خاموش خانه نوشته‌ی ساناز زمانی؛ رویاها و ناکامی های یک نسل

ساناز زمانی نویسنده‌ی زن ایرانی است که در سال ۱۳۵۷ در تهران متولد شده است. تحصیلات او در رشته‌ی فنی و مهندسی است و طبق گفته‌ی خودش در مصاحبه هایش به دلیل عشق و علاقه به ادبیات از آن وادی جدا شده و به ادبیات می‌پردازد. در ادامه‌ی این مقاله به بررسی و تحلیل رمان خاموش خانه خواهیم پرداخت، با نت نوشت همراه باشید.

رمان خاموش خانه

رویاها و ناکامی های یک نسل

خاموش خانه اولین رمان ساناز زمانی است که در سال ۱۳۹۷ در نشر نیماژ به چاپ رسیده است. ماجراهای رمان در سال ۱۳۷۵ می‌گذرد. زمستان سال ۱۳۵۷ مهندس جوانی به نام کوروش سحرخیز در ماموریت کاری به آلمان دستگاه شنودی را از یک مهندس آلمانی خریداری می‌کند. و با خود به ایران می‌آورد. وسوسه‌ی خبر داشتن از رازهای پنهان آدم‌های دور برش موجب می‌شود که او دستگاه را در جاهای مختلف کار می‌گذارد. و وارد لایه‌های پنهان زندگی آدم‌های دور و برش می‌شود.

بیشتر بخوانید: فارسی بخند: نقد مجموعه داستان کوتاه فارسی بخند اثر سپیده سیاوشی

ساناز زمانی نویسنده رمان خاموش خانه

بیشتر بخوانید: زخم شیر نوشته‌ی صمد طاهری؛ جنگ، نخلستان‌ها و آدم‌ها

«می خواستم رازهای دیگران را در خلوتشان و هر جایی که قرار نبوده من آنجا باشم، بدزدم. ولی نمی دانستم می‌خواهم از چه کسی دزدی کنم و با این کالاهای ناملموس چه بکنم. پاکت کوچکی را که محتوی ترانزیستور بود همراه با یک لیوان چای داغ برداشتم.

لیوان را جلویم گذاشتم و خیره شدم به بخار محوی که از دهانه اش بلند می‌شد. آن لحظات خیرگی ام مثل نت‌های اول آهنگ ملایمی بود که به عنوان پیش درآمدی بر آهنگی حماسی با سازهای کوبه ای و بادی می‌نوازند.

مثل حرکت شن ریزهای ناچیز از زیر کفش یک کوهنورد پرمدعا که به سقوطش در دامنه‌ی یک تپه‌ی شنی منتهی می‌شود. ناگهان احساس کردم حتی نمی توانم تا سرد شدن چایی رو به رویم صبر کنم. اولین سناریویی که برای امتحان کردن خودکار به ذهنم رسید اجرا کردم.»

دهه‌ی هفتاد، یک دهه‌ی مهم و تاثیر گذار در تاریخ سیاسی و اجتماعی این مملکت است. این دهه آغاز دوره‌ی اصلاحات است. و از این دیدگاه و پرداختن به یکسری حادثه‌های اجتماعی آن دهه در رمان موجب ایجاد لایه‌های سیاسی و اجتماعی در کنار پلات اصلی رمان شده است.

دوروریی، ریاکاری، فساد و زد و بند سیاسی، اقتصادی، قدرت و رسیدن به جایگاه قدرت سیاسی و اقتصادی از مسایل مطرح شده در این رمان است. هر چند روایت قصه گوی داستان مانع از دریافت و پرداختن به این ویژگی‌ها در همان خوانش اول خواهد شد.

البته اگر بخواهیم این رمان را از دیدگاه تاریخی و اجتماعی و سیاسی مورد بررسی قرار دهیم به دلیل اتفاقات چون دوره‌ی اصلاحات، ماجرای همدستی شاهرخ و سمیه در قتل خانواده، ورود موبایل و فناوری‌های اطلاعات و حاشیه‌های ناشی از آن نخواهد بود بلکه به دلیل موضعی که در برابر قدرت و آغاز ایجاد ساختار فاسد اداری و مالی در جامعه است.

ریتم داستان تند و پر کشش است. شخصیت‌ها پویا و دایما در حال حرکت هستند و همین عامل موجب شده است که خواننده تنها در حال خواندن پرگویی‌های فلسفی شخصیت‌ها نباشد.

البته که در رمان ما شاهد تفسیرهای شخصیت‌ها البته منحصرا شخصیت اصلی در مورد زندگی و اتفاقات آن هستیم. سایر شخصیت‌های رمان چون آقای جبرانی، و یا زنان داستان فریده، گلرخ، ونوس، روشن هر یک نماینده‌ی طبقه ای از جامعه هستند و ارتباط این شخصیت‌ها با هم و با جامعه به نوعی نشان دهنده‌ی ساختار جامعه‌ی در دهه‌ی هفتاد و البته امروز است. ساختاری که آدم‌های جامعه برای بقا و یا پیشرفت خود سعی به نزدیک شده به طبقه‌ی قدرت و ثروت دارند و در این راه به همرنگ شدن با دیگران و دورویی و ریاکاری روی آورده اند.

طرح جلد رمان خاموش خانه نوشته ساناز زمانی

بیشتر بخوانید: رمان گلنار و آیینه نوشته‌ی محمد اعظم رهنورد زریاب

راوی رمان خاموش خانه اول شخص مفرد است و البته یک مرد به نام کوروش سحر خیز روایت گر داستان است. که شخصیت اصلی داستان نیز خود اوست. با توجه به اینکه نویسنده‌ی داستان زن است ولی از پس اداره‌ی این راوی به خوبی بر آمده است.

دلیل انتخاب یک مرد را می‌توان از همان ابتدای داستان دریافت. ماجرای داستان به اندازه ای دارای لایه‌ها و درگیری ها‌ی مختلف است که اگر قرار بود یک زن بعنوان زاوی انتخاب گردد قطعن درگیری‌های او باعث ایجاد چالش هایی می‌شد که دیدگاه‌های فمنیستی را شاید به داستان تحمیل می‌کرد. و بخشی از داستان به سمت درگیری‌های زن با جامعه و مشکلات جنسیتی حضورش در اداره و سیستم اداری تبدیل می‌شد.

ایده‌ی اصلی رمان خاموش خانه و پلات رمان متفاوت با رمان هایی است که در این چند ساله حداقل از نویسندگان زن خوانده ایم. فضایی کاملا متفاوت دارد. ساناز زمانی با این رمان نشان داده است که نویسنده ای زنی است که غیر از روزمرگی و خیانت دغدغه هایی دیگری نیز دارد.

جای خالی مسایل اجتماعی و سیاسی در ادبیات داستانی ما مشهود است. در زمانه‌ی پر آشوبی که با حجم اتفاقات بسیاری در جامعه مواجه هستیم ادبیات ایران همچنان در کافه‌ها و در آپارتمان‌ها بر روی مبل جلوی تلویزیون می‌گذرد. درست است که ادبیات نباید پیام و یا پند و یا شعار بدهد اما تکیه بر این نکته و خوانش ساده از این موضوع باعث شده است که شخصیت‌های داستان‌های امروز در دنیای خود زندگی می‌کنند و هیچ بازتابی را از وضع جامعه در زندگی آن‌ها نمی بینیم. از ساناز زمانی رمان اقامت ابدی در نشر هیلا/ ققنوس پیشتر به چاپ رسیده است.

شاید این مطالب هم خواندنی باشد:

رمان دفترچه ممنوع اثر آلبا دسس پدس

نفرین ابدی بر خواننده این برگ ها نوشته‌ی مانوئل پوییگ

رمان گتسبی بزرگ The Great Gatsby اثر اسکات فیتز جرالد