فیلم رگ خواب ساخته‌ی حمید نعمت الله

در زمینه مشکی آغازین فیلم، برای داریوش مهرجویی سفید نوشته می‌شود. این می‌تواند راهی باشد برای ورود به رگ خواب. پس این انتظار در مخاطب به وجود می‌آید که قرار است به تماشای فیلمی بنشیند که حال و هوای آثار مهرجویی را داراست. اصلا رگ خواب فیلم همین نکته است. در ادامه با نقد فیلم رگ خواب به کارگردانی حمید نعمت الله همراه نت نوشت باشید.

فیلم رگ خواب

سیاهی، سفیدی و اندوه طوفان

فیلم شروع می‌شود. با نریشنی از مینا که نقش آن را لیلا حاتمی ایفا می‌کند. در ادامه نیز نریشنهای عاشقانه‌ی دیگری را با صدای لیلا حاتمی می‌شنویم. این صدا، این عاشقانه و این فراغ پس از عشق چقدر تداعی کننده لیلا‌‌ی مهرجویی می‌شود که اتفاقا نقش لیلا‌ی فیلم را نیز لیلا حاتمی ایفا می‌کند. حتی نماهای بسته‌ای که از تخم مرغهای جوشان در هر دو فیلم گرفته می‌شود مفهوم مشترک باروری و رابطه را بیان می‌دارند.

فیلم پیش می‌رود، مینا پس از طلاقش، برای گذران زندگی در پی کار است. “سارا”‌ی مهرجویی نیز برای جور کردن بدهی، در جستجوی کار بود. سارا نیز با پولهایی که به دست می‌آورد، خرید خانه را عهده دار می‌شود، در عین حالی که وظایف دیگری همچون آشپزی کردن را انجام می‌دهد. پیراهنی سفید تن شوهرش می‌کند. مینا نیز پیراهنی سفید را تن پوش معشوقش کامران حصیبی کوروش تهامی می‌کند.

“بانو” را یادمان نرود که پس از آگاهی از خیانت همسرش، خانه و زندگی‌اش را به دستان کولی‌ها می‌سپارد و به یغمایش می‌برند. اینجا مینا ست که دل خویش را به کامران می‌سپارد و بی کاشانه می‌شود و پس از آگاهی از خیانت او، کولی وار در خیابان‌ها و تپه ها، زیر باران، خمیده با کیسه‌ای سیاه بر سر، زیر باران پرسه می‌زند. و چه علی “سنتوری” وار تپه‌ها را طی می‌کند.

بیشتر بخوانید: شعله ور فیلمی از حمید نعمت الله؛ اتفاق‌های تصنعی و آبی بر آتش

مینا زنی است که در ابتدای فیلم طلاق می‌گیرد و حال درصدد ساختن زندگی جدیدی برای خویش می‌باشد. او از همان اول، احساس‌ها و حالاتش را در قالب نریشن برای پدر خویش ( تماشاگر ) بیان می‌کند. مینا به دلیل آنکه به تازگی از زندگی زناشویی خارج شده و تجربه‌ی عاطفی خوبی را هم نداشته، زنی شکننده و حساس است.

یکی از ویژگیهای آثار داریوش مهرجویی، استحاله‌ی شخصیتهای فیلم هایش می‌باشد. که از همان “گاو” شاهدش هستیم. “مش حسن” پس از مرگ گاوش، گاو منشانه رفتار می‌کند. لیلا پس از آنکه تن به رضایت ازدواج مجدد همسرش می‌دهد، تاب نمی‌آورد و با اینکه سترون است، زنانگی کاملی را به بار می‌نشاند.

سارا پس از ایثار عشق و زنانگی‌اش در پای زندگی و همسرش، وقتی می‌فهمد که شوهرش درکی از رفتارهای او ندارد، دیگر در قالب زنی سنتی و خانه دار ظاهر نمی‌شود، بلکه خانه‌اش را ترک می‌کند. بانوی مدرن و روشنفکر نیز پس از به یغما رفتن شوهر و خانه اش، تبدیل به زنی عصیان گر می‌شود. علی سنتوری هنرمند، پس از بی توفیقی هایش، گرفتار اعتیاد می‌شود.

مینای “رگ خواب” نیز چنین سیری را در فیلم می‌پیماید. زنی که شکسته می‌شود و در انتها تصمیم به بازسازی دوباره‌ی خویش می‌گیرد. اینجا برای نقد فیلم رگ خواب بهتر است که برای دقیق شدن در دیگر جنبه‌های فیلم به خود “رگ خواب” فارغ از رگه‌های مهرجوی گونه‌اش بپردازیم.

مینای “رگ خواب” نیز چنین سیری را در فیلم می‌پیماید. زنی که شکسته می‌شود و در انتها تصمیم به بازسازی دوباره‌ی خویش می‌گیرد. اینجا برای نقد فیلم رگ خواب بهتر است که برای دقیق شدن در دیگر جنبه‌های فیلم به خود “رگ خواب” فارغ از رگه‌های مهرجوی گونه‌اش بپردازیم.

پیش از آغاز نقد فیلم رگ خواب نگاهی گذرا به داستان این فیلم خواهیم پرداخت مینا زنی است که در ابتدای فیلم طلاق می‌گیرد و حال درصدد ساختن زندگی جدیدی برای خویش می‌باشد. او از همان اول، احساس‌ها و حالاتش را در قالب نریشن برای پدر خویش (تماشاگر) بیان می‌کند. مینا به دلیل آنکه به تازگی از زندگی زناشویی خارج شده و تجربه‌ی عاطفی خوبی را هم نداشته، زنی شکننده و حساس است.

پوستر فیلم رگ خواب با درخشش لیلا حاتمی

در طی جستجوی کار با کامران آشنا می‌شود؛ مردی به ظاهر خوش چهره و قامت که مدیر رستوران است. زبان فرانسه را که نمادی است از عشق می‌داند، رفتارهای عاشقانه را بلد است. به مینا آرامش می‌بخشد، برایش صبحانه درست می‌کند و در این حین از او فیلم هم می‌گیرد و طنازی می‌کند، ترانه‌ی فرانسوی را همخوانی می‌کند و جمله‌ای عاشقانه بر دستمال کاغذی می‌نویسد. ( که چه استعاره‌ی جالب و به جایی است از روابط امروزی که انسان‌ها یکدیگر را چون دستمال کاغذی مصرف می‌کنند و بعد دور می‌اندازند. اتفاقی که در فیلم هم رخ می‌دهد.)

هدیه و پناه و اطمینان به مینا می‌دهد. با او کاهگل می‌خورد، ساز می‌نوازد، و تمام حس‌ها و میلهای خفته و سرکوب شده‌ی مینا را با رفتارهای اینچنینی‌اش بیدار می‌سازد. برای مینایی که از رابطه‌ی قبلی‌اش سرخورده است، تمام رفتارهای کامران چون آغوش و مامنی گرم برایش محسوب می‌شود و دل به او می‌بازد.

دلیل دیگر شکل گیری این رابطه‌ی نادرست، نداشتن الگوی مناسب برای میناست. او در کودکی مادر خویش را از دست می‌دهد. بنابراین الگوی زنانه‌ی او نیز از دست می‌رود. به تعبیری نمی‌تواند به بلوغ زنانه‌ی خویش برسد.

دلیل دیگر شکل گیری این رابطه‌ی نادرست، نداشتن الگوی مناسب برای میناست. او در کودکی مادر خویش را از دست می‌دهد. بنابراین الگوی زنانه‌ی او نیز از دست می‌رود. به تعبیری نمی‌تواند به بلوغ زنانه‌ی خویش برسد. با پدری زندگی می‌کرده که دائما در او به خاطر یکسری از رفتارهای کودکی‌اش مانند خاک خوردن، احساس گناه ایجاد و او را سرزنش می‌کرده است. اعتماد به نفس چنین آدمی از بین رفته و همین امر باعث می‌شود که پدر نتواند برای دخترش الگوی مناسب مردانه باشد.

بیشتر بخوانید: فیلم عصبانی نیستم ساخته‌ی رضا درمیشیان، عصبانی هستم

حمید نعمت الله متولد ۱۹۶۷ – کارگردان

در ادامه نقد فیلم رگ خواب می‌توانیم نگاهی اساطیری به فیلم نیز داشته باشیم. در اسطوره، طبیعت نماد زنانگی است. خاک نیز به عنوان عنصری از طبیعت می‌تواند نماد زنانگی باشد. گرایش مینا به خوردن خاک، در اصل شوق او برای رسیدن به زنانگی است که به دلیل رفتار نادرست پدر، این شوق سرکوب می‌شود و مینا به بلوغ کاملی نمی‌رسد.

درست از همین نقطه است که وقتی کامران با او خاک می‌خورد و از این رفتار مینا حمایت می‌کند، مینا گویی دارد به زن بودنش و کمال خویش (اگرچه در ظاهر نزدیک) می‌شود و به سمت کامران می‌گراید.

نیمه‌ی دوم فیلم رگ خواب بیانگر پیامدهای این دلدادگی و رفتارهاست و بیشتر به سمت نقد جامعه‌ی مردسالار ایرانی می‌رود. که البته در این امر هم کم بزرگنمایی نمی‌کند و تا آنجایی پیش می‌رود که حتی زنی که در ابتدا با مینا در رستوران سر جدال بود، پس از آگاهی از خصومت مرد، گونه‌ی وی را می‌بوسد و مرد تا جایی پلید جلوه می‌کند که تنها پس از یک بار برقراری رابطه با مینا او را رها می‌کند و در سخت ترین شرایط تنهایش می‌گذارد و او را که باردار است مورد حمله قرار می‌دهد.

نیمه‌ی دوم فیلم رگ خواب بیانگر پیامدهای این دلدادگی و رفتارهاست و بیشتر به سمت نقد جامعه‌ی مردسالار ایرانی می‌رود. که البته در این امر هم کم بزرگنمایی نمی‌کند و تا آنجایی پیش می‌رود که حتی زنی که در ابتدا با مینا در رستوران سر جدال بود، پس از آگاهی از خصومت مرد، گونه‌ی وی را می‌بوسد و مرد تا جایی پلید جلوه می‌کند که تنها پس از یک بار برقراری رابطه با مینا او را رها می‌کند و در سخت ترین شرایط تنهایش می‌گذارد و او را که باردار است مورد حمله قرار می‌دهد.

بیشتر بخوانید: فیلم اینجا بدون من , اقتباسی از نمایشنامه باغ وحش شیشه‌ای تنسی ویلیامز

اگر در نقد فیلم رگ خواب بخواهیم به جنبه‌های فنی و سینمایی بپردازیم باید از فیلمبرداری چشمگیر و چشم نواز و درست فرشاد محمدی یاد کنیم. به یاد بیاوریم سکانس رقص آگین مینا و چگونگی نمایش درون خوش او در قالب تصاویر و یا فلو و فوکوس‌های دوربین روی مینا و کامران در صبح پس از رابطه که بیانگر تصورات موهوم و گنگی و آشکار نبودن شخصیت آدمهای پیرامونمان و چنین رابطه‌ای است.

گرچه فیلم رگ خواب پیش از آنکه چهره‌ی دیگر و منفی کامران را نشان دهد، به مخاطب اشاره‌هایی مبنی بر این امر می‌کند. از باشه گفتن فرانسوی خانم مدیر رستوران و آشنایی کامران به زبان فرانسه، خود گواهی است به وجود رابطه‌ای بین این دو.

و یا در نمایی که پس از همخوابگی با مینا می‌خواهد پیراهنش را بپوشد درحالیکه زیرپوشی پاره به تن دارد، بیانگر کامل نبودن و زشتی و پوسیدگی چهره‌ی درون او بر خلاف زیبایی ظاهری و خوش پوشی‌اش است. همچنین هم نشینی مینا و برج میلاد که شمایلی اهلی وار و مردانه دارد و در چندین نما هم تکرار می‌شود نیز می‌تواند بیانگر اسیری زن در جامعه امروز باشد.

اگر در نقد فیلم رگ خواب بخواهیم به جنبه‌های فنی و سینمایی بپردازیم باید از فیلمبرداری چشمگیر و چشم نواز و درست فرشاد محمدی یاد کنیم. به یاد بیاوریم سکانس رقص آگین مینا و چگونگی نمایش درون خوش او در قالب تصاویر و یا فلو و فوکوس‌های دوربین روی مینا و کامران در صبح پس از رابطه که بیانگر تصورات موهوم و گنگی و آشکار نبودن شخصیت آدمهای پیرامونمان و چنین رابطه‌ای است.

اگر در نقد فیلم رگ خواب بخواهیم به جنبه‌های فنی و سینمایی بپردازیم باید از فیلمبرداری چشمگیر و چشم نواز و درست فرشاد محمدی یاد کنیم. به یاد بیاوریم سکانس رقص آگین مینا و چگونگی نمایش درون خوش او در قالب تصاویر و یا فلو و فوکوس‌های دوربین روی مینا و کامران در صبح پس از رابطه که بیانگر تصورات موهوم و گنگی و آشکار نبودن شخصیت آدمهای پیرامونمان و چنین رابطه‌ای است.

و یا نماهایی خالی و سرد از پله‌های فرار سرد و سنگی ساختمانی که مینا اقامتی موقتی در آن دارد که بیانگر فرار از نبض و جریان اصلی زندگی می‌باشد. تصاویری که به یاد می‌مانند و آوای ناب همایون شجریان و نوای ساز سهراب پورناظری درخشان ترشان می‌کنند.

در نقد فیلم رگ خواب باید گفت که این اثر داستان آدمهای امروز جامعه ماست که هنگامی که رگ خواب را یکدیگر را می‌یابند، می‌توانند تا سرحد عشق مانند نیمه اول فیلم به اوج ببرند و یا مانند نیمه دوم فیلم تا سر حد جنون به موج بکشانند. و در این بین مینای شکسته است که ققنوس وار پس از ویران کردن خویش در صدد آفرینش مینای جدیدی است که به لحاظ اساطیری هم حرکتی قابل توجیه می‌باشد.

در نقد فیلم رگ خواب باید گفت که این اثر داستان آدمهای امروز جامعه ماست که هنگامی که رگ خواب را یکدیگر را می‌یابند، می‌توانند تا سرحد عشق مانند نیمه اول فیلم به اوج ببرند و یا مانند نیمه دوم فیلم تا سر حد جنون به موج بکشانند. و در این بین مینای شکسته است که ققنوس وار پس از ویران کردن خویش در صدد آفرینش مینای جدیدی است که به لحاظ اساطیری هم حرکتی قابل توجیه می‌باشد.

چرا که به دلیل ویژگی زایندگی زن، او هیچگاه از بین نمی‌رود، بنابراین حرکتی دایره وار را طی می‌کند و نمادش هم در اسطوره دایره است. درست بر خلاف مرد که در اساطیر حرکتی خطی دارد. رفتاری هم که مینا می‌کند عینا بدین صورت است. در مسیر دایره‌ای خویش به خودآگاهی می‌رسد که ما در پایان با چهره‌ای مصمم از وی رو به رو می‌شویم.

سه سال قبل گویی نعمت الله تصمیم به ابداع شیوه‌ای جدید گرفت و فیلم آرایش غلیظ را ساخت که بازخوردهای متفاوتی را به دنبال داشت. مخاطبان فیلم تقریبا به دو دسته تقسیم شده بودند. آن‌ها یا بسیار از فیلم راضی بودند و یا بسیار سرخورده از دیدن آن از سالن سینما بیرون آمده بودند.

فیلم رگ خواب: برداشتی دوگانه از اثر نعمت الله

همانطور که میدانید حمید نعمت الله کارگردان فیلم رگ خواب کارگردان پرکاری به حساب نمی‌آید اما علی رغم کم کار بودنش، آثارش همواره اسم و رسم خاصی پیدا کرده اند و سرآغاز این اتفاق را می‌توان فیلم به یادماندنی بوتیک در سال ۱۳۸۲ دانست.

بعد از بی پولی، نعمت الله دیگر یک فیلمسازی شناخته شده بود که مخاطبانش کار او را دنبال می‌کردند. در همین زمان او سریال وضعیت سفید را برای تلویزیون ساخت که البته در میان آثار تلویزیونی ایران کاری با ارزش به حساب می‌آمد.

او با ساخت بوتیک مخاطب خود را غافلگیر کرد و سپس بعد از چند سال با ساختن بی پولی به عرصه‌ی سینما بازگشت که آن فیلم هم از استقبال خوبی برخوردار شد. در ادامه با معرفی و تحلیل فیلم رگ خواب با نت نوشت همراه باشید.

بعد از بی پولی، نعمت الله دیگر یک فیلمسازی شناخته شده بود که مخاطبانش کار او را دنبال می‌کردند. در همین زمان او سریال وضعیت سفید را برای تلویزیون ساخت که البته در میان آثار تلویزیونی ایران کاری با ارزش به حساب می‌آمد.

سه سال قبل گویی نعمت الله تصمیم به ابداع شیوه‌ای جدید گرفت و فیلم آرایش غلیظ را ساخت که بازخوردهای متفاوتی را به دنبال داشت. مخاطبان فیلم تقریبا به دو دسته تقسیم شده بودند. آن‌ها یا بسیار از فیلم راضی بودند و یا بسیار سرخورده از دیدن آن از سالن سینما بیرون آمده بودند.

سه سال قبل گویی نعمت الله تصمیم به ابداع شیوه‌ای جدید گرفت و فیلم آرایش غلیظ را ساخت که بازخوردهای متفاوتی را به دنبال داشت. مخاطبان فیلم تقریبا به دو دسته تقسیم شده بودند. آن‌ها یا بسیار از فیلم راضی بودند و یا بسیار سرخورده از دیدن آن از سالن سینما بیرون آمده بودند.

برخوردی که هم علاقه مند و هم منتقد باشد در مخاطبان آرایش غلیظ بسیار کم به چشم می‌خورد. حال پس از گذشت سه سال و همزمان با اکران می‌خواهیم به معرفی فیلم رگ خواب اثر تازه‌ی حمید نعمت الله بپردازیم.

مینا روایتگر اصلی داستان است زیرا در تمام مدت فیلم ما با روایت او از داستانش مواج هستیم که این روایت توانسته دنیای بدون نقص زنانه را به تصویر بکشد که شاید این بی نقصی را مدیون فیلمنامه نویس زن فیلم (معصومه بیات) باشد.

فیلم سینمایی رگ خواب با بازی لیلا حاتمی، کوروش تهامی و الهام کردا در سال ۹۵ به کارگردانی حمید نعمت الله ساخته شد. این فیلم برای بار اول در جشنواره‌ی فجر به نمایش درآمد که با استقبال تماشاگران همراه شد. داستان رگ خواب روایت مینا (لیلا حاتمی) است که تازه از زندگی زناشویی ناموفق خود بیرون آمده است و تصمیم دارد زندگی جدیدی برای خود بسازد. او به دنبال کار می‌گردد اما خیلی موفق نیست تا اینکه با کامران حصیبی آشنا می‌شود و…

مینا روایتگر اصلی داستان است زیرا در تمام مدت فیلم ما با روایت او از داستانش مواج هستیم که این روایت توانسته دنیای بدون نقص زنانه را به تصویر بکشد که شاید این بی نقصی را مدیون فیلمنامه نویس زن فیلم (معصومه بیات) باشد.

بیشتر بخوانید: فیلم درباره الی کاری از اصغر فرهادی

رگ خواب خیلی زود و در سکانس‌های نخست خود به راحتی با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند و شاید این ارتباط به غیر از روایت زنانه‌اش به دلیل اتفاق‌های بدیعی است که فیلم را از یک فیلم سطحی متمایز می‌کند.

رگ خواب خیلی زود و در سکانس‌های نخست خود به راحتی با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند و شاید این ارتباط به غیر از روایت زنانه‌اش به دلیل اتفاق‌های بدیعی است که فیلم را از یک فیلم سطحی متمایز می‌کند.

اتفاقات عاشقانه بین مینا و کامران سطحی نیستند. این اتفاقها هر چه بیشتر تماشاگر را مجذوب می‌کند و به درون شخصیت‌های اصلی فیلم به ویژه شخصیت “مینا” می‌برد. گمان کنید این فیلم بدون شخصیت پردازی عمیق و اتفاقات بدیع چه می‌شد؟ شاید یک طرح داستانی بسیار آشنا و به گوش خورده‌ای می‌شد که هر کدام از ما بارها داستانش را به صورت فیلم دیده ایم یا حتی کتابش را خوانده ایم.

بیشتر بخوانید: فیلم فروشنده از اصغر فرهادی ” نگاه به فاجعه از پَسِ عینک”

هنرنمایی کوروش تهامی و لیلا حاتمی در فیلم رگ خواب کاری از حمید نعمت الله

فیلم فارسی مدرن یا عاشقانه‌ای غمگین؟!

ما در رگ خواب شوریدگی مینا را می‌بینیم که چطور در یک رابطه‌ی عاطفی پریشان شده و تا مرز دیوانگی و سر به خرابات گذاشتن پیش می‌رود. اما به نظر می‌رسد این پریشانی ممکن است در زندگی خیلی از زن‌ها که به اندازه‌ی مینا مبهوت و گیج نباشند هم اتفاق بیفتد پس دلیل این بی حواسی اغراق شده در مینا چه چیر می‌تواند باشد؟!

اتفاق دیگری که در فیلم رگ خواب” بهتر می‌توانست حادث شود، فرود رابطه‌ی عاشقانه از آن اوج زیبای خود است که شاید اگر کندتر و پخته تر اتفاق می‌افتاد فیلم به دو قسمت مجزا تقسیم نمی‌شد و وحدت و یکپارچگی آن هم طبیعتا افزایش می‌یافت.

نزول پیدا کردن رابطه درست بر خلاف اوج پیدا کردن آن مانند نمونه‌های دیگر روابط عاشقانه در سینما و حتی فیلم‌های فارسی اتفاق می‌افتد و ما روند عمیقی با توجه به رویکرد روانشناسانه‌ی فیلمنامه روبرو نیستیم اما بازهم حتی در همین قسمت‌های فیلم، اتفاق‌هایی را تجربه می‌کنیم که “رگ خواب” را از یک فیلم ساده و سطحی متمایز می‌کند.

نزول پیدا کردن رابطه درست بر خلاف اوج پیدا کردن آن مانند نمونه‌های دیگر روابط عاشقانه در سینما و حتی فیلم‌های فارسی اتفاق می‌افتد و ما روند عمیقی با توجه به رویکرد روانشناسانه‌ی فیلمنامه روبرو نیستیم اما بازهم حتی در همین قسمت‌های فیلم، اتفاق‌هایی را تجربه می‌کنیم که “رگ خواب” را از یک فیلم ساده و سطحی متمایز می‌کند.

مصداق این سخن هم می‌تواند عکس العمل مینا در زمان خاکستری شدن رابطه باشد. مینای رگ خواب با سیمای “شوکران” و… زمین تا آسمان متفاوت است و این تفاوت بی شک بدون فکر حاصل نشده و حتما” حاصل شخصیت پردازی عمیق و پیچیده‌ی فیلمنامه‌ی آن است.

البته در این میان فضا سازی کارگردان که همیشه آثارش را در زمره‌ی فیلم‌های تفکر برانگیز قرار گرفته است را نباید نادیده گرفت. در آخر اینکه به نظر می‌رسد رگ خواب نعمت الله حتما پتانسیل دیده شدن و تفکر برانگیز بودن را دارا بوده و هست.

بیشتر بخوانید: فیلم وارونگی کاری از بهنام بهزادی ؛ روایتی از آلودگی و وارونگی روابط یک شهر

شاید این مطالب هم خواندنی باشد:

شعله ور فیلمی از حمید نعمت الله؛ اتفاق‌های تصنعی و آبی بر آتش

فیلم خانه کاغذی ساخته‌ی مهدی صباغ زاده؛ این خانه از پای بست ویران است!

سریال نهنگ آبی: ملغمه‌ای از سلبریتی‌ها