افق روشن همگرایی با تنش زدایی در مناسبات کشورهای اسلامی

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ فارغ از تردیدهای وارده بر کارآمدی سازمان همکاری اسلامی در قریب به پنج دهه از آغاز فعالیتش بر مبنای مقاصد از پیش تعیین شده، گویا این نهاد بین المللی اکنون و در حساس ترین زمان ممکن در نقطه کاملاً متضاد به اهداف از پیش تعیین شده قرار گرفته است؛ امری که ضمن خدشه دار کردن اعتبار سازمان به وحدت میان ملل اسلامی بیش از پیش آسیب وارد می کند. اتفاقی که از هشتمین دوره برگزاری آن در تهران تا چهاردهمین دوره در مکه به خوبی نمایان است. به این صورت که در دوره هشتم کشورهای اسلامی با تفاهمی که داشتند دور هم جمع می شدند اما در برگزاری اجلاس در مکه همراه با تنش و اختلاف بود.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در ادامه به مناسبت سالروز تاسیس سازمان همکاری اسلامی به بررسی اجلاس های هشتم تا چهاردهم پرداخته است.

اجلاس هشتم در تهران در اوج تفاهم

مقدمات برگزاری اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی از زمان ریاست‌جمهوری آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی با کلنگ خوردن محل برگزاری این مراسم آغاز و سیدمحمد صادق خرازی به عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهوری و رئیس ستاد برگزاری اجلاس سران انتخاب شد تا اینکه در ۹ دسامبر ۱۹۹۷ میلادی برابر با ۱۷ آذر ۱۳۷۶ خورشیدی هنگامی که ۶ ماه از عمر دولت اصلاحات گذشته بود، از اوایل بامداد همان روز تا نیمه شب سران و نمایندگان کشورهای اسلامی با ورود به فرودگاه مهرآباد مورد استقبال رییس جمهوری و معاون اول رییس جمهوری و وزیر امور خارجه قرار گرفتند و تا آخرین ساعات شب ۲۵ رییس‌جمهوری، ۲ امیر، ۲ ولیعهد و ۱۰ نخست‌وزیر و معاون رییس‌جمهوری وارد تهران شدند. همچنین دبیرکل سازمان ملل متحد، دبیرکل اتحادیه عرب، دبیرکل فائو، دبیرکل اکو و چند شخصیت بین‌المللی دیگر نیز برای شرکت در این اجلاس به ایران آمدند که این رویداد توسط بیش از ۱۲۰ خبرنگار، عکاس و فیلمبردار رسانه‌های داخلی و خارجی کار پوشش خبری و تصویری داده می شد. محمدجواد ظریف که به عنوان سخنگوی اجلاس تهران انتخاب شده بود اعلام کرد که در این نشست سران کشورهای اسلامی افزون بر پرداختن به مسائل مهم جهان اسلام چون فلسطین و بوسنی پیرامون ارتقای نقش کشورهای اسلامی، اعتمادسازی میان کشورهای مذکور و حفظ امنیت این کشورها گفت‌وگو خواهند کرد. وی حفاظت از حقوق اقلیت‌ها، توسعه متوازن در کشورهای اسلامی و همکاری فیمابین و توسعه فرهنگی در جهان اسلام را از دیگر مسائل مورد بحث در این اجلاس اعلام کرد.

اجلاس صبح ۱۸ آذر با سخنان آیت‌الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری افتتاح شد. آیت الله خامنه ای در سخنانی ایمان، مجاهدت و پرهیز از تفرقه تنها شروط تحقق اعتلای علمی و عزت سیاسی مسلمانان دانست و فرمودند: سازمان کنفرانس اسلامی می‌تواند مظهر اتحاد حقیقی کشورهای مسلمان در مسائل و منافع مشترک آنان باشد، این کنفرانس باید قطعنامه‌های خود را تا اجرای کامل پیگیری کند تا این اجلاس‌ها برای ملت‌های ما دستاوردی داشته باشد. مخالفت ما با آنچه بدان گفت‌وگوی صلح خاورمیانه می‌گویند به دلیل ناعادلانه بودن، استکباری بودن و تحقیرآمیز بودن و بالاخره غیرمنطقی بودن آن است و حضور دشمنی مانند حکومت صهیونیستی در قلب قلمرو اسلامی، شاید می‌توانست ما را به یکدیگر نزدیک‌تر سازد، ولی دست‌های مرموز استکبار این خطر را هم از برابر خود برداشت و با ما کاری کرد که ما اینک از یکدیگر بیشتر می‌ترسیم تا از دشمن!

به همین دلیل ایشان اعلام کردند که آیا وقت آن نرسیده که جبهه متحد کشورهای اسلامی را در برابر امریکا و صهیونیسم تقویت کنیم؟ به همین سبب باید همه کشورهای اسلامی در احقاق حق ملت فلسطین سهم شایسته‌ای برعهده بگیرند و هم دنیای اسلام از حالت انفعال به حالت ابتکار درآید. این هر ۲ وظیفه را عجالتاً فقط جوانان مومن و غیور فلسطین و لبنان با همه وجود خود انجام می‌دهند. درود بر آنان.

اجلاس در حالی در تهران برگزار می شد که جهان اسلام با مشکلات عدیده‌ای از قبیل فرایند به اصطلاح صلح خاورمیانه و حمایت بیچون و چرای آمریکا از رژیم صهیونیستی، ادامه برادرکشی و جنگ در افغانستان و نیز بحران جامو و کشمیر، بوسنی و هرزه گوین و... روبرو بود.

سیدمحمد خاتمی رییس‌جمهوری وقت که ریاست این اجلاس را برعهده داشت به عنوان سخنران بعدی در سخنانی اظهار داشت: سازمان کنفرانس اسلامی باید نقش مهمی در حل اختلافات جهان اسلام داشته باشد.

خاتمی با بیان اینکه شهروندان جامعه مدنی اسلامی صاحب حق در تعیین سرنوشت خود هستند، گفت: جامعه مدنی که ما خواستار استقرار آن هستیم به طور ریشه‌ای و اساسی با جامعه مدنی غربی که از تفکرات فلسفی یونان و تجربیات سیاسی روم سرچشمه گرفته اختلاف ماهوی دارد، جامعه مدنی مورد نظر ما ریشه مدینة‌النبی دارد.

او درباره اسرائیل هم گفت: سرشت زورمدار، نژادپرست و ستیزه‌جوی رژیم صهیونیستی به طور جدی صلح و امنیت منطقه را تهدید می‌کند.

در اجلاس تهران، سران کشورهای اسلامی با تاکید بر ضرورت پاسخگویی موثر به چالش های فراروی امت اسلامی، نیاز به تفاهم، گفت وگو و اعتمادسازی میان کشورهای اسلامی را از یک طرف و ضرورت انجام اصلاحات در سازمان از جانب دیگر را مورد تاکید قرار دادند. بدین ترتیب تصویب بیانیه چشم انداز در اجلاس تهران که محورهای مهم و اصلی دور جدید کارکرد این سازمان را مورد توجه قرار می داد، به عنوان نخستین منشور تغییر و اصلاح در سازمان کنفرانس اسلامی درآمد.

بر همین مبنا، ضمن تشکیل کمیته ویژه گفت وگو، همکاری و اعتمادسازی میان کشورهای اسلامی، اجلاس تهران برای نخستین بار به گستره جدیدی از موضوعات مهم بین المللی همچون خلع سلاح، حقوق بشر، بحث پناهندگان، تروریسم، اعتمادسازی، اصلاحات سازمان ملل متحد، چالش های معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای پرداخت که نشاندهنده عمق توجه خاص و ویژه کشورهای اسلامی به موضوعات بین المللی جدید بود.

در پایان اجلاس سه روزه کنفرانس اسلامی در ۲۰ آذر ۱۳۷۶ خورشیدی اعضای سازمان متعهد شدند که با تروریسم مقابله کنند و برای بازپس‌گیری قدس و مسجدالاقصی و حق ملی مردم فلسطین و بازگشتن به سرزمینشان و ایجاد کشور مستقل فلسطین با حاکمیت قدس شریف به عنوان پایتخت، تلاش کنند. از دیگر نتایج این اجلاس می‌توان به اتحاد رهبران جهان اسلام علیه رژیم صهیونیستی و محکوم کردن جنایات آنان اشاره کرد. اجلاس تهران از موفق‌ترین نشست سران کشورهای اسلامی بود که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های کشورهای غربی و آمریکا داشت. در این اجلاس، جمهوری اسلامی ایران، ریاست کنفرانس اسلامی را تا سه سال بر عهده گرفت. همچنین نیاز به تعریف و ارتقاء نقش جدید سازمان کنفرانس اسلامی از موضوعات بسیار جدی در اجلاس تهران بود که در بیانیه نهایی اجلاس نیز منعکس شد.

برگزاری هشتمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی در تهران بازتاب وسیعی در رسانه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای داشت. از جمله شبکه تلویزیونی سی. ان. ان همزمان با این اجلاس به نقل از شائول بخاش استاد دانشگاه‌های امریکا اعلام کرد: در حالی که امریکا نتوانست هم‌پیمانان خود را در کنفرانس دوحه گردهم آورد، ایران بیش از ۵۵ کشور اسلامی را در تهران گردهم آورده و این یک پیروزی پر ارزش است.

شائول بخاش به این شبکه تلویزیونی گفت: گردهم آمدن سران این تعداد از کشورها که برخی از آنها کینه و خصومت شدیدی با یکدیگر دارند تنها به احترام ایران انجام گرفته است زیرا آن‌ها معتقدند باید روابط با تهران بهبود یابد.

روزنامه الشرق‌الاوسط چاپ همزمان لندن و بیروت هم در سرمقاله خود با اشاره به اهمیت این اجلاس نوشت: مسلمانان جهان به همایش تهران چشم امید دوخته‌اند.

قطر و اجلاس نهم

نهمین اجلاس سران کشورهای اسلامی در روزهای ۱۲ و۱۳ نوامبر ۲۰۰۰ میلادی در دوحه پایتخت قطر برگزار شد. بیانیه پایانی نشست با اشاره به کشورها و سازمان های عضو و ناظر شرکت کننده در نشست بر ضرورت قطع روابط کشورهای عضو که با اسرائیل ارتباط دارند، تاکید کرده و جنایات صهیونیست ها در فلسطین اشغالی و قدس شریف و هتک حرمت مسجد الاقصی در بستن دربهای آن را محکوم کردند. بیانیه با حمایت از ملت سوریه در اراضی اشغالی از رژیم صهیونیستی خواست تا به تعهدات خود در قبال منشورهای بین المللی عمل کند. بیانیه مذکور با تبریک پیروزی ملت لبنان در بیرون راندن دشمن صهیونیستی از جنوب سرزمین های خود خواستار تعین تکلیف ربوده شده های لبنانی از زندان های رژیم صهیونیستی شد.

مالزی میزبان اجلاس دهم

دهمین اجلاس سران کشورهای اسلامی در ۱۶ و ۱۷ اکتبر ۲۰۰۳ میلادی در مالزی برگزار شد. این اجلاس مصوبه‌هایی را در مورد آرمان فلسطین، قدس شریف و همچنین مناقشه جامو و کشمیر و اشغال اراضی سوریه و لبنان از طرف دشمن صهیونیستی و همچنین منازعه اعراب و اسرائیل داشت. این کنفرانس که پیشتر مواضع تندی علیه حمله خارجی به عراق اتخاذ کرده بود از تشکیل شورای حکومت انتقالی در عراق استقبال کرده و از اشغالگران خواست تا به آزادی های مدنی و دینی و فرهنگی عراقی ها احترام بگذارند. در این اجلاس کشورهای اسلامی تهدیدات رژیم صهیونیستی علیه یاسر عرفات و همچنین ادامه خشونت های صهیونیست ها علیه ملت فلسطین و شهرک سازی صهیونیستی را محکوم کردند.

در بیانیه نهایی اجلاس نیز سران کشورهای اسلامی کمیته ویژه ای از شخصیت های برجسته را برای بررسی عملکرد سازمان و ارائه پیشنهاد برای تغییرات سازمان برای پاسخگویی موثر جوامع اسلامی به چالش های نوین تشکیل دادند.

اجلاس یازدهم در سنگال

یازدهمین دوره اجلاس کشورهای اسلامی در روزهای ۱۳ و ۱۴ مارس ۲۰۰۸ میلادی در داکار سنگال برگزار شد. موضوعاتی که در این اجلاس مطرح شد عبارت بود از: حمایت از آرمان فلسطین و درگیری‌های عربی- اسرائیلی، محکومیت حمله نظامی رژیم صهیونیستی به نوار غزه، نگرانی از اوضاع انسانی در غزه و دعوت از کمیته چهارجانبه و جامعه جهانی برای حل این مشکلات، تاکید بر ابتکار عربی برای حل بحران لبنان و محکومیت شدید جنایات صهیونیست ها در حمله به لبنان.

همچنین در این اجلاس اقدامات آمریکا در تحمیل تحریم های یک جانبه علیه سوریه را نیز محکوم کردند و قانون مجازات سوریه را باطل اعلام کرده و بر همبستگی خود با ملت سوریه تاکید کردند. اعلام همبستگی با دولت و ملت سودان، تاکید بر حاکمیت و تمامیت ارضی سومالی از دیگر محورهای اجلاس سنگال به شمار می رفت.

محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهوری ایران در این اجلاس شرکت و سخنرانی کرد. احمدی نژاد در سخنان خود با اشاره به ناتوانی سازمان‌های بین المللی از جمله سازمان ملل متحد و شورای امنیت در جلوگیری از کشتار و اشغالگری در فلسطین، عراق، افغانستان، لبنان و دارفور گفت: سازمان کنفرانس اسلامی و دولت‌های عضو با توجه به استعدادها و منابع فراوان می‌توانند با تبادل تجربیات و همکاری نقش فعال‌تری در مواجهه با بحران ها و چالش‌ها و گسترش صلح و ثبات مبتنی بر عدالت و حفظ کرامت انسانی داشته باشند و در همه زمینه‌های علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بر تراز ارزش و اعتبار امت اسلامی که باید امت نمونه باشد عمل کنند.

رئیس جمهوری ایران در همچنین با تاکید بر این‌که سازمان کنفرانس اسلامی می‌تواند مبتنی بر اصول و معارف اسلامی و تجربیات اعضای خود پایگاه بزرگی در دفاع از ملت‌ها و بلکه در دفاع از حقیقت، توزیع و عدالت در جهان باشد، اظهار داشت: سازمان کنفرانس اسلامی باید صدای جهان اسلام و ملت‌های عدالت خواه و مظلوم و حافظ ارزش‌های الهی و اسلامی باشد و نباید اجازه دهد به ارزش‌ها، قرآن کریم و پیامبر اعظم(ص) و دیگر پیامبران الهی جسارت شود.

وی تاکید کرد: اعضای سازمان کنفرانس اسلامی باید در برابر هجوم بی پروای دشمنان به هر یک از کشورهای عضو بایستند و کشورهای عضو باید به پشتیبانی یکدیگر و سازمان دل گرم باشند و در این زمینه جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای هر نوع همکاری اعلام می‌کند.

احمدی نژاد در حاشیه این اجلاس با یابی بونی رییس‌جمهور کشور مسلمان آفریقایی بنین، فاروق الشرع معاون اول رییس جمهور سوریه، عبدالله واد رییس جمهوری سنگال و تعدادی دیگر از سران کشورهای مسلمان دیدار و گفت و گوهایی انجام داد.

اجلاس دوازدهم در قاهره

دوازدهمین اجلاس سران کشورهای اسلامی قرار بود در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ میلادی در شرم الشیخ مصر برگزار شود اما با توجه به انقلاب مردمی در این کشور و ناآرام بودن مصر این اجلاس برگزار نشد و به تعویق افتاد تا اینکه سرانجام در ششم و هفتم فوریه ۲۰۱۳ میلادی این اجلاس برگزار شد.

عنوان دوزادهمین اجلاس سران کشورهای اسلامی با توجه به اهمیت فرصت ها و چالش های ناشی از تحولاتی که در جهان اسلام به ویژه در قالب انقلاب های عربی- اسلامی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا رخ داد، جهان اسلام؛ چالش های جدید و توسعه فرصت ها انتخاب شد که در طول برگزاری اجلاس به خصوص در سطح سران، حول محور آن بحث و گفت وگو و تبادل نظر کردند.

مصر در دوره دوازدهم اجلاس سران کشورهای اسلامی برای نخستین بار میزبانی اجلاس را بر عهده گرفت تا با این اقدام حمایت خود را از فعالیت های اسلامی مشترک و اتحاد میان کشورهای اسلامی در عرصه های سیاسی، اقتصادی و توسعه نشان دهد.

در اجلاس دوازدهم سران کشورهای اسلامی در قاهره موضوعات مهم جهان اسلام در رأس آنها مسئله فلسطین و شهرک سازی رژیم صهیونیستی، مسائل سیاسی مرتبط با کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی، تنش های موجود در جهان اسلام، مقابله با پدیده اهانت به ادیان و مبارزه با پدیده اسلام هراسی و وضعیت اقلیت های مسلمان در کشورهای غیر عضو مورد بررسی قرار گرفت.

همچنین برخی مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با تلاش ها برای مبارزه با فقر، سرعت بخشیدن به روند توسعه و بهبود اوضاع معیشتی مسلمانان و چالش های پیش روی امت اسلامی و راه های مقابله با آن و محافظت از منافع کشورهای اسلامی در این اجلاس مورد بحث و بررسی قرار دادند.

محمود احمدی نژاد نیز برای شرکت در این اجلاس به دعوت رسمی محمد مرسی به مصر سفر کرد؛ سفری که نخستین سفر در سطح یک مقام عالی­رتبه و رئیس جمهوری ایران بود که پس از انقلاب اسلامی به مصر صورت گرفت و گویای این پیام بود که تهران با وجود تفاوت‌های مذهبی و برخی اختلاف های سیاسی با قاهره در صدد آن است تا رویکرد وحدت‌آفرین خود را فارغ از هر گونه نگاه متعصبانه و فرقه‌گرایانه در دنیای اسلام تعمیق بخشد. رئیس جمهوری ایران هنگام ورود به فرودگاه قاهره با استقبال محمد مرسی روبه رو شد.

احمدی نژاد در این اجلاس در سخنانی با تاکید بر نیاز به تلاش برای وحدت و همدلی در جهان اسلام، گفت: امروز وحدت مهمترین ضرورت برای دولت ها و ملت های ماست که از طریق تاکید بر نقاط قوت و مشترک حاصل می شود؛ تاکید بر نقاط ضعف و افتراق جز تشدید تفرقه و درگیری نتیجه ای ندارد؛ نقاط مشترک ما اصلی، کلان و نامحدود و نقاط اختلاف ما فرعی، خرد و محدود است. خدا، پیامبر، کتاب، قبله و اصول و فطرت های الهی ما یکی است و اختلاف نظرها و سلیقه ها در فروعات و جزئیات است که این امری طبیعی به شمار می آید. پافشاری بر اختلافات قومی و مذهبی که فرعی و جزئی است، برادران و خواهران را از احقاق حقوق اساسی، استقلال، کرامت، عدالت و پیشرفت دور خواهد کرد و کسانی که به چنین اعمال و رفتاری دست زده و دیگران را به آن ترغیب می کنند دوست انسان ها نیستند.

رئیس جمهوری ایران با بیان این که امروز جهان و منطقه ما در یکی از خطیرترین مقاطع تاریخ و در آستانه تحولات بزرگ به سر می برند، اظهار داشت: چالش ها و فرصت های بزرگی فراروی ما قرار دارد و مدیریت چنین شرایطی مهم و سرنوشت ساز بوده و باید برای آن برنامه ریزی داشته باشیم. احمدی نژاد که یک روز قبل از اجلاس به مصر رفته بود سرانجام ۲ روز بعد از اتمام اجلاس مصر را ترک کرد.

اجلاس سیزدهم در استانبول

هنگامی که جهان اسلام در اوج تنش به سر می بُرد و جنگ و خونریزی، نفاق و فتنه‌انگیزی، بحران و دخالت، تجاوز و نسل‌کشی، مهاجرت و بی‌خانمانی و دیگر پدیده‌های ویرانگر در جهان اسلام بیداد می‌ کرد و بدتر از همه اینکه مدعیان رهبری جهان اسلام نیز در کام توطئه‌های جهانی افتاده بودند و بیش از پیش در پی گرفتن امتیاز از دسیسه‌سازانی بودند که برای مسلمانان توطئه‌چینی می کردند، سیزدهمین اجلاس سران کشورهای اسلامی با شعار وحدت و همبستگی برای عدالت و صلح در اوایل آوریل ۲۰۱۶ میلادی در استانبول برگزار ‌شد.

در این اجلاس به مسایلی همچون بحران دوامدار فلسطین، نزاع عربی و اسراییلی، مبارزه با هراس‌افکنی، خشونت و اسلام‌هراسی، وضعیت انسانی در جهان اسلام و برنامه‌های کاری سازمان همکاری اسلامی تا ۲۰۲۵ میلادی پرداخته شد.

حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در این اجلاس در استانبول سخنانی ایراد کرد. روحانی در این سخنان به مسئله وحدت اسلام اشاره کرد و گفت: در شرایط کنونی، وحدت جهان اسلام در برابر رژیم صهیونیستی بسیار ضروری است. اگر در برخی از مسائل با هم اختلاف نظر داریم، اما در مورد دفاع از قدس و آرمان فلسطین نباید اختلافی داشته باشیم. همه معضلات جهان اسلام از طریق گفتگو قابل حل است. تنها از طریق وحدت اسلامی است که بهتر می توان از حقوق امت اسلام و قدس حمایت کنیم.

رئیس جمهوری ایران تاکید کرد: باید موضوع فلسطین به موضوع اول جهان اسلام برگردد. با شکست داعش در عراق و سوریه و لزوم تداوم مبارزه با دیگر گروه های تروریستی، نباید از خطرات رژیم صهیونیستی از جمله زرادخانه هسته ای این رژیم که کل جهان را مورد تهدید قرار می دهد غافل باشیم. جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد با تک تک کشورهای اسلامی برای دفاع از قدس بدون هیچگونه ملاحظه و پیش شرطی همکاری نماید.

اجلاس چهاردهم، مکه در اوج تنش

در گرماگرم تنش میان ایران و آمریکا، عربستان سعودی میزبان نشست سران سازمان همکاری اسلامی با امید به اجماع سازی علیه ایران شد. این اجلاس موسوم به اجلاس مکه: دست به دست بسوی آینده در ۳۱ مه ۲۰۱۹ میلادی با حضور ۵۷ کشور عضو برگزار شد.

حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در پیامی به سران کشورهای اسلامی در اجلاس مکه، از آنان خواست از فرصت این اجلاس برای مقابله با توطئه خطرناک معامله قرن و دفاع از فلسطین بهره برداری کنند و اجازه ندهند اشغال قبله اول مسلمانان توسط رژیم صهیونیستی به حاشیه رود و یا حاکمیت صهیونیست ها بر قدس شریف تثبیت‌ شود.

روحانی در پیام خود خطاب به سران کشورهای سالامی تاکید کرد: از اینکه به دلیل عدم رعایت آداب معمول در دعوت از سران کشورها توفیق حضور در آن جمع شریف را ندارم متاسفم اما صمیمانه برای شما که در شهر مکه مکرمه، در کنار قبله مسلمانان جهان و در سرزمین وحی، گرد آمده اید آرزوی موفقیت در رسیدگی به مسائل جهان اسلام به ویژه موضوع فلسطین و قدس شریف، این زخم دیرین در قلب همه مسلمانان را دارم.

یکی از سخنرانان این اجلاس یوسف بن احمد العثیمین دبیر کل سازمان همکاری اسلامی بود. یوسف بن احمد العثیمین در این اجلاس گفت: سازمان همکاری اسلامی هر گونه اقدامی که وضعیت تاریخی قدس را خدشه دار سازد، رد می‌کند.

عمران خان نخست وزیر پاکستان از دیگر سخنرانان این اجلاس خطاب به کشورهای غربی گفت که آنان باید به احساسات مسلمانان جهان احترام بگذارند. زمانی که اقدامات توهین آمیز به مقدسات اسلامی از جانب غرب رخ می دهد ما متوجه واکنش غیرموثر امت اسلامی از جمله سازمان همکاری اسلامی می شویم.
عمران خان همچنین خطاب به سران سازمان همکاری اسلامی تاکید کرد که ما به عنوان حاکمان اسلامی، مسئول ملت های مسلمان خود هستیم، این نتیجه شکست عملکرد سازمان همکاری اسلامی است که ما نتوانسته ایم عشق و محبت خود نسبت به پیامبر گرامی اسلام (ص) را برای دیگران توضیح دهیم.

کشورهای شرکت‌کننده در این اجلاس تصمیم غیرقانونی و غیرمسئولانه شناسایی قدس به عنوان پایتخت رژیم اسرائیل را محکوم کردند و خواستار تحریم و اتخاذ اقدامات مناسب علیه هر کشوری شدند که سفارت‌خانه‌اش را از تل‌آویو به قدس منتقل یا دفاتر تجاری در قدس اشغالی افتتاح می‌کند. مشارکت‌کنندگان در این اجلاس تجاوزها و جنایت‌های رژیم صهیونیستی علیه ملت بی‌دفاع فلسطین و محاصره ۱۲ ساله غزه را محکوم و تأکید کردند که این سیاست‌ها، آرامش و امنیت بین‌المللی را در معرض خطر قرار می‌دهد و فرصت‌ها برای رسیدن به راه‌حل مسالمت‌آمیز بر اساس راهکار دودولتی را از میان می‌برد.

در بیانیه پایانی اجلاس مکه اعلام شد که امنیت و صلح در منطقه خاورمیانه به عنوان یک گزینه راهبردی جز با عقب‌نشینی کامل اسرائیل از اراضی اشغال شده فلسطین مربوط به ۱۹۶۷ میلادی و در مقدمه آنها قدس شریف محقق نخواهد شد. همچنین در این بیانیه مبارزه با تروریسم را اولویت همه کشورهای عضو قرار گرفت و حملات تروریستی به ایستگاه‌های پمپاژ نفت در شهرهای دوادمی و عفیف و عملیات تخریبی علیه چهار کشتی تجاری در آب‌های امارات متحده عربی را محکوم کردند.