راهنمای مصرف دارو در اطفال، تجویز خودسرانه ممنوع!

دادن هر دارویی به کودک، باید با دقت و مراقبت لازم باشد. از داروهای درمانی گرفته تا مکمل ها و ویتامین ها.

تجویز داروها و مکمل های غذایی برای نوزادان، شیرخواران و کودکان از اهمیت خاصی برخوردار است. باید توجه داشت وزن متوسط شیرخواران در بدو تولد حدود ۳ کیلوگرم است، در یک سالگی ۱۰ کیلوگرم می شوند و به تدریج وزن شان اضافه خواهد شد.

دستگاه های بدن شیرخواران، به خصوص نوزادان، مانند دستگاه گوارش، کلیه و کبد از نظر سیستم جذب، هضم و دفع متفاوت از بزرگسالان و حساس تر از آنهاست. به همین دلیل در تجویز داروها باید دقت خاصی از نظر نوع دارو، مقدار آن برحسب میلی گرم و برحسب کیلوگرم وزن بدن شیرخوار، ساعت تجویز دارو، همراهی دارو با مواد غذایی دقت خاص داشته باشیم تا عوارضی برای شیرخوار پیش نیاید.

قطره ویتامین A+D

قطره ویتامین A+D را باید در روز پانزدهم تولد روزانه ۲۵ قطره ابتدا با احتیاط در فواصل شیرمادر با قطره چکان شروع کنید، چنانچه نوزاد عکس العمل خوبی نداشت می توان ویتامین را با مقدار ۵ تا ۱۰ سی سی یا یک قاشق مرباخوری آب قند حل و تجویز کرد. قطره ویتامین A+D برای پیشگیری از نرمی استخوان ضروری است و تا یک سالگی روزانه ۲۵ قطره ادامه دارد

قطره آهن

نیاز کودک به آهن بعد از تولد توسط شیر مادر تامین می‌شود. قطره آهن فروس سولفات از ۶ ماهگی شروع و توام با قطره مولتی ویتامین توصیه می شود.باید در فواصل شیر همزمان با آب میوه، آب سیب و از یک سالگی به بعد نیز با آب مرکبات و پرتقال که جذب بهتری خواهد داشت داده شود.. قطره آهن چنانچه همزمان با شیر یا چای داده شود با ترکیبات شیر و چای خنثی و در جذب آن مشکل ایجاد می شود.

داروهای سرماخوردگی و آنتی بیوتیک ها

۶۰ تا ۷۰ درصد سرماخوردگی های شیرخواران ویروسی است و یک دوره درمانی ۵ تا ۷ روزه دارد. این مشکل توام با تب و مختصری سرفه خواهد بود که بهبودی حاصل می شود و درمانی نمی خواهد. والدین به هیچ عنوان با داروهای آنتی بیوتیک خوددرمانی نکنند و توصیه می شود از پزشکان نیز درخواست تجویز آنتی بیوتیک نکنند. در نظر داشته باشیم چنانچه کودک عوارضی مانند برونشیت، گرفتگی صدا یا گوش درد چرکی داشت و تب و سرفه ادامه داشت و پزشک تشخیص داد آنتی بیوتیک هم تجویزمی شود.

آنتی بیوتیک های آموکسی سیلین و کوآموکسی کلاو و سفیکسیم که امروزه بیشترین کاربرد برای کودکان دارد معمولا ۱۲ ساعته است وتوصیه می شود ۵/۰ تا ۱ ساعت بعد از تغذیه داده شود. حداکثر دوره درمانی ۷ تا ۱۰ روزاست .در صورت حساسیت دارویی به صورت اسهال یا بثورات پوستی توصیه می شود با دستور پزشک دارو قطع شده و از داروی دیگری استفاده شود. البته آنتی بیوتیک هایی در موارد خاص با مقدار یک بار در روز و به مدت ۳ روز نیز موجود و توسط پزشکان تجویز می شود.

استامینوفن و ایبوبروفن

قطره و شربت استامینوفن جهت پایین آوردن تب و درجه حرارت بدن شیرخواران است. مادران نباید با احتمال تب و گرمای بدن به طور حدسی از این داروها استفاده کنند. تب ، یک واکنش دفاعی بدن است و در دمای بالا ویروس ها و میکروب ها از بین می روند پس برای درجه حرارت ۳۸ تا ۵/۳۸ احتیاج به تجویز استامینوفن نیست.

چنانچه درجه حرارت بدن از ۵/۳۸ درجه سانتی گراد به بالا رفت برحسب وزن بدن از قطره استامینوفن جهت کودکان زیر یک سال ۵ تا ۱۰ قطره هر ۴ ساعت در دوران تب تجویز می شود و در کودکان یک سال به بالا از شربت استامینوفن به مقدار ۵سی سی یا معادل یک قاشق مرباخوری هر ۴ ساعت تجویز می شود.

شربت ایبوبروفن نیز مسکن و تب بر خوبی است و اکنون در کشور آمریکا و اروپا بیشتر جهت تب استفاده می شود. می توان برحسب وزن و تب ۲/۱ تا یک قاشق مرباخوری هر ۶ ساعت یا ۸ ساعت یا توام با استامینوفن استفاده کرد. در صورت استفراغ و تب بالا در صورتی که اسهال وجود نداشته باشد می توان از شیاف استامینوفن استفاده کرد. جهت پایین آوردن تب شیرخوار می توان از پاشویه با آب نیز استفاده کرد.

باید در نظر داشت امروز طی تحقیقاتی که انجام شده در موقع واکسیناسیون به خصوص واکسن های سه گانه دیفتری، کزاز، سیاه سرفه به عنوان پیشگیری از تب از قطره استامینوفن استفاده نکنیم چون میزان آنتی کورواکسن ها کاهش یافته و مصونیت کمتری خواهیم داشت. در صورت تب بالا نیز می توان از شربت ایبوبروفن استفاده کرد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
استامینوفن یا پاراستامول (تیلنول و سایر موارد) مدت طولانی است که به عنوان درمان استاندارد برای تب و درد در کودکان استفاده می‌شود. این دارو بسیار موثر بوده و به آسانی و بدون نسخه پزشک تقریبا از همه‌جا قابل خریداری است.
از آنجا که افراط در هر چیزی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد، استامینوفن هم از این قاعده مستثنی نیست.
شما والدین باید در این مورد به شدت حساس باشید و بدانید که چه موقع مصرف بیش از اندازه استامینوفن در کودکان اتفاق افتاده تا خیلی سریع اقدامات درمانی را انجام دهید.

میزان مصرف تجویز شده استامینوفن چقدر است؟
اگر شما به کودک‌تان استامینوفن می‌دهید برچسب تولید آن را با دقت بخوانید تا متوجه شوید میزان مصرف دقیق آن با توجه به وزن کودکتان چقدر است.
اگر وزن دقیق کودک‌تان را نمی‌دانید می‌توانید از سن کودک‌تان پی به میزان مصرف درست ببرید. معمولا میزان مصرف هر چهار ساعت تکرار می‌شود اما حواس‌تان باشد بیشتر از 5 بار در 24 ساعت نشود.
به منظور کاهش اشتباه در مصرف دارو کارخانه‌های تولید دارو در حال تغییر میزان دوز قطره‌های استامینوفن برای تطبیق آن با شربت‌های این دارو هستند و به زودی میزان دوز مصرفی قطره‌های استامینوفن تغییر خواهد کرد.
پس حواس‌تان باشد ممکن است شما زمانی نیاز به این دارو داشته باشید که هر دو این محصولات در داروخانه‌ها موجود باشد و باعث سردرگمی و اشتباه در مصرف شود.

چگونه مصرف بیش از حد استامینوفن اتفاق می‌افتد؟
مصرف بیش از حد استامینوفن در یک چشم بر هم زدن اتفاق می‌افتد. موارد زیر را بخوانید تا بیشتر متوجه شوید:
- زمانی که شما عجله دارید. اگر شما وقت کافی برای دقت در اندازه داروی مصرفی نداشته باشید یا اگر درست تشخیص ندهید و مثلا پدر کودک قبلا این دارو را به کودک داده باشد، ممکن است شما هم به صورت ناآگاهانه به کودک استامینوفن دهید و در این حالت مصرف بیش از حد اتفاق بیفتد.
- داروها را ترکیب کنید. اگر کودک شما چند علامت سرماخوردگی را با هم داشته باشد، ممکن است استامینوفن را با داروی سرماخوردگی ترکیب کنید.
توجه داشته باشید که این کار بسیار خطرناک است، چون بسیاری از داروهای سرماخوردگی حاوی استامینوفن هم هستند.
به خاطر داشته باشید که سازمان غذا و داروی آمریکا FDA مصرف داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی را برای کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی‌کند.
- دستور مصرف را درست رعایت نکنید. اگر به جای استامینوفن کودکان و پیروی از دستور مصرف این دارو برای کودکان، به فرزندتان داروی استامینوفن بزرگسالان بدهید، ممکن است موجب استفاده بیش از حد در کودک شود.
حتی استامینوفن کودکان هم فرمولاسیون مصرف متنوعی دارد و میزان مصرف آن برای هر کودک با دیگری متفاوت است. برای مثال قطره استامینوفن که معمولا برای کودکان با سن کمتر استفاده می‌شود، غلظت بیشتری نسبت به شربت‌های استامینوفنی که برای کودکان نوپا استفاده می‌شود، دارد.
همین‌طور فرمولاسیون یک قرص مخصوص کودکان که سه برابر غلیظ‌تر از شربتی است که به کودکان نوپا داده می‌شود. اگر شما به اشتباه فکر کنید محتویات این شربت و قطره مانند هم هستند و به یک میزان دارو دارند، جابه‌جایی قطره به جای شربت، می‌تواند منجر به استفاده بیش از حد استامینوفن شود.
- این‌طور فکر کنید که مصرف بیشتر بهتر است. اگر شما از عملکرد میزان استامینوفن تجویز شده ناراضی باشید و روند بهبود کودک‌تان کند باشد، ممکن است میزان مصرف را افزایش دهید یا دفعات بیشتری این دارو را به او بدهید که منجر به استفاده بیش از حد شود.
- کودک‌تان دارو را با شیرینی یا آبمیوه اشتباه بگیرد.
معمولا استفاده بیش از حد زمانی اتفاق می‌افتد که کودک استامینوفن را چیز هیجان‌انگیزی برای خوردن یا نوشیدن می‌پندارد. برخی اوقات این اتفاق زمانی می‌افتد که بزرگ‌ترها ظرف دارو را باز می‌گذارند یا بعد از این‌که داروی مورد مصرفی خود را برداشتند آن را در دسترس کودک قرار می‌دهند.
این اتفاق به خصوص زمانی خطرناک است که دارویی که کودک می‌یابد، استامینوفن مخصوص بزرگسالان باشد.

چه میزان مصرف استامینوفن زیاد است؟
مصرف زیاد استامینوفن باعث می‌شود میزان اضافه داور در توانایی کبد به منظور پردازش دارو ایجاد اشکال می‌کند.
استفاده بیش از حد استامینوفن می‌تواند منجر به مشکلات کبدی شود و زندگی کودک را به خطر بیندازد. این‌که چه میزان استامینوفن در اصل زیاد است بستگی به سن و وزن کودک دارد.
می‌توان از کتاب راهنمای مرکز کنترل مسمومیت آمریکا این میزان را بررسی کرد:
- کودکان پنج سال و کوچک‌تر: اگر کودک 5 ساله شما 91 میلی‌گرم برای هر نیم کیلو وزنش در عرض 8 ساعت استامینوفن دریافت کند(200 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم)، حتما مراقبت‌های اورژانسی را برای او در نظر بگیرید.
- کودکان ۶ سال و بزرگ‌تر: اگر کودک ۶ ساله یا بزرگ‌تر شما ۹۱ میلی‌گرم استامینوفن را به ازای هر نیم کیلو وزنش(۲۰۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلو) یا دست‌کم ۱۰ گرم استامینوفن را در ۲۴ ساعت مصرف کرد یا ۶۸ میلی‌گرم استامینوفن را به ازای هر نیم کیلو وزنش(۱۵۰ میلی‌گرم برای هر کیلو) یا حداقل ۶ گرم از این دارو را برای ۴۸ ساعت یا بیشتر استفاده کند، باید او را نزد پزشک ببرید.

استفاده بیش از حد استامینوفن چگونه درمان می‌شود؟
اگر فرزند شما بیشتر از میزان تجویز شده استامینوفن مصرف کرد اما این میزان به اندازه‌ای نبود که منجر به واکنش مسمومیتی شود احتمالا نیازی به مراقبت پزشکی ندارد، هر چند باید مراقب باشید و احتیاط کنید.
اگر شما در مورد احتمال استفاده بیش از حد استامینوفن نگران هستید و متوجه علائم و نشانه‌های استفاده بیش از حد مانند حالت تهوع، استفراغ، بی‌حالی و درد شکمی طی 24 ساعت شدید باید با اورژانس تماس بگیرید یا خیلی سریع کودک را به مرکز پزشکی منتقل کنید.
اگر امکان دارد مشخصات دارویی استامینوفن را از روی برچسب بنویسید چون به کنترل مسمومیت و پزشک معالج کمک می‌کند.
کودکی که دچار استفاده بیش از حد استامینوفن شده باید آزمایش خون بدهد تا مشخص شود میزان آن در خون مسمویت‌زاست یا خیر.
در صورت نیاز باید طی ۸ تا ۱۰ ساعت بعد از مصرف استامینوفن داروی ضد مسمومیت به کودک داده ‌شود تا تاثیر مازاد مصرف استامینوفن از بین برود. در صورت درمان نشدن، مصرف بیش از حد استامینوفن در عرض چند روز می‌تواند کشنده باشد.

چگونه می‌توان از مصرف بیش از حد استامینوفن جلوگیری کرد؟
قبل از این‌ که به فرزندتان استامینوفن بدهید به این موضوع توجه کنید که آیا واقعا کودک‌تان به این دارو نیاز دارد یا خیر. برای مثال تب نشانه معمول و بارزی از بیماری است اما لزوما چیز بدی نیست.
در حقیقت به نظر می‌رسد تب نقش مهمی در مبارزه با عفونت بازی می‌کند. هدف اصلی در درمان کودکی که دچار تب شده، این است که راحتی را برای او فراهم کنید و دمای بدن او را به حالت طبیعی برگردانید.
اگر شما به کودک‌تان استامینوفن می‌دهید به خاطر داشته باشید ممکن است یک ساعت طول بکشد تا دارو اثر کند و تب او پایین بیاید. بنابراین عجله نکنید.

علاوه بر همه این‌ها
- به کودک‌تان داروی استامینوفن بزرگسالان ندهید.
- بعد از استفاده از دارو آن را در جای امنی قرار دهید و آن را از دسترس کودک دور کنید.
- زمانی که فرزندتان داروی دیگری که حاوی استامینوفن است، مصرف می‌کند به او استامینوفن ندهید.
- از دستورات وتوصیه‌های مبتنی بر دوز مصرف بر اساس وزن که روی برچسب دارو نوشته شده، پیروی کنید.
- استفاده دقیق از استامینوفن و درمان سریع هنگام مصرف بیش از حد می‌تواند در پیشگیری از یک تراژدی کمک کند.
- از دستگاه اندازه‌گیری برای دادن دارو به فرزندتان استفاده کنید، چون ممکن است هنگام مصرف شربت استامینوفن، قاشق چای‌خوری خانگی در اندازه‌های متفاوت باشد.