اجاره نشین ها ساخته‌ی داریوش مهرجویی

اجاره نشین ها از ساخته های داریوش مهرجویی و محصول ۱۳۶۵ سینمای ایران است. فیلمی جریان ساز و تأثیر گذار که از ابتدای اکرانش جنجال های فراوانی به همراه خود داشت. می‌توان اجاره نشین ها را دومین فیلم مهم داریوش مهرجویی پس از اولین فیلم مهمش یعنی گاو دانست. در ادامه با معرفی فیلم اجاره نشین ها با نت نوشت همراه باشید.

اجاره نشین ها

اثری ماندگار از داریوش مهرجویی محصول ۱۳۶۵

فیلم اجاره نشین ها داستان چند خانوار است که در یکی از محله های دور افتاده تهران مستاجر ملکی هستند. این ملک توسط نمایند مالک یعنی “عباس آقا (عزت الله انتظامی)” اداره می‌شود. طی جریانی ساختمان ورثه‌ای دیگری ندارد و “عباس آقا” به دنبال نقشه‌ای است که بتواند دیگر مستاجران را بیرون کند. اما خانه اوضاع خوبی ندارد. هر روز وضع وخیم‌تری پیدا می‌کند و اتفاقات جدیدی را رقم می‌زند.

طنزی که “مهرجویی” برای پیمانه اجاره نشین ها برگزیده است، طنزی اجتماعی است. سطحی و لایه دار. خانه ای دور افتاده در پس زمینه خنثی شهر، دور افتاده و بی امکانات. به سان بچه یتیمی تنها مانده و لاشخورها بر گِردش به پرواز در آمده اند. نقش اول فیلمِ مهرجویی بازیگران نیستند. بلکه آپارتمان است. آپارتمانی که زنده است. و در طول فیلم دیالوگ می‌گوید. یاسینی را فریاد می‌زند که جنبندگانش را گوشِ شنوایی نیست.

بیشتر بخوانید: فیلم هامون اثر داریوش مهرجویی

پوستر فیلم اجاره نشین ها

آری، خانه همان اجتماع و اجتماع همان کشور است. اجاره نشین ها بنیان خانه را سست نشان می‌دهد. فریادش را با زبانِ بی زبانی به دیگران منتقل می‌کند، ولی کسی به فریادش نمی‌رسد. خانه وَندانی که مکان برایشان اهمیتی ندارد و در پی تسویه حساب های شخصی و سود بردن از حقیر ترین اتفاقاتند. ساکنین خانه اما، نشانگر طبقات جامعه اند.

از سنتی تا غرب زده، بی سواد و تحصیل کرده، همه و همه جزئی از کل را به نمایش می‌گذارند. نمایشی از یک پوسته. پوسته های بَزَک کرده با نهادی یکسان. توحشی فروخورده که سرباز می‌زند. چه در خانه، چه بین همسایه ها و چه بین مردم اجتماعش. از قصابی تا بنگاه. ظاهرهای موجهی که همان خویِ درندگیِ اجدادشان در طنین شان متبلور است.

اجاره نشین ها فیلمی است که روی آدم هایش تمرکزِ سطحی دارد و ابدا وارد شخصیت پردازی نمی‌شود. ایده‌ای که از آدم ها به روی مکان سوییچ شده است و حرف هایش را از جانب مکان بیان می‌کند. و اما از ساکنین؛ عباس آقایی که به ظاهر سنتی و مذهبی است اما پای منافعش که می رسد عقایدش را توجیه می‌کند.

اجاره نشین ها فیلمی است که روی آدم هایش تمرکزِ سطحی دارد و ابدا وارد شخصیت پردازی نمی‌شود. ایده‌ای که از آدم ها به روی مکان سوییچ شده است و حرف هایش را از جانب مکان بیان می‌کند. و اما از ساکنین؛ عباس آقایی که به ظاهر سنتی و مذهبی است اما پای منافعش که می رسد عقایدش را توجیه می‌کند.

از “آقای قندی (اکبر عبدی)” و “آقای توسلی (ایرج راد)”، که اشخاص تحصیل کرده‌ای هستند ولی بوی گوشت، طمع شان را بر انگیخته است و دنبال ادامه سکونت هستند. همسایگانی که ابدا شعور آپارتمان نشینی ندارند و ادای فرهنگ را در می آورند.

بیشتر بخوانید: داریوش مهرجویی: مروری بر زندگی آقای کارگردان به بهانه ۷۸ سالگی‌اش

اجاره نشین ها ، ساختمان محل سکونت را در نهایت به جامعه ای فروپاشیده تشبیه می کند که اتحاد مردمش دست مایه جنگ و جدل است. از دور متحد و از درون موریانه زده. تفاوت گفتمانی که هم به خودشان آسیب می‌رساند و هم به ساختمان. و مهرجویی ساختمان را استعاره از جامعه می‌داند.

اجاره نشین ها درباره تقابل صحبت می‌کند. تقابل سنت و مدرنیته. تقابلی که در جامعه آن روزهای سینمای ایران کاربرد ملموسی دارد. جامعه ای که از یک حکومت سکولار وارد فضای مذهبی بعد انقلاب شده است و دچار اختلاط مفاهیم شده است. از نوع گسترش بی اندازه و قواره شهر و معماری غرب زده آن، تا مادری که مدام توصیات مذهبی به فرزندش می‌کند؛ همه تعارض است.

اجاره نشین ها ، ساختمان محل سکونت را در نهایت به جامعه ای فروپاشیده تشبیه می کند که اتحاد مردمش دست مایه جنگ و جدل است. از دور متحد و از درون موریانه زده. تفاوت گفتمانی که هم به خودشان آسیب می‌رساند و هم به ساختمان. و مهرجویی ساختمان را استعاره از جامعه می‌داند.

بیشتر بخوانید: فیلم لیلا کاری از داریوش مهرجویی

اجاره نشین ها فیلمی است که ارزش دیدن دارد. مخصوصا امروزه که از پروپاگاندا و هجمه های علیه فیلم در زمان اکران آن خبری نیست، و می‌شود با خیال آسوده این تحفه مهرجویی را دوباره به نظاره نشست.

جامعه ای که در آخر به سان چینی بند زده ترک می خورد، شکسته می شود اما نابود نمی‌شود. مردمانش فراموشش کرده و بی آنکه افسوسی به حال آن یتیم خانه بی نوا بخورند. درِ باغ سبزی نشانشان می‌دهند و او را پشت سر می‌گذارند. خاکِ مظلومی که اسیر ابلهان گشته است. و چه خوب گفت “آرتور شوپنهاور” که اکثریت آدمیان را ابلهان تشکیل می دهد.

در نهایت؛ اجاره نشین ها فیلمی است که ارزش دیدن دارد. مخصوصا امروزه که از پروپاگاندا و هجمه های علیه فیلم در زمان اکران آن خبری نیست، و می‌شود با خیال آسوده این تحفه مهرجویی را دوباره به نظاره نشست. نکات ریز و درشتش را بیرون کشید و با آن روزها و در سطح رادیکال تر، امروز جامعه تطبیق داد. بی شک اجاره نشین ها از آثار برتر مهرجویی در طول سال های فعالیت اش است.

بیشتر بخوانید: فیلم پری اثر داریوش مهرجویی، اقتباسی ارزشمند از فرانی و زویی اثر جی. دی. سالینجر

شاید این مطالب هم خواندنی باشد:

فیلم گزارش ساخته‌ی عباس کیارستمی؛ گزارشی از فروپاشی یک زندگی زناشویی

خانه دختر فیلمی از شهرام شاه حسینی؛ قربانی ممیزی و سانسور!

آزاد به قید شرط فیلمی از حسین شهابی