کشمش پشت دروازه‌های صادرات

ملایر با دارا بودن حدود ۱۱ هزار هکتار سطح زیر کشت انگور و تولید سالانه بیش از ۲۴۰ هزار تن انگور، بیش از ۷۰ درصد آن را به کشمش تبدیل می‌کند که با توجه به صادرات سالانه بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تن کشمش از ایران به بازارهای هدف، سهم شهر جهانی انگور از این رقم بین ۴۰ تا ۵۰ هزار تن است و ۲۵ درصد ارزش دلاری صادرات ایران را به خود اختصاص داده است.

در این میان فعالیت حدود ۷۰ واحد فرآوری و بسته‌بندی کشمش با ظرفیت تولید بیش از ۸۰ هزار تُن، سال‌ها توانسته نام ملایر را در صادرات حفظ و بِرَند کشمش شهر جهانی انگور را در بیش از ۲۰ کشور دنیا صادر کنند، بِرَندی که امروز بسیاری از رُقبای کشمش برای ورود در بازارهای رقابتی جهان و صادرات از بِرَند و نام ملایر روی کالاهای خود استفاده می‌کنند.

واحدهای فرآوری کشمش در کنار باغداران تاکنون زنجیره به هم پیوسته‌ای را در تولید و صادرات این محصول راهبردی تشکیل داده‌اند و با وجود موانع و مشکلات رنگارنگ، اما از رمق نیفتاده‌اند و برای قرار گرفتن در جایگاههای بالای صادرات کشمش از هیچ تلاشی دریغ نکرده‌اند.

۲۸درصد صادرات ایران مختص کشمش ملایر

به تازگی اما طبق بخشنامه بانک مرکزی با راه‌اندازی نظام یکپارچه معاملات ارزی یا همان «سامانه نیما» سد محکمی جلوی داد و ستد کشمش کشیده که این امر موجب شد صادرات این محصول به سختی انجام شود، چالشی بزرگ که صنعت کشمش این شهر و حتی سایر نقاط کشور را تهدید می‌کند.

تاکنون برای حل این مشکل آنانکه دستی در آتش داشتند، پیگیری کردند و با وجود رایزنی‌های فراوان اما هنوز پاسخی نگرفتند و گره کور نیما هنوز باز نشده است، در عین حال که با قرار گرفتن کشمش در مسیر قرمز، مشکلی دیگر بر مشکلات این محصول در بازار صادراتی اضافه کرده است.

حال اتاق بازرگانی همدان که چتر حمایتی خود را روی صنایع، معادن و کشاورزی استان گسترانده، دغدغه وافری برای سر و سامان بخشیدن به تولید و صادرات کشمش دارد و در صدد است تا جایی که امکان دارد موانع و مشکلات را از مسیر راه کشمش بردارد، دغدغه‌ای که در گام نخست کارخانه‌داران فرآوری و بسته‌بندی کشمش را گرد هم جمع کرد تا بلکه کالای صادراتی مهم استان را نجات دهند، نشستی که مرد اول پارلمان بخش خصوصی استان آن را بسیار رضایت‌بخش و با نتیجه مطلوبی عنوان کرد.

انگور و صنایع وابسته به آن یکی از ظرفیت‌های عمده استان است و تولید کشمش بخش عمده‌ای از ارز آوری استان همدان که مربوط به شهرستان ملایر است و حدود ۲۸ درصد از صادرات کشور را خود اختصاص داده است، ظرفیتی عظیم که رفع موانع و مشکلات این صنعت دغدغه اتاق بازرگانی همدان شده است.

در این رابطه مسئول اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ملایر ورود اتاق بازرگانی برای پیگیری و حل مسائل و مشکلات حوزه‌هایی که با اقتصاد درگیر هستند، را از دغدغه‌های مهم برشمرد و همکاری و همراهی واحدهای فرآوری و بسته‌بندی کشمش با اتاق بازرگانی را از مهمترین عوامل برای حل این مسائل عنوان کرد.

به گفته «حمیدرضا نجفی» طبق گزارش ارائه شده توسط اداره استاندارد، سال گذشته حدود ۲۱ هزار تُن کشمش به ارزش ۲۵ میلیون دلار از ملایر به ۱۷ کشور جهان صادر شد، در حالی‌که رقم صادرات کشمش ملایر در ۶ ماهه امسال هفت هزار تُن انواع کشمش به ارزش هشت میلیون دلار بود و از این میزان حدود یک میلیون و ۳۰۰ کیلوگرم آن به ارزش ۱.۵ میلیون دلار فقط مختص شهریور بوده است.

تعهد ارزی تهدید جدی در مسیر صادرات کشمش

مدیران صنایع فرآوری کشمش ملایر مشکلات ریز و درشت بسیاری را برشمردند و ادامه روند کنونی را مشکل جدی در مسیر صادرات کشمش عنوان کردند، مشکلی که یکی از فعالان صنعت کشمش ملایر گفت: چنانچه مشکلات به ویژه تعهد ارزی حل نشود، سرمایه‌گذاران این حوزه کار را رها کرده و این صنعت با تهدید جدی مواجه می‌شود.

«بهرام حاتمی» معافیت کشمش از تعهد ارزی را یک ضرورت برشمرد و بیان کرد: برگشت پول به کشور آن هم به صورت ارز برای ما مشکلاتی را به وجود آورده، در حالی‌که ما با کشورهایی صادرات داریم که معاملات به صورت ریالی است.

وی افزود: از سوی دیگر کشمش خریداری شده از کشاورز، پولش باید سریع پرداخت شود، اما برگشت پول حداقل یکماه در مراحل نیمایی زمان می‌برد و گلایه‌مندی برای کشاورزان ایجاد می‌کند.

حاتمی قیمت‌گذاری مناسب بر روی کشمش، خروج کشمش از مسیر قرمز و برگشت آن به مسیر سبز یا زرد و برداشتن مشکلات مرتبط با اداره امور دارایی و مالیاتی را از دیگر درخواست‌ها برشمرد و ادامه داد: مشکل عمده ما خرید کشمش از کشاورزان است که در بیشتر مواقع این محصول حاوی خاک، سنگ و دیگر محتویات اضافی است، در حالی‌که هیچ تفاوتی در قیمت‌گذاری کشمش باکیفیت و بی‌کیفیت نیست و این مساله باید حل شود.

این صادرکننده کشمش مشکل دیگر را استفاده روغن کربنات پتاسیم آن هم بدون اینکه سنجش و معیاری برایش باشد، عنوان و پیشنهاد کرد: در اتاق بازرگانی بخشی برای قیمت‌گذاری کشمش ایجاد شود تا با تعیین قیمت واحد نه کشاورز و نه صادرکننده ضرر کند.

یکی از صادرکنندگان مطرح کشمش ملایر نیز معتقد است: تا زمانی‌که تعهد ارزی برداشته نشود، صادرات این محصول روند کاهشی دارد.

«حاج علی چگینی» اینگونه توضیح داد: به دلیل تعهد ارزی نمی‌توانیم ارز وارد کشور کنیم و با توجه اینکه معاملات ما بیشتر به صورت ریالی است، مجبوریم صادرات را کاهش دهیم و کشمش را ارزان از کشاورز می‌خریم.

قیمت پایین، کشمش را در خانه‌ها انبار کرده است

وی ادامه داد: به دلیل پایین بودن قیمت، کشمش در خانه‌ها مانده و نه خرید و فروشی هست و نه صادرات، مشکلی که ادامه آن به صلاح این صنعت نیست.

چگینی بر این باور است: قیمت‌گذاری که روی کشمش می‌شود با قیمتی که ما داریم، همخوانی ندارد و به همین دلیل نمی‌توانیم ارز وارد کنیم.

به گفته تعدادی از فعالان این صنعت بیش از ۲۰ هزار تُن کشمش از سال گذشته به خاطر مشکلات تعهد ارزی دست کشاورز مانده است.

«خسرو حاتمی» از دیگر صادرکنندگان کشمش است که پیشنهاد کرد: اگر قرار است قوانین جدید برای کالاهای صادراتی وضع شود، ما نیز قوانین خاص خود را می‌خواهیم و اگر باید به صادرات کمک کنیم، باید روند اداری آسان‌سازی شود.

وی بر لزوم به روز کردن مصوبات در حوزه صادرات تاکید کرد و افزود: ما هرگز از قانون تخطی نمی‌کنیم و زمانی‌که هر واحد فرآوری کشمش با تمام ظرفیت صادرات می‌کند، پس کیفیت آن مشکلی ندارد، بلکه مشکل تهیه کشمش توسط کشاورز است.

تهیه سنتی کشمش به صادرات ضربه می‌زند

حاتمی تهیه کشمش به روش سنتی را عمده‌ترین مشکل عنوان و آموزش را تنها راه حل آن برشمرد و گفت: جهاد کشاورزی باید ارائه این آموزش به باغداران را جدی بگیرد تا همه کشاورزان در تولید کشمش با کیفیت صاحب سند شوند.

او قرار گرفتن کشمش در مسیر سبز یا زرد، دریافت هزینه اضافی از واحدهای فرآوری کشمش برای تصفیه خانه توسط شرکت شهرک‌ها را از دیگر مشکلات مطرح کرد و ادامه داد: اگر در تعهد ارزی، صندوق تهاتُری بگذارند که بتوانیم به جای وارد کردن ارز مبادله کالا با کالا داشته باشیم، بخشی از مشکلات ما حل می‌شود.

مشکل واحدهای فرآوری کشمش یکی ۲ تا نیست، هنوز این صنعت که به صورت زنجیر وار از کاشت، داشت و برداشت و فرآوری آن به هم متصل است، یک اتحادیه واحدی در کشور ندارد که در سطح ملی بتواند مشکلات و خواسته‌های آنان را پیگیری و مرتفع کند، مشکلی که امروز از حدود ۷۰ واحد فرآوری و بسته‌بندی کشمش تنها ۴۷ واحد آن فعال است.

کشمش هنوز بِرَند واحدی ندارد

این در حالیست که عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی همدان نبود بِرَندی واحد برای این محصول را مشکلی عمده برشمرد و افزود: محصولی که از ملایر به کشورهای جهان صادر می‌شود، هنوز بِرَندسازی نشده است، اگرچه همه واحدها برند مخصوصی برای صادرات محصول خود دارند.

«حسن بهرامی» تاکید کرد: همه باید تعاونی باغداران ملایر را حمایت کنیم و بتوانیم در ایجاد یک «اتحادیه یا انجمن فراگیر تولید و صادرکنندگان انگور و کشمش» گام برداریم.

وی با بیان اینکه از تولید سالانه بیش از ۴۵۰ هزار تُن انگور در استان همدان، ۶۰ درصد آن مختص ملایر است ادامه داد: ما واحدهای فرآوری کشمشی در ملایر داریم که بِرَند آنها جهانی شده و چنانچه یک بِرَندسازی واحدی برای کشمش داشته باشیم، می‌توانیم محصول با کیفیت در سطح جهان صادر کنیم.

بهرامی که خود از صادرکنندگان مطرح کشمش است بر لزوم بررسی و حل مشکلات واحدهای تعطیل شده تاکید کرد و گفت: از سوی اتاق بازرگانی قول می‌دهیم که مشکل برگشت پول از روسیه حل شود.

وی خطاب به واحدهای فرآوری کشمش تاکید کرد: اگر محاسبه تبدیل ارز به ریال را به خوبی انجام دهید، کف خرید از باغدار مشخص می‌شود.

عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی همدان با بیان اینکه مشکل صادرات به ۲ کشور نیز در حال رفع شدن است ادامه داد: برای استفاده درست باغداران از روغن کربنات و تهیه محصول با کیفیت باید از ابتدای تابستان این مشکل بررسی و روغن استاندارد تحویل کشاورز شود.

طبق گزارش اداره صنعت، معدن و تجارت، صادرات کشمش تیزابی در ۶ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی ۴۱ درصد کاهش و کشمش انگوری ۱۳ درصد افزایش و از نظر دلاری و ریالی ۳۰ درصد کاهش داشته است.

از ۶۵ واحد فرآوری کشمش، ۴۷ واحد فعال است

به گفته رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت ملایر از ۶۵ واحد فرآوری و بسته‌بندی کشمش، ۴۷ واحد فعال است، سه واحد نیز به طورر کامل غیر فعال و تعدادی به صورت فصلی کار می‌کنند و ۳۰ واحد بسته‌بندی خشکبار در این شهرستان فعالیت می‌کنند.

کامران زنگنه با اشاره به پَساب واحدهای فرآوری کشمش فعال در شهرک‌های صنعتی و ایجاد تصفیه‌خانه بیان کرد: شرکت شهرک‌های صنعتی تکلیف کرده که این واحدها باید هزینه را خودشان پرداخت کنند، در صورتی‌که نباید اینگونه باشد.

وی افزود: برای حل مشکل روغن کربنات برای تهیه کشمش تیزابی نیز نظارت‌های جدی صورت گرفت و سال گذشته حجم بالایی روغن کربنات تقلبی کشف کردیم که امسال این مشکل با ارائه روغن کربنات استاندارد حل شد.

با این اوصاف تمامی مسائل و مشکلات صنعت کشمش و واحدهای فرآوری این صنعت یکی یکی پشت سر هم به صف شد و اتاق بازرگانی همدان یگانه راه و شاید گام نخست شروع اقدامات برای پیگیری و برطرف کردن این موانع را تشکیل «انجمن یا اتحادیه تولید و صادرکنندگان انگور و کشمش» عنوان کرد که از طریق آن می‌توان خیلی از حرف‌ها و خواسته‌ها را به دولت دیکته کرد.

برداشت ارز امکان‌پذیر نیست

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی همدان نیز در این باره گفت: در سال‌های گذشته هر چه تلاش کردیم این نشست را برای حل مشکلات برگزار کنیم، نشد، در حالی‌که باید ارتباطمان را مستمر تر کنیم.

«علی اصغر زبردست» خطاب به فعالان صنعت کشمش ملایر تاکید کرد: اگر شما دلتان به حال خودتان نسوزد، امکان ندارد دولت را مُجاب کنیم که در کنار شما قرار گیرد.

وی افزود: تصور ما این بود که ملایر با سابقه طولانی در تولید و صادرات کشمش، زودتر از سایر صنایع همچون سیر، گردو و مبل و منبت مشکلش حل می‌شود.

رئیس اتاق بازرگانی همدان خاطرنشان کرد: شما نیاز جدی به انجمن دارید، نباید انفرادی کار کنید چون این روش امروز کارایی ندارد.

با توجه به اینکه ملایر دارای یک انجمن تولید و صادرکنندگان کشمش است و از سال ۸۲ تاسیس فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرده است، اما زبردست گفت: من این انجمن را قبول ندارم چون زیر پوشش اتاق بازرگانی نیست و فعالیتش بر اساس یکسری شرایط گذشته اتفاق افتاده و یکسری اصلاحات باید روی آن صورت گیرد.

وی با تاکید بر اینکه انجمن باید خود را اتاق بازرگانی تطبیق دهد افزود: باغداران نیز باید به انجمن تولید و صادرکنندگان انگور و کشمش وصل شوند و منافع باید یکی باشد.

رئیس اتاق بازرگانی همدان با بیان اینکه مجوز انگور و باغداران را گرفته‌ایم، بر لزوم تشکیل هر چه سریعتر این انجمن تاکید کرد و اظهار داشت: منافع شما برای ما اصل است، حرکت اول دست شما است و ما نیز وظیفه داریم در این راه از شما پشتیبانی و حمایت کنیم.

به گفته وی اتاق بازرگانی برای انجمن ها پول دارد و چون انجمن تولید و صادرکنندگان کشمش ملایر زیر نظر اتاق بازرگانی نبود، نتوانستیم کمک مالی به این انجمن داشته باشیم.

زبردست با بیان اینکه بخشی از مشکلات صنعت کشمش و واحدهای فرآوری کشمش ملی و بخشی استانی است قول داد: هفته آینده جلسه‌ای را با مدیران کل استاندارد و گمرک و روسای کمیسیون‌های صادرات و اقتصادی اتاق بازرگانی برای حل برخی مشکلات استانی این صنعت تشکیل می‌دهیم.

رئیس اتاق بازرگانی همدان درباره تعهد ارزی نیز بیان کرد: برداشت ارز امکان پذیر نیست، چون شرایط کشور خاص است و با توجه به کاهش فروش نفت، به طور حتم ارز باید از طریق صادرات به کشور برگردد.

وی بر این باور است که پیمان‌سپاری در شرایط فعلی خلاف قانون است و به عنوان یک مساله اصلی آن را دنبال می‌کنیم تا قیمت پیمان‌سپاری متعادل شود.

زبردست با بیان اینکه دنیا به سمت ایجاد محدودیت در کیفیت استاندارد حرکت می‌کند تاکید کرد: روش خشک کردن انگور و تهیه کشمش باید تغییر و از حالت سنتی خارج شود.

وی به فعالان صنعت کشمش ملایر گفت: هر زمانی اراده کنید من رئیس مشترک اتاق ایران و روسیه را نزد شما می‌آورم تا مشکلات‌تان را مطرح کنید.

راه اندازی انجمن استانی تولید و صادرکنندگان انگور و کشمش در پنج استان انگور خیز کشور و به دنبال آن راه‌اندازی انجمن ملی از دیگر وعده‌های رئیس اتاق بازرگانی همدان به فعالان صنعت کشمش ملایر بود که از طریق آن بتوانند از منافع ملی خود دفاع کنند.

بار دیگر زبردست به این قشر از فعالان اقتصادی استان تاکید کرد: اتاق بازرگانی را از خود بدانید، اتاق بازرگانی در کنار شماست و از شما پشتیبانی می‌کند، به شرط آنکه زیر چَتر آن قرار گیرید.