در شریان ها.

در مطالعه روتردام Rotterdam study، افرادی که مصرف بالای ویتامین K2 داشتند به میزان 52 درصد کمتر دچار کلسیفیکاسیون calcification ( تجمع کلسیم در شریان ها ) شده اند و به میزان 57 درصد خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی در آن ها در یک دوره 7 – 10 ساله کمتر بوده است.مطالعه دیگری که بر روی 16056 زن انجام شده، مشخص کرد که شرکت کنندگان با میزان مصرف بالای ویتامین K2 ریسک ابتلای کمتری به بیماری های قلبی نشان داده اند. مصرف هر 10 میکروگرم K2 در روز خطر ابتلا به بیماری های قلبی را تا 9 درصد کاهش می دهد.

قابل توجه است که ویتامین K1 در هیچ کدام از این دو مطالعه مورد بررسی قرار نگرفته است. با این حال ... در نظر داشته باشید که مطالعات فوق به اصطلاح مشاهده ای بود و اثبات کننده علت و معلول نیست.متاسفانه چند آزمایش کنترل شده که با استفاده از نوع K1 انجام شده، بی اثر بوده است.بنابراین نیاز است که مشاهدات کنترل شده طولانی مدت روی K2 و تاثیر آن بر روی بیماری های قلبی انجام شود که مکانیسم بیولوژیکی قابل قبولی روی اثر آن انجام شده تا همبستگی ای قوی در مطالعات مشاهده ای پیدا شود.

ولی وجود اهمیت این ویتامین اغراق آمیز نیست .. بیماری های قلبی عروقی شایع ترین علت مرگ در جهان است. این بیماری در سال 2012 ، 14 میلیون نفر را به کام مرگ کشانده است.

جمع بندی:

مصرف بالای مقادیر ویتامین K2 با کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی در ارتباط است. به نظر می رسد که اهمیت ویتامین K1 در این زمینه کمتر باشد.

ویتامین K2 می تواند در بهبود سلامت استخوان و کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان موثر باشد

پوکی استخوان Osteoporosis ( استخوان متخلخل ) یک مشکل شایع است.این امر به ویژه در میان زنان مسن شایع تر بوده و به شدت خطر شکستگی استخوان را افزایش می دهد.

همان طور که در بالا ذکر شد، ویتامین K2 نقشی اساسی در متابولیسم کلسیم که ماده معدنی اصلی استخوان هاست ایفا می کند. ویتامین K2 فعالیت اتصال دهنده کلسیم به دو پروتئین به نام های ماتریکس جی ال ای (Matrix gla ) و استیو کلسین osteocalcin را که در ساخت و حفظ استخوان ها موثرند، فعال می کنند.جالب توجه اینجاست که شواهد بسیار کمی از آزمایشات کنترل شده وجود دارد که ویتامین K2 دارای مزایای عمده برای سلامت استخوان هاست.

یک آزمایش 3 ساله روی 244 زن یائسه نشان داد آن هایی که مکمل ویتامین K2 دریافت کرده اند کاهش تراکم معدنی استخوان وابسته به سن در آن ها روند کند تری داشته است.مطالعات طولانی روی زنان ژاپنی مزایای مشابهی نشان داده است، اگرچه آنها از دوزهای بسیار بالا استفاده می کرده اند. از 13 آزمایش انجام شده فقط یکی در نشان دادن بهبود های قابل توجه شکست خورده است.

هفت آزمایش که در مورد شکستگی های استخوانی انجام شده نشان داده ویتامین K2، شکستگی ستون فقرات را تا 60 درصد، شکستگی های لگن را تا 77 درصد و تمام شکستگی های غیر مهره ای را تا 81 درصد، کاهش می دهد.در راستای این یافته ها، ژاپنی ها رسما مکمل ویتامین K را برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان توصیه می کنند. با این حال برخی از محققان در این زمینه قانع نشده اند. بررسی مجدد 2 مطالعه بزرگ نشان داده است که شواهد کافی برای توصیه مکمل ویتامین K برای این منظور وجود ندارد.

جمع بندی:

ویتامین K2 نقش اساسی در سوخت و ساز استخوان ایفا می کند و مطالعات نشان می دهد که می تواند منجر به جلوگیری از پوکی استخوان شده و به ترمیم شکستگی های استخوانی کمک کند.

ویتامین K2 می تواند به بهبود بهداشت دهان و دندان کمک کند

پژوهشگران بر این باورند که ویتامین K2 می تواند روی بهداشت دهان و دندان تاثیر گذار باشد. با این حال مطالعات انسانی که مستقیما این نظریه را مورد آزمایش قرار داده باشد، وجود ندارد. بر اساس مطالعات حیوانی و نقش ویتامین K2 در متابولیسم استخوان ها، منطقی است که فرض کنیم روی سلامت دندان ها هم تاثیر گذار است.

یکی از پروتئین های اصلی تنظیم کننده بهداشت دهان و دندان، استئوکلسین osteocalcin است. همان پروتئینی که برای متابولیسم استخوان ها حیاتی است و با ویتامین K2 فعال می شود. استئو کلسین مکانیسمی را آغاز می کند که سبب تحریک رشد عاج جدید می شود که همان بافت کلسیفیه calcified زیر مینای دندان است.در اینجا علاوه بر ویتامین K2، ویتامین های A و D هم نقش مهمی ایفا می کنند.

جمع بندی:

اعتقاد بر این است که ویتامین K2 نقش مهمی در بهداشت دهان و دندان بازی می کند اما در حال حاضر هیچ مطالعه انسانی برای حمایت از این نظریه وجود ندارد.

ویتامین K2 می تواند به مبارزه با سرطان کمک کند

سرطان یکی از علل مرگ شایع در کشورهای مختلف است.با این که پزشکی مدرن راه های زیادی برای درمان آن پیدا کرده است ولی موارد جدید سرطان هنوز هم در حال افزایش است. بنابراین پیدا کردن استراتژی های پیشگیری از اهمیت زیادی در این زمینه برخوردار است.

جالب است بدانید که مطالعات زیادی بر رابطه ویتامین K2 و انواع خاصی از سرطان ها انجام شده است. در دو کارآزمایی بالینی مشخص شد که ویتامین K2، عود سرطان کبد را کاهش داده و مدت زمان زنده ماندن فرد بعد از ابتلا به سرطان را افزایش می دهد.

در یک مطالعه مشاهده ای روی 11000 مرد، دریافتند که مقدار بالای ویتامین K2 با کاهش 63 درصدی خطر سرطان پروستات در ارتباط است. ویتامین K1 تاثیری نداشته است.خوشبختانه در آینده ای نزدیک مطالعات بهتری در این زمینه انجام خواهد شد.

جمع بندی:

مشخص شده است که ویتامین K2 روی بهبود مبتلایان به سرطان کبد تاثیر گذار است. همچنین مردانی که K2 بیشتری مصرف نموده اند با کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات روبرو شده اند.

منابع ویتامین K2 :

انسان می تواند بخشی از ویتامین K1 را در بدن به ویتامین K2 تبدیل کند. از آن جایی که مقدار ویتامین K1 در یک رژیم غذایی معمولی 10 برابر ویتامین K2 است پس این فرایند تبدیلی برای بدن بسیار مفید است.

با این حال شواهد موجود نشان می دهد که فرایند تبدیل ناکارآمد است، چرا که بهره مندی از ویتامین K2 ای که از خوردن مستقیم دریافت می کنیم خیلی بیشتر است.ضمن این که ویتامین K2 توسط باکتری های روده در روده بزرگ هم تولید می شود و شواهدی وجود دارد که مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها منجر به کمبود ویتامین K2 در بدن می شود.

متاسفانه مصرف متوسط این ماده مغذی فوق العاده مهم در رژیم غذایی مدرن کم است. ویتامین K2 عمدتان در غذاهای حیوانی و تخمیر شده (یا غذاهای زنده مانند ترشیجات)یافت می شود که اغلب افراد زیاد از آن ها مصرف نمی کنند.

منابع حیوانی غنی شامل محصولات لبنی پرچرب گاوی که از علف تغذیه شده باشد، جگر و همچنین زرده تخم مرغ است.ویتامین K محلول در چربی است یعنی محصولات لبنی کم چرب و گوشت های بدون چربی حاوی مقدار بالایی از این ویتامین نیستند.

خوراکی های حیوانی حاوی زیر گروه MK-4 هستند در حالی که خوراکی های تخمیر شده مانند ترشی کلم، ناتو natto (یک غذای سنتی ژاپنی حاصل از تخمیر سویا می باشد) و میسو miso (یا خمیر سویا یک نوع مادهٔ غذایی است که از تخمیر غلات به دست می‌آید) حاوی زیر گروه های MK-5 و MK-14 این ویتامین هستند.

اگر این مواد غذایی در دسترس شما نیستند می توانید از مکمل های جایگزین آن ها استفاده کنید.اگر مکمل ویتامین K2 را به همراه مکمل ویتامین دی D مصرف کنید حتی می توانید بیشتر از مزایای آن ها بهره مند شوید چرا که این دو ویتامین دارای اثرات هم افزایی هستند.

من مقدار زیادی از لبنیات گرفته شده از حیوانات علف خوار و تخم مرغ می خورم ولی هر روز صبح یک مکمل K2 هم استفاده می کنم. گرچه برای این مساله نیاز به مطالعات بیشتری داریم ولی پژوهش هایی که در حال حاضر در مورد ویتامین K2 و سلامت انجام می شود بسیار امیدوار کننده هستند. مصرف مناسب این ویتامین می تواند روی افزایش کیفیت بهبود زندگی بسیاری از افراد تاثیر گذار باشد.

بیشتر بدانید : منابع ویتامین K را بشناسید، اهمیت ویتامین K برای بدن

بیشتر بدانید : حقایقی در مورد ویتامین K که شاید تاکنون نشنیده باشید

بیشتر بدانید : کمبود ویتامین K و 7 نشانه آن در بدن

تهیه و ترجمه:گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
اختصاصی سیمرغ