لزوماً هر فرد رتبه‌‌داری، داور خوبی نخواهد شد/ تجربه موفق انتخاب عوامل اجرایی از میان شرکت‌کنندگان ادوار قبل

میزگرد «بررسی فرآیند اجرایی و فنی چهل‌ودومین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم در بخش بانوان»، با حضور حامده نکوفال، رئیس اداره توسعه مهارت‌های تخصصی قرآن و نجمه شبانی‌قهرودی، حافظ کل قرآن کریم و هادی حفاظ در این دوره از مسابقات در محل خبرگزاری ایکنا(استودیوی مبین) برگزار شد.

چهل‌‌ودومین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم طی ۶ تا ۱۹ مهرماه ۹۸ به میزبانی شهر اصفهان برگزار شد. این رقابت‌ها در هفته اول ویژه آقایان و در هفته دوم ویژه بانوان در رشته‌های قرائت تحقیق و ترتیل، حفظ ۱۰، ۲۰ و کل قرآن، تواشیح و هم‌خوانی و دعاخوانی برپا شد.

اهم مطالب که در بخش نخست این میزگرد می‌خوانید؛

اثر مثبت کمک از افرادی که خود قبلاً شرکت‌کننده بودند و شرایط متسابقان را درک می‌کنند به عنوان عوامل اجرایی

اینکه بگوییم آیین‌نامه مسابقات جامع هست، حرف درستی نیست.

نحوه انتخاب داوران یکی از پیچیده‌ترین فرآیندهای مسابقه است.

مسابقه یک ایستگاه است و مقصد نیست

و ...

در ادامه مشروح بخش اول گفت‌وگوی خبرنگار ایکنا با این دو فعال قرآنی را می‌خوانید؛

ایکنا ــ بخش اجرایی مسابقات در این دوره نسبت به ادوار قبل چه تفاوت‌های داشته و چه فرآیندی را طی کرده است؟

نکوفال: اجرای مسابقات سراسری فرآیندی است که شامل چند بخش است، یعنی چند ستاد در برگزاری این مسابقات همکاری می‌کنند، مهمترین آن یکی ستاد راهبردی است که بنیاد مسابقات و مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه، نظارت مستقیم این امر را انجام می‌دهند. ستاد دوم، ستاد میزبان آن استان است که امسال، استان اصفهان، میزبان این مسابقات بود. این دو ستاد با همکاری و هماهنگی مسابقات را برگزار می‌کنند. بیشتر فرآیندهای فنی و بحث رسانه‌ای و راهبری و اصول و نظارت آن از طریق ستاد راهبری انجام می‌شود. فعالیت‌های پشتیبانی، تبلیغات شهری و مسائلی از این دست از طریق ستاد میزبان که این دوره اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان بود، انجام شد. هر استان با هماهنگی و همکاری با سایر نهادهای فرهنگی و دستگاه‌های همسو و هم‌افزایی که با آنها دارند، سعی می‌کنند، مسابقات را به بهترین نحو برگزار کنند.

فلسفه این که هرساله یک استان و یک شهر، میزبان مسابقات است، این است که حال و هوای قرآنی به استان میزبان بدهد و از سوی دیگر فضای مسابقات، تکراری نشود.

شبانی‌قهرودی: با توجه به اینکه، سال گذشته داور حسن حفظ بودم، امسال شاهد این مسئله بودم که خیلی از حفاظ در بخش حسن حفظ پیشرفت کرده‌اند و با اینکه سؤال‌های امسال بسیار تخصصی بود، اما خیلی از دوستان توانستند، تمامی سؤالات را بدون اشکال تلاوت کنند و این واقعاً باعث افتخار است و هنگامی که با متسابقان سال گذشته مقایسه می‌کنم، می‌بینم که به معنای واقعی پیشرفت‌هایی در بخش حُسن حفظ صورت گرفته است.

در بخش اجرایی هم امسال شاهد بودیم، دو نفر از دوستان که از جمع حافظان و قاریان قرآن هستند، در بخش فنی و اجرایی ورود داشتند، خانم «ایزدی» از بانوان قاری و هم از داوران کشورمان و خانم «شهریاری» از داوران رشته حفظ که این دو نفر، توانستند خیلی خوب با شرکت‌کنندگان، همچنین با داوران ارتباط بگیرند و حضور این دو عزیز خیلی مثمرثمر بود.

ایکنا ــ چه شد که به این نتیجه رسیدید که از قراء و حفاظ به عنوان کادر اجرایی و فنی استفاده کنید و آیا در نظرسنجی‌ها این مطرح شده بود؟

نکوفال: البته اولین بار نبود که ما خدمت این دو بزرگوار بودیم، شاید سومین حضورشان و یا بیشتر بود. به این نتیجه رسیدیم که در بحث اجرا می‌توانیم از کسانی که به نوعی خودشان در گذشته به عنوان شرکت‌کننده و یا داور در مسابقه حضور داشتند، کمک بگیریم. اینها با توجه به تفاهم‌های بیشتری که با جامعه مخاطبشان دارند، می‌توانند مشاوره‌های خوبی در روند اجرای کار ارائه دهند و هم کار را از خودشان می‌د‌انند و با دلسوزی تمام کارها را از ساعت‌های اولیه صبح تا پایان شب انجام می‌دادند. مشورت‌های فنی نیز ارائه می‌دانند. چون کنداکتور مسابقات، امسال به گونه‌ای تنظیم شده بود که مسابقات نه برای شرکت‌کننده‌ها و نه برای داوران خیلی سنگین و سخت نبود، لذا فواصل خالی که میان اجرای شرکت‌کنندگان است، نیازمند برپایی محافل بود که از چند طریق این کار انجام شد. یکی خود مجری که در مسابقات دعوت شده بود سرکار خانم «مریم فرضی» با اجراهایی که داشت و دیگر اینکه با دعوتی که از خانم کریم‌زاده در این دوره از مسابقات به عنوان استادراهنما داشتیم، ایشان نیز مسابقات را بسیار در اجرای برنامه‌های محفلی کمک می‌کردند و هم میهمانانی که از شهر اصفهان می‌شناختند، دعوت می‌کردند، بعضا نیز خردسالانی که توانایی خاصی داشتند و یا افرادی را که برنامه جذابی می‌توانستند، اجرا کنند، دعوت می‌کردند که هم برای آنها زمینه تشویق فراهم می‌شد و هم برای مخاطبان جذاب بود.

معتقدم استفاده کردن از اینها خیلی تجربه موفقی است، اینها به نوعی محصولات و یا سرمایه‌های مسابقات قرآن هستند. به نظر من مسابقه یک ایستگاه است و مقصد نیست، یعنی افرادی که بحث آموزش قرآن را شروع می‌کنند، مسابقه، محلی برای ارتقا، مطرح شدن و برای اینکه به عنوان قهرمان قرآنی به جامعه معرفی شوند، است، اما توقف بیش از اندازه در ایستگاه، خوب نیست، باید از ایستگاه عبور کرد. بعضی‌ها می‌توانند وارد مسابقات شوند و برگزار‌کنندگان را کمک و مشورت دهند، بعضی‌ها وارد عرصه آموزش شوند و کلاس‌هایی را تشکیل دهند و افرادی مثل خودشان را پرورش دهند و یک عده وارد عرصه داوری شوند، خانم‌ها ایزدی و شهریاری نیز با تغییر نقش در مسابقات، حضور مجدد داشتند.

ایکنا ــ بنابر این می‌گویید به جای حضور تکراری در رقابت‌ها، متسابقان می‌توانند با تغییر نقش‌شان، مسابقات را گونه‌ای دیگر همراهی کنند.

نکوفال: بله، هم خود شرکت‌کنندگان باید این تمایل را داشته باشند و هم ما باید کمک‌شان کنیم که نقش‌های جدیدی تعریف کنیم تا آنها بتوانند در برگزاری مسابقات کمک کنند. افرادی که سال‌ها در مسابقات شرکت کردند و تجربه داوری را هم دارند، اینها افرادی هستند که خیلی خوب می‌توانند در مورد مسابقه، معایب و محاسن آن نظر دهند. ممکن است فردی را شما از بیرون به عنوان همکار بیاورید، نتواند مسابقات را آنگونه که آنها کمک می‌کنند، همراهی کند. برگزاری مسابقات یک دانش تخصصی نیاز دارد و این دانش تاکنون مکتوب نشده است و این افرادی که در حال حاضر این کار را انجام می‌دهند، افرادی هستند که به مرور زمان، این تجربه را به دست آوردند.

البته باید اذعان کنم که سازمان اوقاف و امور خیریه که متولی برگزاری مسابقات سراسری و بین‌المللی قرآن است، مجموعه مستنداتی دارد، اما با وجود اینکه سازمان‌های زیادی مسابقه را برگزار می‌کنند، شما به سختی می‌توانید مکتوبی را پیدا کنید که فرآیند فنی مسابقات را از صفر تا ۱۰۰ تشریح کرده باشد. اگر می‌خواهید داور دعوت کنید، چه ملاحظاتی را باید داشته باشید؟ حتی چینش داوران چه تعداد باشد؟ هنگامی که فرم‌های داوری تکمیل می‌شود، باید چه رویه‌ای را طی کرد؟ محاسبات چگونه است و اعلام نتایج چه روندی دارد؟ و حتی در بحث‌های اجرایی چه ملاحظاتی وجود دارد و شما در بخش مدعوین و در بحث تبلیغات و در بخش پشتیبانی چه کارهای باید انجام دهیم.
بنابر این در مرحله نخست نیاز داریم تا این دانش مکتوب شود، ثانیاً نیاز داریم، افرادی دانش را کسب کنند و به کمک مسابقات بیایند، به ویژه در حال حاضر که قرار است، بنیاد مسابقات قرآن، مسابقات را برگزار کند آن هم به کمک بدنه مردمی و قرآنی‌ها لذا این نیاز را محسوس‌تر می‌کند. بنابر این خوب است که قرآنی‌های هر شهر و استان، دانش خودشان را تقویت کنند تا بتوانند خودشان متولی برگزاری مسابقه شوند.

ایکنا ــ آماری از تعداد شرکت‌کنندگان این دوره از مسابقات ارائه دهید.

نکوفال: تعداد شرکت‌کنندگانی که در چهل‌ودومین دوره مسابقات در شهر اصفهان حضور داشتند، حدود ۲۰۰ نفر در پنج رشته قرائت تحقیق و ترتیل، حفظ ۱۰ و ۲۰ جز و حفظ کل، بودند، زیرا مسابقات در بخش بانوان دو بخش شد، مرحله‌ای از آن در شهر اصفهان و مرحله دیگر در شهر قم برپا شد.

ایکنا ــ برای آشنایی مخاطبان، درباره بخش مقدماتی مرحله کشوری چهل‌ودومین دوره مسابقات بگویید.

نکوفال: بخش اول شامل رشته‌های معارفی چون همسرایی، همخوانی قرآن کریم و رشته دعاخوانی بود که در شهر قم برگزار شد. البته باید بگویم که در قسمت آقایان نیز مراحل مقدماتی مسابقات در شهر قم برپا و در شهر اصفهان، فقط فینال برگزار شد. اما در بخش بانوان این اتفاق نیفتاد، به دلیل اینکه طی نظرسنجی که از شرکت‌کنندگان انجام دادیم، اینکه «آیا شما هم تمایل دارید که مسابقات عموماً دو بخشی شود؟»، لذا گویا دوبار رفت و آمد برای بانوان مشکل بود و از سوی دیگر تعداد رشته‌های زیاد، تعداد بالای شرکت‌کنندگان، مدت کوتاه مسابقات موجب شد تا رقابت‌ها را به دو بخش تقسیم کردیم. شش رشته را از صفر تا ۱۰۰ در شهر قم و اختتامیه آن را نیز همان جا برگزار کردیم و پنج رشته باقی‌مانده در شهر اصفهان از صفر تا ۱۰۰ برگزار شد تا بانوان کمتر از خانواده دور باشند و این رفت و آمدها به حداقل برسد.

ایکنا ــ آیین‌نامه مسابقات، آیین‌نامه جامعی است یا نقاط ضعفی دارد که نیازمند برطرف شدن است؟

شبانی‌قهرودی: البته اینکه بگوییم، آیین‌نامه جامع هست، حرف درستی نیست. معمولاً اگر کاری انجام می‌شود، ممکن است، ضعف‌های کمی داشته باشد، از سوی دیگر ممکن است به این جامعیت در سال‌های آینده برسیم و از سویی نیز ممکن است در صورت جامع بودن، باز هم تغییراتی در آن ایجاد شود. اما این به معنای این نیست که آیین‌نامه ضعف داشته باشد، بلکه معتقدم آیین‌نامه مسابقات، آیین‌نامه خوب و شفافی است و اگر هم در قسمت‌هایی از آیین‌نامه جامعیت نباشد، اما تمامی شرکت‌کنندگان با مسابقات و کلیات آن آشنا هستند و فکر نمی‌کنم، مورد خاصی باشد که شرکت‌کنندگان یا داورها در آن رابطه اختلاف نظر داشته باشند و یا نکته‌ای در آیین‌نامه باشد و شفاف نباشد.

ایکنا ــ درباره نحوه انتخابات سؤالات و قرعه‌ها بگویید و اینکه چه میزان سعی شده تا این سؤالات را کارشناسان متخصص این عرصه طراحی کنند؟

شبانی قهرودی: اتفاق خوبی که امسال رقم خورد، این بود که تمامی داوران دعوت شده به مسابقات، در کنار هم به یک قرعه واحد در بخش قرائت و ترتیل رسیدند که داورها در کنار هم همگی قرعه‌ها را انتخاب کردند و اشکال قرعه‌ها را بیان کردند و سعی کردند بهترین قرعه‌ها انتخاب شود. در بخش حُسن حفظ نیز، این کار توسط سرکار خانم افخمی و حسینی‌فر و من انجام شد که سؤالات قسمت نیمه نهایی و استقامتی توسط من طرح شد و سؤالات مقدماتی توسط خانم حسینی‌فر طراحی شد و در نهایت نظارت به تمامی این سؤالات توسط خانم افخمی انجام شد. تمام سعی من این بود که امسال واقعاً سؤالات جدید باشد و سؤالات تکراری نباشد، سؤالات به‌گونه‌ای طراحی شده بود که تنها دوستان توانمند و حافظانی که کامل به تمامی آیات مسلط هستند، بتوانند نمره کسب کنند و برتر شوند و حفظ خودشان را ارائه دهند و از مسابقات رضایت داشته باشند.

ایکنا ــ نحوه انتخاب هیئت داوران این دوره چگونه بود؟ چه میزان در چینش داورها دقت نظر می‌شود به گونه‌ای که سعی شود از افراد جدید در ترکیب هیئت داوران استفاده شود؟

نکوفال: نحوه انتخاب داوران یکی از پیچیده‌ترین فرآیندهای مسابقه است و چندین ملاحظه خاص دارد. یکی از فاکتورهای مهم در انتخاب هیئت داوران در مسابقات کشوری این است که پراکندگی جغرافیایی در تیم داوری دیده شود، به دلیل اینکه هر شرکت‌کننده از هر استانی که می‌آید، احساس نکند که تمرکز داوران از یک استان خاص است، حتی این تصور در ذهن متسابق و دیگران ایجاد نشود که اگر شرکت‌کنندگان یک استان رتبه بیشتری آوردند به دلیل بیشتر بودن همشهریان آنها در تیم داوری است.

لذا اول، یک پراکندگی جغرافیایی را لحاظ می‌کنیم به گونه‌ای که از استان‌ها داور مستعد و در سطح مطلوب را به مسابقات کشوری دعوت می‌کنیم. دیگر اینکه از داوران با تجربه استفاده کنیم. هیچ وقت نمی‌توانیم تجربه را در بحث داوری به ویژه در سطح مسابقات کشوری نادیده بگیریم. سومین مورد نیز انتخاب داوران جوان مستعد است، افرادی که سال‌های گذشته رتبه‌دار مسابقه بودند یا افرادی که تازه وارد عرصه داوری شدند و اینکه در مراحل شهرستانی، استانی به تعداد سال‌هایی که لازم بوده، داوری کرده باشند و در حال حاضر آماده ورود به مرحله کشوری باشند و این‌گونه از این افراد دعوت می‌شود. در هیئت داوران امسال نیز این موضوع را لحاظ کردیم چنانکه خانم‌ها نجمه شبانی‌قهرودی، الهام ماندگارمهر، حسینی‌فر و رحیمی‌فر که زمانی شرکت‌کننده مسابقات بودند و دوره‌های تخصصی را گذرانده‌اند و در نشست‌های تخصصی شرکت کرده‌اند و داوری شهرستانی و استانی را سال‌هاست که انجام می‌دهند، برخی امسال و برخی یا از سال‌های قبل وارد عرصه داوری شدند.

البته در بحث داوری نیاز به سیستم منظم‌تر، دقیق‌تر و حساب شده‌تر و یک نظام آموزشی مستحکم‌تر برای آموزش هستیم. لزوماً هر شرکت‌کننده ممتازی و هر رتبه‌آوری، داور موفقی نخواهد بود. اینها مستلزم گذراندن مجموعه دوره‌های تخصصی داوری هستند، آیتم‌هایی که مورد نیاز داور شدن است. باید افرادی باشند که تخصص خوبی داشته باشند. سرعت عمل و عدالت و سایر گزینه‌هایی که مورد نیاز داوری هست، داشته باشند. مجموعه محتواهای آموزشی برای این افراد باید آماده شود و از سوی دیگر اعزام‌های پیش از برگزاری مسابقه با عنوان کارورزی این دوره‌ها برایشان برگزار شود. مجموع این فرآیندهایی که بیان شد، عنوان «طرح ساماندهی داوران» را به خود می‌گیرد که سال‌ها در دستور کار مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه بوده، اما هنوز به مرحله اجرا به آن معنا نرسیده است، البته هنوز هم در حال بررسی و تکمیل است. اما در حال حاضر چون این سیستم، اجرایی نشده است، سعی می‌کنیم که از حضور داوران تکراری جلوگیری کنیم.

با ورود داوران جدید طی چند سال اخیر، چندین نشست تخصصی برای داوران در بخش بانوان برگزار کردیم. به دلیل اینکه داوران از شهرهای دیگر در هیئت داوران حضور دارند، لذا نیازمند آن است که پیش از برگزاری مسابقه، اصولشان را با هم یکدست کنند، لذا در این راستا جلسه‌ای برگزار می‌شود به گونه‌ای که داوران هم‌رشته، آیین‌نامه را با هم مرور و یکی، دو تلاوت را به صورت آزمایشی با هم داوری می‌کنند. اما باز هم جای پیشرفت دارد زیرا کار داوری، یکی از مهمترین بخش‌های مسابقه است. بخش فنی مسابقه آن بخشی است که همه اجزا کار می‌کنند و بخش فنی، تنها بحث داوری نیست، علاوه بر آن، سیستمی که در قسمت فنی چیده می‌شود برای اینکه یک شرکت‌کننده بعد از اجرای تلاوت تا خروج نمره و کسب رتبه سپری کند، یک فرایند چندمرحله‌ای شامل چک کردن نمرات، محاسبه امتیازات، تحلیل نتایج و رتبه‌بندی و سطح‌بندی‌ها است که همه اینها در کنار هم کمک می‌کند تا شرکت‌کننده‌ای برای اینکه نتیجه تلاش‌ها و زحماتش را ببیند، راضی از صحنه مسابقه خارج شود.

ایکنا ــ سرکار خانم شبانی‌قهرودی باتوجه به اینکه شما دوره‌ای از متسابقان بودید و چند دوره نیز در هیئت داوران حضور دارید، به نظر شما ویژگی یک داور خوب چیست؟ و چه میزان حضور این داورهای جوان در تیم داوری عملیاتی شده است؟

شبانی‌قهرودی: مهمترین ویژگی داور خوب، اول اخلاق و دوم، ارتباطی است که می‌تواند با شرکت‌کنندگان و همکارانش بگیرد، یعنی علاوه بر تخصص باید مسائل اخلاقی را هم در نظر گرفت. خیلی مهم است که یک داور بتواند با شرکت‌کننده ارتباط خوبی بگیرد. مبحث بعدی، بحث تخصص است که به هر حال در هر رشته‌ای این گزینه متفاوت است، در بخش حُسن حفظ معتقدم خیلی مهم است یک داور حُسن حفظ، تسلط به تمامی آیات داشته باشد به گونه‌ای که از حُسن حفظ خوبی برخوردار باشد و یک مدرک قابل قبولی در رابطه با حُسن حفظ داشته باشد، ضمن اینکه تجربه هم داشته باشد و به صورت مستقیم وارد مسابقات کشوری نشده باشد. یعنی داور، تجربه قضاوت در هیئت داوری مراحل شهرستانی‌ و استانی را داشته باشد و بعد به بحث مسابقات کشوری یا بین‌المللی ورود پیدا کند.

بیان یک داور و تخصصش در زمینه‌های دیگر صوت و لحن نیز مهم است، خیلی خوب هست که داوران صوت و لحن، خودشان بتوانند قرائت داشته باشند، حالا ممکن است یک داور، قاری خوبی نباشد، اما تخصص داشته باشد و بتواند خوب داوری کند، خیلی از دوستان هستند که هم قاری و هم از رتبه‌دارها هستند، اما این مهارت و توانایی داوری را ندارند، لذا باید سنجیده شود تا افرادی که انتخاب می‌شوند، تمام این آیتم‌ها را در کنار هم داشته باشند.

ادامه دارد...

انتهای پیام