سد اتیوپی و بحران بی‌آبی در مصر/ قاهره بزرگترین واردکننده گندم جهان

"احمد عبد ربو"‌ کشاورز مصری همواره برای آبیاری مزرعه خود از آب رودخانه نیل در فاصله 50 کیلومتری در بخش جنوب این رود استفاده می‌کرد. اما پس از استفاده بیش از حد دیگر کشاورزان از کانال‌های آبی این بخش سهم آب این کشاورز کاهش یافت و نیمی از مزرعه 2.8 هکتاری وی خشک شد.

به گزارش عصر ایران به نقل از رویترز،‌ این پسرفت و بحران آبی نتیجه افزایش بی‌رویه جمعیت مصر و اثرات تغییرات آب و هوایی است.

با این اوصاف مصر نگران است که ساخت سد بزرگ اتیوپی و ذخیره بخشی از آب نیل پشت این سد به بحران کم آبی این کشور کمک کند.

نمایی از رود نیل در کنار مزارع و ساختمان‌ها در قاهره/ عکس:‌ رویترز

در روز چهارشنبه، آمریکا میزبان مقامات کشورهایی بود که از آب رودخانه نیل به صورت مشترک استفاده می‌‌کنند. سودان در این میان خواهان استفاده از آب نیل برای پروژه‌های تولید برق است.

وزیران خارجه اتیوپی، سودان و مصر پس از گفت‌وگو با "استیو منوچین" وزیر خزانه‌داری آمریکا در بیانیه‌ای مشترک گفتند که 9 دسامبر و 13 ژانویه نیز نشست‌های مشترک دیگری را پیرامون مسائل مربوط به سد برگزار خواهند کرد.

ترامپ نیز از ملاقات خود با مقامات مصر، سودان و اتیوپی برای حل بحران سد معروف اتیوپی و استفاده مشترک از آب رود نیل خبر داد.

روستای "اسنا"‌در جنوب شهر "اقصر"‌ در حاشیه یکی از کانال‌های رود نیل /عکس:‌ رویترز

اتیوپی، سودان و مصر توافق کردند که در صورتی که اختلاف‌ها تا تاریخ تعیین شده حل نشود، براساس ماده 15 اعلامیه "اصول" از یک واسط بین‌الملل در حل اختلافات مربوط به سد کمک گیرند.

ترامپ پس از ملاقات با مقامات 3 کشور در پست توئیتری خود نوشت:‌ نشست به خوبی پیش رفت و مذاکرات در طول روز ادامه یافت.

کشاورز در حال راه رفتن در مزرعه که توسط دولت مصر به سیستم آبیاری مدرن مجهز شده است. روستای "کومر" در جنوب شهر "اقصر" /عکس:‌ رویترز

سه کشور آفریقایی همچنین از توافق خود تا 15 ژانویه سال 2020 بر سر اختلاف‌ها پیرامون آبگیری و عملیات ساخت سد "النهضه" در اتیوپی خبر دادند.

رویترز در این باره نوشت:‌ حتی اگر آمریکا موفق به ایجاد راه‌حلی عالی بین سه کشوری شود که مذاکراتشان برای سال‌ها شکست خورده، مصر همچنان با معضلات آبی گسترده همراه است و تلاش زیادی برای حفظ محصولات کشاورزی خود دارد.

"عبد ربو"‌ کشاورز مصری در حالی که کنار مزارع گندم و چمنزارهای خود در منطقه "فائوم"‌ در 100 کیلومتری جنوب قاهره پایتخت مصر ایستاده در این باره گفت:‌ آب نیل بسیار کم است.

کشاورز مصری در حال دست زدن به آب در کانال‌های آبیاری ساخته شده توسط دولت - روستای "کومر" در جنوب شهر "اقصر"/ عکس:‌ رویترز

وی افزود:‌ آب نیل در زمستان بیشتر است و دلیل آن استفاده کمتر از آب رودخانه برای زمین‌های کشاورزی است. اما در تابستان آب رودخانه بسیار کم و سهم زیادی از آن نصیب ما نمی‌شود.

مقامات مصری می‌گویند: ‌در حال حاضر حدود 570 متر مکعب (150 هزار گالن) برای هر فرد در سال آب وجود دارد. متخصصان حوزه آب (هیدرولوژییست‌ها) میزان نیاز سالانه هر فرد از رود نیل را 1000 متر مکعب عنوان کرده‌اند و کمتر از این میزان "مواجه مصر با کم آبی" محسوب می‌شود.

گِل و خاک

براساس پیش‌بینی‌ها میزان سرانه نیاز مردم مصر تا سال 2025 به کمتر از 500 متر مکعب در سال می‌رسد. این میزان بدون اثرات ساخت سد بزرگ اتیوپی حساب شده است. هرچند اتیوپی می‌گوید ظرفیت سد به میزان نیاز این کشور و سودان محاسبه شده است.

کانال‌های مدرن توسعه یافته توسط دولت در روستای "کومر" در جنوب شهر "اقصر" / عکس:‌ رویترز

مخاطرات ساخت این سد بسیار زیاد است. بحث درگیری‌های فیزیکی بین کشورها در امتداد رود نیل بارها به شکل خطرناکی مطرح شد. اما مصر بیش از تمامی این مسائل نگران آسیب به منابع کشاورزی و همچنین به منابع برق است.

بیش از 80 درصد از آب نیل صرف کشاورزی می‌شود. با این وجود کمبود آب رودخانه نیل به معنای واردات بیشتر مواد غذایی است. قاهره اینک بیشتر از نیمی از مواد غذایی مورد نیاز کشورش را از خارج وارد کرده و بزرگترین وارد کننده گندم جهان محسوب می‌شود.

دولت از کشاورزان خواسته تا از روش‌های آبیاری موثرتر استفاده کرده و بذرهایی با طول عمر کوتاه با قابلیت مصرف کمتر آب بکارند. آنها همچنین خواهان بازیافت آب بیشتری هستند.

کشاورز مصری در حال نوشیدن چای در مزرعه- روستای "کومر" در جنوب شهر "اقصر" /عکس:‌ رویترز

با این وجود طرح‌های جدید مدیریت آب برای همگان اجرایی نشده است.

"عارف محمد" کشاورزی در بخش جنوبی شهر "اقصر"‌ مصر در این باره گفت: ما همچنان از روش‌های آبیاری قدیمی با گِل و خاک و آب فاضلاب استفاده می‌کنیم.

محلی‌ها می‌گویند:‌ جرایم بازدارنده برای کشاورزان برای ممانعت از کاشت برنج در دلتای رود نیل مانند سال گذشته اجرایی نمی‌شود. براساس برآوردهای وزارت آبیاری مساحت زیر کشت برنج به 0.7 میلیون هکتار افزایش یافته است. این میزان در سال گذشته بیش از 323 هزار هکتار بود.

کشاورزان از دستگاه ویژه برای استفاده از آب رود نیل استفاده می‌کنند- روستای "کومر" در جنوب شهر "اقصر" /عکس:‌ رویترز

تغییرات اقلیمی نیز خطر بزرگ دیگری است. براساس گزارش بخش برنامه غذایی سازمان ملل افزایش گرمای هوا باعث از دست رفتن 30 درصد از تولیدات کشاورزی جنوب مصر تا سال 2040 خواهد شد.

افزایش گرما تا کنون نیز باعث از بین رفتن مزارع و محصولات در منطقه "فائوم"‌ شده و عامل استفاده آب بیشتر در مزارع کوچکتر است.

یک کشاورز دیگر در فائوم گفت: در سال‌های گذشته به دلیل گرمای زیاد محصول چندانی دریافت نکرده‌ایم. اینک نیمی از زمین‌های خود را رها کرده و کشاورزی زیادی نداریم.

"طاهانی مصطفی سیلیت" از مقامات وزارت آبیاری مصر در این باره گفت:‌ هنوز میزان بارندگی در کشورهای حاشیه رود نیل مشخص نیست و ما نمی‌دانیم که سیاست‌های خود را براساس چه حجم از بارندگی تنظیم کنیم.

کار یک کشاورز روی مزرعه‌اش در "فائوم"‌ جنوب شرقی قاهره- عکس:‌ رویترز