20 مهر، روز جهانی پرندگان مهاجر

دو روز رسمی در مناسبت‌های جهانی «روز پرندگان مهاجر» معرفی شده است: ۱۱ می (۲۱ اردیبهشت) و ۱۲ اکتبر (۲۰ مهرماه). با فرارسیدن ۱۲ اکتبر، مرور کوتاهی بر شعار جهانی این روز خواهیم داشت: «از پرندگان حفاظت کنیم، راه حل زباله‌های پلاستیکی در دست خودمان است».

هر ساله با تعیین شدن موضوع روز جهانی پرندگان مهاجر، به آگاهی‌رسانی همگانی به مشکلات پرندگان مهاجر می‌پردازد. از سوی دیگر، با ترغیب نهادها و مردمان سراسر جهان، نگاه‌ها را به‌سوی حفاظت از این گونه‌ها متمرکز می‌کند. شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر، آشکار می‌کند که توجه اصلی در سال ۲۰۱۹، برروی تأثیرات آلودگی زباله‌های پلاستیکی بر زندگی و زیست‌بوم پرندگان مهاجر متمرکز شده‌است.

پلاستیک با فراوری نزدیک به ۳۰۰ میلیون تُن در سال، از پُرکاربردترین مواد به‌کار رفته در جهان است. اما آن‌چه بیش‌تر نادیده گرفته می‌شود، مدت ۲۰ تا ۵۰۰ ساله‌ای است که برای برگشت چرخهٔ زیستی این ماده به طبیعت می‌شود، در حالی‌که شاید مدت استفاده هریک از فراورده‌های پلاستیکی، چند ثانیه باشد. این گروه از زباله‌ها، با وزن اندک و ماندگاری بسیار، به‌سادگی وارد زیست‌بوم می‌شوند و زندگی بسیاری از گونه‌های مهاجر را تهدید می‌کنند.

شوربختانه پرندگان با پرواز کردن، از خطر زباله‌های پلاستیکی نمی‌توانند رها شوند. گیر کردن زباله‌های پلاستیکی در دستگاه گوارش پرندگان، یا خفه شدن آن‌ها با حلقه‌ها و تورهای پلاستیکی، همگی زیان‌ها و تأثیرهای ویرانگری است که پلاستیک برای طبیعت جانداران به‌همراه دارد.

مدیر اجرایی «انجمن پرندگان آبزی و مهاجر آفریقا و اوراسیا» (AEWA) در گفته‌های خود یادآور شده است: «حجم انبوه و رو به افزایش زباله‌های پلاستیکی در سراسر کرهٔ زمین، از راه‌های گوناگون، تأثیرهای بسیار ویرانگری برروی پرندگان آبزی مهاجر می‌گذارد، تا آن‌جا که به مسمویّت یا جان باختن این پرندگان از گرسنگی زیاد می‌انجامد.

زباله‌های شناور در دریاها، اقیانوس‌ها و رودخانه‌ها، زباله‌های رها شده در کناره رودها و دریاها و مناطق مرطوب طبیعت، می‌تواند زخمی شدن و غرق شدن این پرندگان را به‌همراه داشته باشد، و گاهی سدی در برابر توانایی حرکتی آن‌ها شود. پرندگان آبزی با خطرهای گوناگونی روبه‌رو هستند و هر انسانی بخشی از رویارویی با مشکلات ناشی از زباله‌های پلاستیکی را می‌تواند به‌عهده بگیرد.»

شمار پرندگان آبزی که با زباله‌های پلاستیکی کشته شده‌اند، به یک میلیون پرنده در سال رسیده و این آمار، پیوسته رو به افزایش است. پژوهش‌های انجام شده، از اهمیّت اقدام‌های فوری بر این موضوع خبر می‌دهند، زیرا اکنون ۹۰ درصد از پرندگان آبزی از پلاستیک‌های وارد شده به دستگاه گوارش خود درد می‌کِشند. این آمار تا سال ۲۰۵۰، به ۹۹ درصد خواهد رسید.

جامعهٔ جهانی نیاز دارد تا در اقدام‌های فوری، آسیب‌های زباله‌های پلاستیکی را کاهش دهد. همه ما با کمک یکدیگر، با حجم عظیم روند زباله‌های پلاستیکی می‌توانیم مقابله کنیم. روز جهانی پرندگان مهاجر فرصت مناسبی است تا کوشش‌های‌مان را در راستای آگاهی‌رسانی گستردهٔ این معضل جهانی به‌کار گیریم.

در روز جهانی پرندگان مهاجر در سال ۲۰۱۸، بیش از ۷۸۰ رویداد گوناگون، مانند برگزاری راهپیمایی، جشنواره، همایش، نمایش فیلم و نشست‌های بحث و گفت‌وگو، در هشتاد کشور جهان برنامه‌ریزی و انجام شد. امید می‌رود که امسال رویدادها و فعّالیت‌های بیش‌تری از سوی همه جهانیان دیده شود و آگاهی‌رسانی دربارهٔ معضل جهانی زباله‌های پلاستیکی جدی‌تر شود.

مشارکت کودکان در برخی از همایش‌ها و سخنرانی‌های تعاملی یا بحث و گفت‌وگوی خانوادگی دربارهٔ این موضوع، آن‌ها را در تصمیم‌گیری‌های کوچک‌تر خود دقیق خواهد کرد، زیرا پس از آن برای هر تصمیم و عملکرد خود نتیجه‌ای خواهند دید. برخی از کشورها با برگزاری حرکت‌های گروهی مانند گردآوری زباله از کناره رودخانه‌ها و دریاها، بخشی از سهم خود را ادا می‌کنند.

اما برای آگاه‌سازی کودکان و به‌عهده گرفتن نقشی برای نجات محیط زیست، کارهای مؤثری مانند کاهش در به‌کارگیری پلاستیک، بهره‌گیری از فراورده‌های جانشین و سازگار با محیط زیست، و بازیافت زباله‌های پلاستیکی با اندکی خلاقیت، می‌توان در محیط خانه به‌کار بُرد. یا به پاک‌سازی گروهی کناره رودخانه‌ها و دریاها پرداخت و در این میان، پیام هریک از این فعّالیت‌ها و دغدغه‌ها را به گوش دیگران نیز رساند. به هر حال، گسترش این پیام زیست‌محیطی و حیاتی، برای تضمین آیندهٔ بهتر انسان‌ها، پرندگان و جهانی به‌هم پیوسته بر عهدهٔ تک تک ما است.

فعالیت‌هایی در روز جهانی پرندگان مهاجر

به مناسبت فرارسیدن «روز جهانی پرندگان مهاجر» و با توجه به شعار امسال این روز، با رویکرد حفاظت از پرندگان در برابر حجم عظیم زباله‌های پلاستیکی، به معرفی برخی از کارهای دستی ساده، با به‌کارگیری پلاستیک‌هایِ بازیافتی می‌پردازیم. این فعالیت‌ها و دست‌سازهای مانند آن، به‌سادگی در خانه و با همکاری کودکان، دوستان و خانواده می‌توانند انجام شوند. پس، هنگام دور ریختن زباله‌های پلاستیکی، هر شیئی را که می‌توان بازیافت کرد، جداسازی کنید و با همکاری و همفکری کودک‌تان، آن را به وسیله‌ای نو تبدیل کنید.

به کمک بطری‌های شفاف پلاستیکی، سیب‌های کوچکی بسازید. این سیب‌ها هم مانند اشیا تزئینی می‌توانند استفاده شوند، هم هدیه‌ای مناسب برای دوستان‌تان خواهند بود.

با بطری‌های شفاف پلاستیکی، کاغذ رنگی و میله‌های چوبی یا پلاستیکی، اسب‌های رنگارنگی بسازید.

بطری‌های خالی مواد شوینده، وسیلهٔ مناسبی برای ساخت خانه‌های عروسکی کوچک می‌توانند باشند. کودکان آن‌ها را به سلیقهٔ خودشان می‌توانند تزیین کنند.

برای نگه‌داری شکلات‌ها، با بطری‌های پلاستیکی، شکلات‌خوری هیولاهایی بسازید.

با بطری‌های شفاف پلاستیکی و چسب‌های اکلیلی، تاج‌سرهای گوناگونی می‌توانید بسازید.

از بطری‌های خالی شفاف پلاستیکی، ماهی‌های رنگارنگ می‌توانید درست کنید.

به کمک بطری‌های خالی شیر، وسیله‌ای برای سرگرمی خودتان و کودکان‌تان فراهم کنید. بکوشید تا ماهی را شکار کنید!

از بطری‌های پلاستیکی، گلدان‌ها و گل‌های زیبایی برای تزیین باغچه خانه‌تان می‌توانید بسازید.

با بطری‌های پلاستیکی، گواش و کاموا، عروسک‌های پلاستیکی می‌توانید بسازید.

به کمک بطری‌های پلاستیکی، موشک‌های فضایی می‌توانید بسازید.

به کمک روبان‌های گوناگون و بطری‌های شفاف پلاستیکی، بادبادک‌های کوچک و بزرگ می‌توانید بسازید.

با بطری شفاف پلاستیکی و پنبه، پنگوئن‌هایی ساخته شده است که دوست خوبی برای کودکان می‌تواند باشد.

این هشت‌پا، تنها با استفاده از یک بطری و کمی رنگ گواش درست شده است.

با بطری‌های پلاستیکی، قلک با شکل جانوران گوناگون بسازید و با آن پس‌انداز را تجربه کنید.

با بطری‌های خالی مواد شوینده، عروسک‌های بزرگی برای حیاط و باغچهٔ خانه‌تان می‌توانید فراهم کنید.

به کمک بطری‌های شفاف پلاستیکی، کاغذهای رنگی و دیگر وسایل در دسترس، می‌توانید آویزهایی فراهم کنید که با وزش باد به حرکت درمی‌آیند.