سور بز نوشته‌ی ماریو بارگاس یوسا؛ ابتذالِ عادت و خون مردگیِ جریان زندگی

رمان سور بز The Feast of the Goat نوشته‌ی ماریو بارگاس یوسا Mario Vargas Llosa نویسنده پرویی است که چند سال قبل برنده‌ی جایزه نوبل ادبی شده بود. ماریو بارگاس یوسا اکنون ۸۱ است و از بیست سالگی نوشتن داستان را شروع کرده است. وی همچنین از دوستان نزدیک نوبلیست دیگر اسپانیایی زبان، گابریل گارسیا مارکز بوده است. در ادامه با معرفی و تحلیل رمان سور بز اثر ماریو بارگاس یوسا با نت نوشت همراه باشید.

رمان سور بز

ابتذالِ عادت و خون مردگیِ جریان زندگی

شهرت یوسا با نخستین رمانش، زندگی سگی آغاز شد. برخی از آثار وی عبارتند از: رویای سلت، قصه گو، سال های سگی، راه بهشت، گفتگو در کاتدرال، مرگ در آند و قهرمان عصر ما.

یوسا بیش از سی اثر چاپ شده دارد که به چندین زبان ترجمه و منتشر شده است. او در سال ۲۰۱۰ برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات شده است. یوسا برنده‌ی جوایز مهم دیگری نیز است. او برنده‌ی جایزه‌ی سروانتس در سال ۱۹۹۵ است که این جایزه یکی از مهم ترین جایزه‌ی ادبی نویسندگان اسپانیایی زبان است. و همچنین او در سال ۱۹۹۶ برنده‌ی جایزه‌ی صلح آلمان شده است.

اگر بخواهیم خط کلی داستان رمان سور بز را در نظر بگیریم می‌توانیم بگوییم که داستان حول محور نقشه‌ی ترور “تروخیو” دیکتاتور دومینیکن می‌گذرد. اما وقتی از ابتدا به داستان رمان سور بز نگاه کنیم می‌بینیم که در واقع راوی داستان، زنی است که بعد از سی و پنج سال به زادگاه خود باز می‌گردد تا رابطه‌ی عجیب خود با پدرش را برای خود شفاف کند.

در تحلیل رمان سور بز اثر ماریو بارگاس یوسا باید گفت به نظر بیشتر کسانی که این رمان را خوانده اند، رمان سیاسی باشد اما می‌توان گفت این رمان تنها یک رمان سیاسی نیست و یک موضوع انسانی و روابط انسانی را در یک دوره از تاریخ روایت می‌کند.

البته نمی شود انکار کرد که جنبه های سیاسی رمان سور بز شاید وجه غالب این رمان است. نکته‌ی دیگری که رمان سور بز را از رمان های سیاسی دیگر متمایز می‌کند، نگاه بی طرف نویسنده به وقایع است. مخاطب هنگام خواندن “سور بز” هیچ جهت گیری سیاسی را احتمالا” احساس نمی کند.

بیشتر بخوانید: ماهی در آب نوشته‌ی ماریو بارگاس یوسا، تولد یک نویسنده

در تحلیل رمان سور بز اثر ماریو بارگاس یوسا باید گفت به نظر بیشتر کسانی که این رمان را خوانده اند، رمان سیاسی باشد اما می‌توان گفت این رمان تنها یک رمان سیاسی نیست و یک موضوع انسانی و روابط انسانی را در یک دوره از تاریخ روایت می‌کند.

یوسا با واقع بینی محض، فساد و واقعیت های یک دستگاه دیکتاتوری را به قلم در می‌آورد. این دیکتاتوری در رمان سور بز به عنوان موضوعی کلی بیان نمی شود بلکه اوج مسئله ای به نام دستگاه حکومتی فاسد را در رابطه‌ی یک پدر و دختر آغاز می‌کند و با جذب شدن مخاطب به آن داستان، مخاطب را وارد دنیای دیگر آدم ها و تصویری کلی از اجتماعی زیر سلطه‌ی دیکتاتوری می‌کند.

“یوسا” گاهی ویژگی‌های تروخیو را از نگاه “اورانیا” دختر ۴۹ ساله‌ مجردی که فرزند یکی از سناتورهای تروخیو بوده است نشان می‌دهد. این دختر که در نوجوانی خود از تروخیو و پدرش که “آگوستین کابرال” نام دارد و یکی از سناتورهای تروخیو است لطمه دیده و این آسیب را بعد از سی و پنج سال همچنان حس می‌کند و نبخشیده است.

بیشتر بخوانید: رمان مرگ ایوان ایلیچ نوشته‌ی لِئو تولستوی

“یوسا” گاهی ویژگی‌های تروخیو را از نگاه “اورانیا” دختر ۴۹ ساله‌ مجردی که فرزند یکی از سناتورهای تروخیو بوده است نشان می‌دهد. این دختر که در نوجوانی خود از تروخیو و پدرش که “آگوستین کابرال” نام دارد و یکی از سناتورهای تروخیو است لطمه دیده و این آسیب را بعد از سی و پنج سال همچنان حس می‌کند و نبخشیده است.

پس از بازنمایی این روابط و واقعیت ها شاید نگاه مخاطب نسبت به انسان، روابط و حتی خانواده نیز تغییر کند. او در می‌یابد که وقتی آدم ها تماما” زیر سلطه‌ی دیکتاتور قرار بگیرند کارهای غیر انسانی و عجیبی نیز ممکن است در حق یکدیگر انجام دهند.

نکته‌ی جالب دیگر که در تحلیل رمان سور بز اتفاق نباید از قلم بیفتد ترور “تروخیو” است و او کشته می‌شود. ابتدا شاید مخاطب نیز مانند مردم دومینیکن احساس رهایی کنند اما این پایان داستان دیکتاتوری نیست زیرا دیکتاتور دیگری از دستگاه “تروخیو” سر کار می‌آید و دومینیکن و مردمش را زیر سلطه‌ی خود می‌برد. دیکتاتوری با شخصیت و عقده های جدید که حال نوع دیگری از ظلم را بر مردم اعمال می‌کند.

نکته‌ی جالب دیگر که در تحلیل رمان سور بز اتفاق نباید از قلم بیفتد ترور “تروخیو” است و او کشته می‌شود. ابتدا شاید مخاطب نیز مانند مردم دومینیکن احساس رهایی کنند اما این پایان داستان دیکتاتوری نیست زیرا دیکتاتور دیگری از دستگاه “تروخیو” سر کار می‌آید و دومینیکن و مردمش را زیر سلطه‌ی خود می‌برد. دیکتاتوری با شخصیت و عقده های جدید که حال نوع دیگری از ظلم را بر مردم اعمال می‌کند.

“یوسا” به تک تک سرنوشت کسانی که نقشه‌ی ترور را پیش برند می‌پردازد و شاید در همین جا است که او اقدامات فردی را بدون عاقبت نشان می‌دهد. اعضای گروه یک به یک اعدام و یا از بین می‌روند اما این دیکتاتوری است که انگار بدون اراده‌ی جمعی پایان نمی یابد. جالب اینجا است که مردم دومینیکن نیز آنقدر بی تحرک و بی اراده شده اند که گاهی به نظر می‌آید دیکتاتور را دوست دارند و در نهایت به او احترام می‌گذارند.

این مردم به نوعی به سرسپردگی و زیر سلطه بودن عادت کرده اند و نمی توانند بدون آن زندگی کنند. می‌توان گفت که “یوسا” در “سوربز” تنها دومینیکن را توصیف نمی کند. با خواندن “سور بز” می‌توان تمام دیکتاتور های جهان و مردم کشورهایشان را به یاد آورد. این رمان را “یوسا” سال ۲۰۰۲ میلادی منتشر کرد. رمان سور بز در ایران با ترجمه عبدالله کوثری و توسط نشر علم به چاپ رسیده است.

بیشتر بخوانید: تحلیل رمان مثل آب برای شکلات اثر لورا اسکوئیول

این مردم به نوعی به سرسپردگی و زیر سلطه بودن عادت کرده اند و نمی توانند بدون آن زندگی کنند. می‌توان گفت که “یوسا” در “سوربز” تنها دومینیکن را توصیف نمی کند. با خواندن “سور بز” می‌توان تمام دیکتاتور های جهان و مردم کشورهایشان را به یاد آورد. این رمان را “یوسا” سال ۲۰۰۲ میلادی منتشر کرد. رمان سور بز در ایران با ترجمه عبدالله کوثری و توسط نشر علم به چاپ رسیده است.

شاید این مطالب هم خواندنی باشد:

بازمانده روز نوشته‌ی کازوئو ایشی گورو

ویران می آیی نوشته‌ی حسین سناپور

شب های روشن نوشته‌ی فیودور داستایوفسکی