روز جهانی نابینایان (عصای سفید)

آموزش نابینایان، روند پیشرفت شیوه‌ها و کوشش در آگاهی‌بخشی همگانی برای برآوردن هرچه بهتر نیازهای ویژهٔ دانش‌آموزان نابینا را از سر گذرانده است.

کوشش برای جداسازی نابینایان در نوانخانه‌ها و انتقال آن‌ها به مراکز ویژه، پیشینه‌ای هزار ساله دارد، ولی برپایی نخستین مدرسه برای نابینایان، که در آن کودکان نابینا، به‌ویژه آن‌هایی که جایگاه بالاتری داشتند و به‌شکل ویژه‌ای آموزش می‌دیدند، از سده هجدهم آغاز شده است.

مصر باستان نخستین تمدنی بود که به علل و روش‌های درمانی برای انواع معلولیت‌ها می‌پرداخت؛ چنان‌که در برخی از دوره‌ها، بخش چشم‌گیری از شاعران و نوازندگان مصر باستان، نابینایان بودند. برای نمونه، در دورهٔ پادشاهی میانه در مصر (۲۰۴۰ تا ۱۶۴۰ پیش از میلاد)، بر روی دیوار مقبره‌ای، تصویر چنگ‌نواز نابینایی آمده است. مصریان بیش‌تر از آن که به کشف علل و راه‌های درمان نابینایان بپردازند، به مراقبت‌های اجتماعی آنان در جامعه توجه داشتند.

بیمارستان Royal des Quinze Vingts از نخستین مراکزی بود که فرمانده‌ای فرانسوی برای سربازانی که بینایی‌شان را در جنگ از دست داده بودند، ساخت. در این بیمارستان کسانی پذیرش می‌شدند که افزون بر نابینایی، تهی‌دست و نیازمند نیز بودند.

در سال ۱۷۶۵ (۱۱۴۵ ش.) نوانخانه‌هایی برای دانش‌آموزان نابینا و بااستعداد در شهرهای «ادینبورگ» و «بریستول» بریتانیا راه‌اندازی شد. ولی نخستین مدرسه برای آموزش نابینایان را «هنری دانت»، در سال ۱۷۹۱ (۱۱۷۰ ش.) در شهر «لیورپول» برپا کرد. کودکان در این مدرسه مهارت‌هایی در هنرهای دستی می‌آموختند، و هرگز آموزش رسمی نداشتند.

در سال ۱۷۸۴ (۱۱۶۳ ش.) در فرانسه و پس از تمسخر نابینایان در یک جشنواره مذهبی، مرکزی برای نابینایان راه‌اندازی شد. در فوریه سال ۱۷۸۵، «والنتین هوی» Valentin Haüy با کمک خیّرین، مؤسسه‌ای برای جوانان نابینا پایه‌گذاری کرد. یک سال بعد، در دسامبر سال ۱۷۸۶، مرکز کودکان نابینا راه‌اندازی شد. هدف این مرکز آموزش و پرورش مهارت‌های صنایع دستی مانند نخ‌ریسی و چاپ برجسته در کارآموزان بود.

«لوییس بریل» در سال ۱۸۱۹ (۱۱۹۸ ش.) وارد مدرسه هوی شد و بعدها در همان‌جا به آموزش پرداخت. او مصمم بود روشی برای خواندن و نوشتن بیافریند تا به کمک آن شکاف ارتباطی میان نابینا و بینا پُر شود. بخشی از گفته‌های او چنین است: «ما نه نیازی به ترحم و دل‌سوزی داریم و نه نیازی به یادآوری این نکته که آسیب‌پذیر هستیم. با ما باید چنان رفتار شود که با دیگران رفتار می‌شود - و برقراری ارتباط و تعامل، راه ایجاد این برابری است.»

بریل در سال ۱۸۲۱ (۱۲۰۰ ش.)، با روش ارتباطی ویژه‌ای که یکی از فرمانده‌هان ارتش فرانسه به‌کار می‌برد، آشنا شد. فرمانده با کمک کدهای نقطه و خط بر روی کاغذی ضخیم، بدون نیاز به نور یا گفت‌وگو، اطلاعات لازم را میان سربازان جابه‌جا می‌کرد. این شیوه، الهام‌بخش بریل شد و او وقت بسیاری را برای دستیابی به ایده‌اش به‌کار برد. روش بریل هنگامی که او پانزده سال داشت، به نتیجه رسید و در سال ۱۸۲۹ در میان همگان منتشر شد. در سال‌های بعد، نسخه دوم روش بریل با سهولت بیش‌تر در خواندن، در دسترس همگان قرار گرفت.

در سال ۱۸۳۵ (۱۲۱۴ ش.) مدرسه‌ای در «یورکشایر» انگلستان، ویژه آموزش نابینایان راه‌اندازی شد. از مراکز دیگر، به مرکز نابینایان «بیرمنگام» می‌توان اشاره کرد که برنامه درسی مدونی برای دانش‌آموزان با استعداد خود به‌همراه داشت.

نخستین مرکز آموزشی نابینایان برای بزرگ‌سالان، در سال ۱۸۶۶ در «وستر» انگلستان پایه‌گذاری شد.

گرچه در طول آن سال‌ها، برخی از روش‌هایی را که آموزگاران به‌کار می‌گرفتند با معیارهای امروزی سازگاری نداشت، ولی کوشش‌های همان آموزگاران راه را برای آموزش‌های سده بیستم هموار ساخت. در سال‌های نخست سده بیستم، شمار فراوانی از دانش‌آموزان نابینا، در مدارس نزدیک محل سکونت خود به تحصیل پرداختند. با گذشت زمان، از شمار دانش‌آموزانی که برای آموزش در مراکز ویژه اقامت داشتند، کاسته شد. این تغییر و دگرگونی به ویژه پس از شناخته شدن «عصای سفید»، ابزار حرکت نابینایان و نماد نابینایی، روزبه‌روز افزایش یافت.

آمارها نشان می‌دهد که شمار کسانی که در جهان با مشکلات بینایی زندگی می‌کنند، نزدیک به ۲۵۳ میلیون نفر است؛ که ۳۶ میلیون نفر از آنان نابینای کامل هستند و ۲۱۷ میلیون نفرشان، نابینایی کم تا شدید دارند. کشور هندوستان به سبب داشتن شمار چشم‌گیری از نابینایان، راهکارهایی نو و پیشرفته‌ای را در راستای آسان‌سازی زندگی در اجتماع، برای نابینایان اندیشیده است.

اکنون بیش‌تر دانش‌آموزان نابینا یا با نقص در بینایی، در مدارس محل سکونت خود به یادگیری می‌پردازند. آن‌ها برای آموزش‌های همگانی، از آموزگاران معمول سامانه آموزشی بهره می‌برند و برای مهارت‌های ویژه‌شان از گروه حرفه‌ای آموزشی کمک می‌گیرند، تا آن‌ها را در مهارت‌هایی مانند تمرین‌های حرکتی، آموزش‌های ویژه برای رفت‌وآمد مستقل، و یادگیری خط بریل یاری دهند.

ترکیبی از آموزش‌های لازم و هماهنگ با نیازهای ویژهٔ هر دانش‌آموز و آموزش‌های تحصیلی، به‌سویی می‌تواند گام بردارد که در آینده، دانش‌آموزان نابینا یا با نقص در بینایی، به‌تنهایی و مستقل با جهان بیرون از خانه بتوانند روبه‌رو شوند.

منبع تصویر: https://www.vectorstock.com/royalty-free-vector/international-white-cane-day-concept-banner-vector-21880678