آشغالدونی نوشته‌ی غلامحسین ساعدی

با شنیدن اسم کتاب آشغالدونی ناخودآگاه ذهنمان به سمت یک محیط پست می‌رود و سوال هایی بوجود می‌آید که دلیل اصلی نویسنده آن غلامحسین ساعدی از انتخاب این اسم چیست؟ آیا خطابه‌ای است به جامعه‌ای پست که در آن افراد فقیر در میان آشغال‌ها زندگی می‌کنند؟ منظور از آشغال دونی، جامعه‌ای است که همچنین آدمهایی را پرورش می‌دهد؟ در ادامه با تحلیل کتاب آشغالدونی اثر غلامحسین ساعدی با نت نوشت همراه باشید.

آشغالدونی اثر غلامحسین ساعدی

پیش از آغاز تحلیل کتاب آشغالدونی راحع به داستان این اثر باید گفت پسر جوانی به همراه پدر بیمار خود، شب تا صبح در خیابان‌های شهر پرسه می‌زنند. در یکی از روزها با دار و دسته‌ای آشنا می‌شوند که خون فقرا را می‌گیرند و در عوض پول پرداخت می‌کنند و خونشان را به بیمارستان‌های دولتی می‌فروشند.

پسر هم خون خود را برای زنده ماندن می‌فروشد ولی پدر مریض احوال است و حال خوشی ندارد و نمی‌تواند خون بدهد، رئیس این جریانات با دیدن اوضاع آن‌ها را به بیمارستان می‌فرستد برای درمان، بیمارستانی که خود جایی برای بهبودی است ولی پر است از روابط زنجیره‌ای کثیف.

بیشتر بخوانید: عزاداران بیل نوشته‌ی غلامحسین ساعدی؛ “زندگی در متن خرافه”

پسر می‌فهمد ، مسیرهایی برای پول درآوردن همواره وجود دارد و نباید آنها را از دست بدهد و باید از هر فرصتی و به هر نحوی که شده برای پول درآوردن استفاده کند از فروش غذای مانده‌‌ی بیمارستان به قیمت ارزان در میادین فقیر نشین، تا دید زدن و آمار دادن و پرستارها، و دلالی خون و آدم فروشی. در واقع پسر داستان , پسری است در حال رشد و بلوغ , ولی رشد در محیطی ناسالم . پسری که مجبور از برای گرسنه نماندن از خونش بگذرد و این آخر خود او را تبدیل به یک زالو می‌کند.

در آخرین بخش داستان کتاب آشغالدونی , دیگر پسرک ِ داستان , فقط یک پسر فقیر و ساده و نیست بلکه همین پسرک ساده تبدیل شده است به یک آدم فروش و برای پول , پزشکان مبارز را به ساواک می‌فروشد. در واقع پسرکی که در ابتدا از خون ِ خودش می‌گذرد , در آخر از جان آدم‌ها می‌گذرد.

آشغالدونی در دوره‌‌ی حکومت شاهنشاهی نوشته شده و کاملا فضای حاکم بر آن دوره را نشان می‌دهد. بیمارستان اِشل کوچکی از جامعه است و تمام اتفاق‌های ریز و درشت جامعه، در یک مکان واحد به نام بیمارستان دیده می‌شود:

سو استفاده از قشر فقیر در جامعه، دلالی، قاچاق، دروغ، حقه بازی، روابط نامشروع، آدم فروشی و پول در آوردن به هر نحو تمامن دیده می‌شود.

در وهله‌‌ی اول و با شنیدن کلمه‌‌ی بیمارستان چیزی که در ذهنمان می‌آید این است که اینجا مکانی است برای درمان بیماران، پس بهداشت و نظافت حرف اول را می‌زند، بیمارستان محیطی است که باید تمیز باشد، محیطی است که برای درمان بیماران است ولی اینجا و در داستان آشغالدونی ، کثیف ترین اتفاق‌ها در بیمارستان می‌افتد و بیماران این مکان یا می‌میرند و یا با بدترین شکل به زندگی ادامه می‌دهند.

اگر چه شروع داستان کتاب آشغال دونی با مناطق کثیف و زاغه نشینی است و پایانش در باجه‌‌ی تلفن و داستان در چند مکان اتفاق می‌افتد، ولی در نهایت همگی رویدادها ختم می‌شوند به بیمارستان.

داستان تماما در مکان های: آزمایشگاه، مریض خانه، اتاق‌های بیمارستان، حیاط بیمارستان، بازار، مناطق فقیرنشین، زیرزمین بیمارستان، درون ِ ماشین و باجه‌‌ی تلفن می‌گذرد. هرکدام از این مکان‌ها داستان را جلو می‌برد و درهای تازه‌ای را باز می‌کنند و روابط جدیدی را نشان می‌دهند و گره گشایی‌های داستان را شرح می‌دهند.

بیشتر بخوانید: دندیل نوشته‌ی غلامحسین ساعدی

داستان آشغالدونی را می‌توان به ۵ قسمت اصلی کرد و در این ۵ قسمت است که اتفاق‌های مهم شکل می‌گیرد:

ورود پدر و پسر به داستانآشنایی پدر و پسر با گیلانی ( دلال خون )آشنایی پسر با نظافتچی بیمارستانآشنا شدن پسر با اسماعیلبرقراری ارتباط بین پسر و ماموران ساواک

این ۵ اتفاق است که جلوبرنده‌‌ی داستان است. در بخش اول ما با شرایط سخت زندگی پدر و پسر آشنا می‌شویم و در بخش دوم پدر و پسر با گیلانی، دلال خون، آشنا می‌شوند و او خون دادن و پول گرفتن را نشان می‌دهد و بعد مریض خانه را به آن دو نشان می‌دهد. کاراکتر گیلانی در واقع استارتی است برای کار و کاسبی و از هر راهی پول در آوردن پسر.

در بخش سوم و با باز شدن پای آن دو به مریض خانه و با ارتباط بین نظافتچی ( زهرا ) و پسر، بسیاری از روابط پنهانی آشکار می‌شود و پسر در این بخش مجبور می‌شود که کار کند.در بخش چهارم اما پسر با اسماعیل آشنا می‌شود که سعی دارد معرفت را هنوز در این جامعه نگه دارد و در بخش آخر پسر راحت دست به هرکاری می‌زند و آدم فروشی به ساواک برایش مثل آب خوردن می‌شود.

آشغالدونی یک اثر اجتماعی، یا بهتر است بگوییم یک رئال اجتماعی است که به ناتورال هم می‌رسد. برای طراحی و خلق چنین فضایی باید از محیط‌های واقعی و طبیعی استفاده کرد.

در بخش اول: مکان‌های خراب و فقیر نشین را داریم.در بخش دوم: آزمایشگاه – مکان‌های تاریک پنهان و و نورهای کم برای نشان دادن ممنوعیتها.در بخش سوم: بیمارستان را داریم و حصار و نرده‌های فلزی که از سخت ترین نوع حفاظ‌ها هستند و سردی و بی روحی را به خوبی نشان می‌دهد. بی روحی و زمختی جامعه و بیمارستان را و همین طور بیمارستان را چون المانی از جامعه دانستیم، این حصارهایی که دورش هستند، به خوبی خفقان و محدودیت‌ها و پنهان کاری‌ها را را القا می‌کند.در بخش چهارم: در این بخش فضای اثر باز تر نشان داده می‌شود چون افکار اسماعیل هنوز تاریک تاریک نشده و هنوز او همرنگ جماعت نشده و هنوز برای پول هرکاری نمی‌کند و معرفت را بی رنگ شده نمی‌داند.

بیشتر بخوانید: ترس و لرز نوشته‌ی غلامحسین ساعدی ؛ وهمِ نگاهِ به غیر

در بخش آخر هم ماشین ساواک بهترین فضای بسته‌ای است که می‌تواند هرچیزی در آن شکل بگیرد و در آن چارچوب است که راحت می‌توان هرکاری کرد، راحت می‌توان از همه چی گذشت. و باجه تلفن هم فضای بسته‌ای است که می‌تواند همه چی در آن شکل بگیرد و تلفن وسیله است برای وصل ارتباط. خواه ارتباطات مفید و خواه ارتباطاتی که به آدم فروشی می‌رسد.

در انتهای داستان آشغالدونی رشد و نمو کاراکتر پسر که به بدترین شکل ممکن صورت گرفته، می‌فهمد همواره مسیرهایی برای پول درآوردن وجود دارد که نباید آن‌ها را از دست بدهد و باید از هر فرصتی و به هر نحوی که شده برای پول درآوردن استفاده کند، از فروش غذای مانده‌‌ی بیمارستان به قیمت ارزان در میادین فقیر نشین، تا دلالی خون و آدم فروشی. در واقع پسر داستان , پسری است در حال رشد و بلوغ، ولی رشد در محیطی ناسالم.

پسری که مجبور است برای گرسنه نماندن از خونش بگذرد و این آخر خود او را تبدیل به یک زالو می‌کند. در انتهای تحلیل کتاب آشغالدونی باید گفت دیگر پسرک ِ داستان ، فقط یک پسر فقیر و ساده و نیست بلکه همین پسرک ساده تبدیل شده است به یک آدم فروش و برای پول، حتی پزشکان مبارز را به ساواک می‌فروشد. در واقع پسرکی که در ابتدا از خون ِ خودش می‌گذرد، در آخر از جان آدم‌ها می‌گذرد.