بحران سد النهضه و چالش های فراروی قاهره

سردبیر رأی الیوم از نشست فردا ( چهارشنبه ) « عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهور مصر و « آبی احمد » نخست وزیر اتیوپی در حاشیه اجلاس روسیه – آفریقا در « سوچی » با میانجی گری ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به عنوان آخرین فرصت برای حل و فصل بحران فزاینده دو کشور بر سر سد «النهضه » و شعبه هایش نام برد.

گزارشها حاکیست 66 درصد این سد تا کنون ساخته شده و پمپاژ 70 میلیارد متر مکعب به منظور پر کردن مخازن این سد آغاز شده است. مدت زمان تعیین شده جهت تکمیل ساخت این سد در حال حاضر بزرگ ترین اختلاف میان قاهره و آدیس آبابا به شمار می آید.

بر اساس این گزارش، پس از به بن بست رسیدن نشست وزیران خارجه کشورهای ذیربط یعنی مصر و سودان و اتیوپی، کانال های گفت وگو در حال حاضر میان مصر و اتیوپی نیز بسته شده و آمریکا درخواست رسمی طرف های یاد شده جهت میانجی گری را نپذیرفته زیرا اتیوپی بر پر کردن مخزن سد ظرف پنج سال اصرار دارد و در نتیجه میزان آب سرازیر شده به سمت نیل طی مدت یاد شده به مرز 35 میلیارد متر مکعب خواهد رسید. این موضوع با درخواست مصر مبنی بر اینکه مدت زمان یاد شده هفت سال باشد، در تضاد است که بر اساس آن سالانه تقریبا 40 میلیارد متر مکعب آب به نیل سرازیر خواهد شد و مصر از فاجعه قحطی و گرسنگی و کمبود آب در امان خواهد ماند.

مصر همچنین خواستار تاسیس دفتری شامل کارشناسان مصری در کنار تاسیسات سد به منظور پیگیری روند پایانی ساخت سد و پر کردن مخزن آن است اما اتیوپی با این درخواست نیز مخالف است و آن را در تضاد با حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود می داند و در عین حال اعلام کرد درها را بر روی هر گونه میانجی گری خارجی بسته است و موضوع باید میان سه کشور ذیربط و کمیته مستقل کارشناسان محدود باقی بماند.

وقتی « سیلیچی بیکیلی » وزیر منابع آبی و آبیاری اتیوپی اعلام کرد که دولت متبوع وی با تمامی خواسته های قاهره از جمله مدت زمان تعیین شده برای پر کردن مخزن سد و میزان آب سرازیر شده به نیل طی مدت آغاز این فرآیند یعنی 40 میلیارد متر مکعب و ارتفاع یافتن سطح آب به میزان 165 متر بالاتر از سطح دریا در سد « العالی » مخالف است و همین امر خشم مصر را به اوج خود رساند. به ویژه با توجه به اینکه 90 درصد مجموع حجم آب نیل از بلندی های اتیوپی سرچشمه می گیرد و به همین دلیل اتیوپی در این خصوص دست برتر را در اختیار دارد.

بر اساس معاهده سال 1959 سهمیه سالانه مصر تقریبا 55 میلیارد و 500 میلیون متر مکعب یعنی معادل 87 درصد آب نیل و سهمیه سودان 18 میلیارد و 500 میلیون مترمکعب تعیین شده است تا سودان با استفاده از آن برق مورد نیاز خود را تولید کند زیرا 66 درصد جمعیت این کشور هم اکنون بدون برق بسر می برند و بر اساس آمار بانک جهانی از این نظر رده سوم کشورهای جهان را به خود اختصاص داده است.

به گفته سردبیر رأی الیوم ، دولت مصر علاوه بر سرسختی اتیوپی در برخورد با این بحران با چهار چالش اساسی روبرو است:

نخست : دیدگاه سودان به عنوان سومین طرف ذیربط با توجه به شرایط کنونی نزدیک به دیدگاه اتیوپی است زیرا مقامات جدید سودان با اتیوپی روابط محکمی دارند. « آبی احمد » در ایجاد توافق میان ارتش و جنبش مدنی سودان و دستیابی به راه حل در این کشور نقش بسزایی ایفا کرد و آدیس آبابا به خارطوم قول داد سهمیه سودان بدون کم و کسری ادامه یابد و همچنین پس از بهره برداری از سد النهضه برق موردنیاز سودان را با نرخ کم تامین کند. یکی از مقامات جدید سودان در همین رابطه خاطرنشان کرد کشورش به تدریج در حال دور شدن از بحران های عربی و اتحادیه عرب و نزدیک شدن به خاستگاه خود در قاره آفریقا است.

دوم : توسل جستن به دادگاه بین المللی لاهه جهت حل و فصل قانونی این اختلاف کار سخت و دشواری است زیرا رفتن به دادگاه نیازمند موافقت دو طرف است و اتیوپی مخالف چنین گزینه ای است. این بدان معنا است که اتیوپی به عنوان جایگزین به دنبال یافتن میانجی است.

سوم : اکثر « دوستان » رئیس جمهور السیسی در آفریقا و کشورهای خلیج فارس و به طور مشخص عربستان و امارات از بیم سرمایه گذاری گسترده خود در اتیوپی در این بحران، اصل « بی طرفی » را در پیش گرفته اند و چه بسا همین امر باعث شده تا روابط مصر با این کشورها رو به سردی گذارد.

چهارم : نقش تحریک آمیز اسراییل علیه مصر به عنوان حامی اساسی پرونده اتیوپی در این خصوص را نیز باید مدنظر قرار داد. اسراییل سامانه موشکی پدافند هوایی « اسپایدر » را در اطراف سد النهضه نصب کرد تا در صورت وخیم شدن روابط و توسل جستن مصر به گزینه نظامی از این سد در برابر حملات مصری ها حمایت کند.

عطوان افزود: آب نیل برای مصری ها حکم مرگ و زندگی دارد. السیسی در آخرین اظهارات خود تهدید کرد که تمامی گزینه ها امکان پذیر است و بسیاری از شخصیت های مصری با قدرت تاکید کردند که در صورت کاهش یافتن سهمیه کشورشان از آب نیل، سد النهضه باید منهدم شود زیرا 90 درصد منابع آبی مصر توسط نیل تامین می شود و 90 درصد سرزمین مصر سرزمینی سوزان است.

هر چند بخش عمده آب های نیل از بلندی های اتیوپی سرچشمه می گیرد اما نیل با مسیر کنونی اش میلیون ها سال قبل از پیدایش انسان وجود داشته است و همچنان که مقامات مصری در نشست های خصوصی و یا اظهارنظرهای علنی اعلام کرده اند کمبود هر قطره از آب این رود برای مصر با خون جبران خواهد شد .

آب های نیل از دوران حاکمیت فراعنه یک میراث مقدس مصری به شمار می رفت تا آنجا که محمد علی بنیانگذار مصر نوین یگان های واکنش سریع نظامی تشکیل داد تا علیه هر گونه اقدام اتیوپی علیه سهمیه مصر و منبع رزق و روزی کشاورزانش وارد عمل شوند.

اطلاعات موجود نشان می دهد که مقامات مصری از سودان و سودان جنوبی خواستند تا پایگاه های هوایی در سرزمین های خود تاسیس کنند تا در صورت لزوم و به بن بست رسیدن راه حل سیاسی از آنها استفاده کنند اما این دو کشور پاسخ مثبتی به درخواست مصری ها ندادند.

این کارشناس سیاسی برجسته جهان عرب معتقد است که مصر در حال حاضر برگ برنده های بسیاری در اختیار دارد و به عنوان مثال می تواند روابط خود را با اریتره و سومالی بیش از پیش تقویت کند و با مخالفان اتیوپی در منطقه اوغادین واقع در مرز اتیوپی و سومالی و جنبش جدایی طلب در آن و حتی مخالفان موجود در داخل اتیوپی ارتباط برقرار کند.

عطوان ابراز امیدواری کرد تا روند تحولات به سوی درگیری نظامی پیش نرود و یک راه حل میانه مورد رضایت مصر و اتیوپی تحقق یابد و به گفته سردبیر رأی الیوم شاید میانجی گری پوتین بتواند به چنین دستاوردی تحقق ببخشد.

عطوان از اسراییل به عنوان دشمن واقعی مصر نام برد که این کشور را در قاره آفریقا به محاصره خود درآورده است و از همان ابتدا از طرح سد النهضه حمایت به عمل آورد و در واقع نقشه ها و تحقیقات مربوط به این سد توسط کارشناسان اسراییلی انجام گرفته است و اسراییلی ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم در صدد تامین هزینه ساخت این سد برآمده اند تا بتوانند جهت تامین آب مورد نیاز خود در فلسطین اشغالی بخشی از آب نیل را از آن خود کنند و این طرح هم اکنون از یک موضوع محرمانه به یک موضوع علنی تبدیل شده است.

به گفته عطوان، مقامات مصری باید خود را برای بدترین شرایط آماده کنند و دشمنانشان را بشناسند و دوستانی که به این کشور پشت کردند را از یاد نبرند. عطوان همچنین پیشنهاد می کند که مقامات مصر باید به تقویت جبهه داخلی و وحدت ملی خود اقدام کنند و برقراری آشتی ملی و اصلاحات هم اکنون در مصر به یک موضوع بسیار لازم و ضروری تبدیل شده است .

عطوان می نویسد: ما به جنگ آب در خاورمیانه و چه بسا سایر مناطق جهان در حال نزدیک شدن هستیم و امیدواریم اولین جنگ آب در میان عرب ها و حبشی ها با تحریک و برنامه ریزی اسراییل شکل نگیرد.

1487