تشنج شایعترین واقعه عصبی در دوره نوزادی است. سیستم عصبی نارس نوزادان در مواجهه با علل متفاوت پاسخ غیر اختصاصی به صورت تشنج می دهد‏ به همین دلیل است که اغلب تشنج نوزادی با افزایش سن بهبـود کامل می یابد.

تشنج نوزاد ، بر خلاف تشنج کودکان و بزرگسالان، اغلب یک علامت است و یک بیماری زیربنایی را مطرح می کند. تشنج، اختلالات گذرا در فعالیت مغزی است که بصورت حرکتهای غیرطبیعی ، آپنه یا اختلال تنفسی، اختلالات رفتاری، یا اختلالات کارکرد سیستم عصبی اتونوم بروز می کند.

تشنجی که در ‪ ۲۸روز اول عمر روی می دهد به علت اینکه تکامل عصبی نوزاد را به مخاطره می اندازد، یک فوریت پزشکی است که به سرعت در جهت درمان آن باید اقدام شود

به همین خاطر اختلال "تشنج نوزاد" نیاز به ارزیابی برای شناخت علت بیماری و شروع اقدامات درمانی دارد.

از نظر بالینی تشنج، اختلالات گذرا در فعالیت مغزی است که بصورت حرکتهای غیرطبیعی ، آپنه یا اختلال تنفسی، اختلالات رفتاری، یا اختلالات کارکرد سیستم عصبی اتونوم بروز می کند. تشنج دو خصوصیت دارد یکی اینکه به صورت ناگهانی ایجاد می شود و دوم اینکه غیر ارادی و غیر قابل کنترل است.

انواع تشنج نوزادی و علائم آنها
تشنج همراه با تب: نوزاد چشم‌ها را در حدقه می‌چرخاند و دست و پاهایش سفت یا منقبض می‌شود و به شدت تکان می‌خورد و می‌لرزد. از هر صد کودک ۶ ماهه تا پنج ساله بیش از ۴ کودک دچار تشنج تب‌دار می‌شود که محرک آن تب بالا، معمولاً بالاتر از ۱۰۲ درجه فارنهایت، است.
اسپاسم یا گرفتگی شیرخوارگی: نوع نادری از تشنج است که در نخستین سال زندگی نوزاد، معمولاً در بازه سنی ۴ تا ۸ ماهگی ، بروز می‌یابد. نوزاد رو به جلو خم می‌شود، بدنش کمانی شکل می‌شود و دست‌ها و پاهایش سفت می‌شود. این گرفتگی‌ها معمولاً هنگام بلند شدن از خواب یا به خواب رفتن یا پس از تغذیه رخ می‌دهد. ممکن است نوزاد صدها بار در روز اسپاسم شیرخوارگی را تجربه کند.
تشنج کانونی: نوزاد عرق می‌کند، بالا می‌آورد، رنگش می‌پرد و گرفتگی یا سفت شدن یک گروه عضلانی مانند عضلات انگشتان، بازوها یا پاها را تجربه می‌کند. عق زدن، لیس زدن لب‌ها، فریاد زدن، گریه کردن و بیهوشی نیز از علایم احتمالی تشنج کانونی به شمار می‌آید.
تشنج غائب یا صرع کوچک: نوزاد به فضا خیره می‌شود و در حال فکر و خیال به نظر می‌رسد. نوزاد گاهی به سرعت پلک می‌زند یا به نظر می‌آید دارد چیزی را می‌جود. این حمله‌ها معمولاً کمتر از سی ثانیه طول می‌کشد و چند بار در روز رخ می‌دهد.
تشنج اتونیک یا حمله سقوط: توان عضلانی نوزاد به یکباره کاهش می‌یابد، در نتیجه نوزاد شل و بدون واکنش می‌شود. سر نوزاد ناگهان می‌افتد یا اگر نوزاد در حال راه رفتن یا روی شکم حرکت کردن باشد، ناگهان نقش زمین می‌شود.
ت شنج کلونیک: نوزاد به شدت تکان می‌خورد یا دست یا پایش سفت می‌شود، ممکن است سمت درگیر به تناوب عوض شود.
تشنج تونیک: بخش‌هایی از بدن نوزاد، برای مثال دست یا پا، یا کل بدن ناگهان سفت می‌شود.
تشنج میوکلونیک: گروهی از عضلات، معمولاً عضلات گردن، شانه‌ها یا بالای بازوهای نوزاد، به شدت تکان می‌خورد و می‌لرزد. این نوع تشنج عموماً به صورت خوشه‌ای، چند بار در روز و در چند روز متوالی رخ می‌دهد.

علل تشنج
علل تشنج نوزادان عبارت است از:
- آسیب دیدن هنگام تولد
- اختلالات مادرزادی
- تب و عفونت (مانند مننژیت یا آنسفالی)
- اختلال‌های متابولیسم یا عدم تعادل مواد شیمیایی
- آسیب‌دیدگی مغزی مادرزادی موسوم به فلج مغزی یا دیسژنزی (Dysgenesis). دیسژنزی اصطلاحی است که به رشد غیرطبیعی نوزاد اشاره دارد.
- عدم تعادل قند خون
- کمبود اکسیژن هنگام به دنیا آمدن نوزاد

نشانه‌ها و علائم
علائم تشنج نوزادی گاهی شبیه به رفتارها و حرکت‌های عادی نوزادان سالم است. اگرچه علائم به نوع تشنج بستگی دارد، اما موارد زیر عموماً مشاهده می‌شود:
- چرخاندن یا حرکت دادن غیرطبیعی چشم‌ها، پلک زدن، گشاد کردن چشم‌ها و خیره شدن
- مکیدن، لیسیدن لب‌ها، جویدن و بیرون آوردن زبان
- حرکت غیرطبیعی دوچرخه یا پدال پاها
- کوبیدن دست‌ها و پاها روی زمین یا تقلای شدید
- وقفه‌های تفسی طولانی (آپنه نوزادی)
- حرکت‌های لرزشی ریتمیک که عضله‌های صورت، زبان، بازوها، پاها یا دیگر ناحیه‌های بدن را نیز درگیر می‌کند.
- سفت شدن یا گرفتن ماهیچه‌ها
- چرخاندن سر یا چشم‌ها به یک سمت یا خم کردن یا کشیدن حداقل یکی از دست‌ها و پاها
- حرکت‌های لرزشی سریع و منفرد که یک دست یا پا یا کل بدن را دربرمی‌گیرد.

تشخیص
ممکن است تشنج به طور کامل پس از شروع علایم تشخیص داده نشود، مشکل تشنج گاهی هنگام معاینه دقیق و پس از انجام آزمایش‌های تشخیصی آشکار می‌شود. تشنج با توجه به نتایج معاینه بالینی و آزمایش‌ها تشخیص داده می‌شود.
نواز مغزی (الکتروانسفالوگرافی EEG): گرفتن نوار مغزی برای تشخیص و مدیریت تشنج نوزادی ضروری است. فعالیت الکتریکی مغز و ناهنجاری‌ها در نواز مغزی ثبت می‌شود که بین دو تشنج اندازه‌گیری می‌شود.
سی تی اسکن: سی تی اسکن وجود هر گونه مورد غیرطبیعی مانند خونریزی مغزی یا ناحیه آسیب‌دیده یعنی عامل احتمالی تشنج و صرع را نشان می‌دهد. البته سی تی اسکن تمام نوزادان ضرورتی ندارد.
اسکن ام آر آی: در این روش از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای مشاهده ساختار مغز استفاده می‌شود. اسکنر ام آر آی از اسکنر سی تی اسکن قوی‌تر است و ناهنجاری‌های مغز را بهتر نشان می‌دهد.
آزمایش خون: آزمایش خون به منظور بررسی وضعیت سلامت عمومی نوزاد و تشخیص بیماری‌های احتمالی مولد تشنج انجام می‌شود.

درمان تشنج
- درمان علت اصلی تشنج
- تجویز داروی ضدتشنج
هدف اصلی متخصص درمان علت اصلی تشنج و هدف ثانویه رفع تشنج است.

درمان علت اصلی تشنج
چنانچه گلوکز سرم خون پایین باشد، سرم دکستروز به نوزاد تزریق می‌شود و میزان گلوکز سرم خون تحت نظر می‌شود. در صورت لزوم تزریق‌های دیگر نیز البته در نهایت دقت و احتیاط انجام می‌شود تا از افزایش قند خون (هیپرگلیسیمی) جلوگیری شود.
اگر هیپوکلسمی علت تشنج باشد، گلوکنات کلسیم به نوزاد داده می‌شود. متخصص حین تزریق ضربان قلب را دائم تحت نظر دارد. متخصص دقت می‌کند که گلوکنات از رگ خارج نشود، چون باعث پوسته پوسته شدن می‌شود.
- هیپومنیزیمی: محلول سولفات منیزیم تزریق می‌شود.
- عفونت باکتریایی: آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
- آنسفالیت یا تبخال مغزی با آسیکلوویر درمان می‌شود.

داروی ضدتشنج
داروی ضدتشنج معمولاً تجویز می‌شود، مگر آن که تشنج بلافاصله پس از درمان اختلال‌های مولد مشکل متوقف شود.
- فنوباربیتورال: پرکاربردترین داروی ضدتشنج است که به صورت سرم به نوزاد داده می‌شود، به ویژه اگر تشنج مداوم یا مزمن باشد. پس از آن که وضعیت نوزاد پایدار شد، فنوباربیتورال خوراکی تجویز می‌شود.
- لوتیراستام: کاربرد این دارو برای درمان تشنج نوزادی رو به افزایش است، چون کمتر از فنوباربیتورال اثر آرام‌بخشی دارد.
- فسفنی‌توئین: اگر تشنج علی‌رغم مصرف فنوباربیتورال و لوتیراستام متوقف نشود، فسفنی‌توئین تجویز می‌شود.
- لورازپام: این دارو در ابتدای دوره درمان تشنج مزمن یا برای درمان تشنج مقاوم و مکرری تجویز می‌شود که در وقفه‌های ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای بروز می‌یابد.
مدت زمان درمان با داروهای ضدتشنج مشخص نیست، اما اگر تشنج تحت کنترل دربیاید، دریافت دارو قبل از مرخص کردن بیمار قطع می‌شود.

عوارض
احتمال این که کودک پس از تشنج دچار صرع بشود، ۱٫۵ درصد برآورد شده است. البته اگر سن کودک هنگام نخستین تشنج کمتر از یک سال باشد یا نوزاد چند تشنج ساده را تجربه کرده باشد، این احتمال به ۲٫۵ درصد افزایش می‌یابد. عامل‌های زیر احتمال ابتلا کودک به صرع را افزایش می‌دهد:
- ناهنجاری‌های عصبی یا تاخیر رشدی قبل از شروع تشنج همراه با تب
- سابقه ابتلا به صرع در خانواده
- تب کوتاه کمتر از یک ساعت قبل از تشنج
- تشنج پیچیده

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
تشنج مشخص ترین علامت بیماری های عصبی در نوزادان است.
همه حرکات غیر طبیعی نوزاد تشنج نیست و ارزیابی نوزاد برای تشخیص قطعی تشنج باید توسط پزشک انجام شود .
اگر با گرفتن حرکات غیر طبیعی اندامها متوقف شود تشنج نیست .

چگونه پزشک علت تشنج نوزاد را تشخیص می دهد؟
تشنج نوزاد معمولاً علامت یک بیماری زمینه ای است که نیاز به ارزیابی فوری داد که باید در بیمارستان انجام شود .
ارزیابی بیمار شامل :
۱- گرفتن شرح حال دقیق
۲- معاینه کامل
۳- انجام آزمایش خون مانند قند ، کلسیم ، منیزیم ، و سدیم
۴- گرفتن مایع کمر
۵- انجام آزمایشات تکمیلی مانند سونوگرافی ، نوار مغز ، سی تی اسکن مغز.

آیا تشنج در نوزادان شایع است؟
تشنج در ایام نوزادی از همه ایام عمر شایعتر است . ۲نوزاد از هر ۱۰۰۰ نوزاد ترم دچار تشنج درماه اول زندگی میشوند تشنج در نوزاد نارس و کم وزن شیوع بیشتری دارد .

جدیدترین راه بهبود سریع خانگی هنگام تشنج کودک
اگر در منزل بودید و این اتفاق برای کودک شما رخ داد، بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:
- در ابتدا راه تنفس کودک باید باز شود.
- هنگامی که کودک دچار تشنج می‌شود، به هیچ وجه استرس نداشته باشید. آرامش خود را حفظ کرده و کنار کودک خود بمانید.
- کودک را به یک طرف بخوابانید تا در صورتی که استفراغ کرد، مواد استفراغی باعث خفگی او نشود و لباس‌های او را آزاد کنید.
- چنانچه قبلا پزشک برای کودک‌تان دارویی به منظور استفاده در هنگام تشنج (البته فقط به صورت مقعدی) تجویز کرده، آن را با آرامش به کار ببرید.
- نیازی نیست دندان‌های کودک را از هم باز کنید، فقط مطمئن شوید زبان کودک تحت فشار نباشد.
- اگر در موقع تشنج، کودک استفراغ کرد بلافاصله سر بچه را به یک طرف برگردانده تا محتویات استفراغ به حلق بچه باز نگردد.
- بعد از استفراغ کردن کودک ، نباید هیچ گونه غذا یا مایعات به کودک داد.
- بهتر است اطرافیان در هنگام استفراغ کودک آرام باشند تا کودک دچار ترس و اضطراب نشود.

غذاهای مضر برای فردی که تشنج می کند کدامند؟
مواد غذایی با طبع سرد، مصرف چیزهای ترش، لبنیات، ماهی، مرغابی، کرفس، غذاهای چرب، گوشت حیواناتی مثل گاو و شتر، کلم، شلغم، قمری، ترب، سیر، پیاز، باقلا، عدس، فلفل، خردل، تره، کاهو، گشنیز برای فردی که تشنج می کند ضرر دارند و وضضعیت وی را وخیم تر می کنند، پس نباید این چند نوع غذا را بخورند.

از نگاه یک پزشک
تشنج نوزاد همیشه نگران کننده و البته خطرناک است. به همین دلیل خیلی از مادر و پدرها می خواهند دلایل و البته عوارض تشنج نوزادان را بشناسند.
هادی سماعی فوق تخصص نوزادان معتقد است: تشنج نوزاد زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های مغزی فعالیت الکتریکی درست خود را برای مدت کوتاهی از دست می‌دهند و شیوع آن در نوزادان پسر بیشتر است.
او درباره علت تشنج نوزادان گفت: شایع‌ترین علت تشنج نرسیدن اکسیژن به مغز نوزادان است که پیچیدن بند ناف به دور گردن نوزاد هنگام زایمان، تولد نوزاد نارس، کاهش قند خون نوزاد، عفونت و تب از عوامل ایجاد این عارضه است.
والدین با مشاهده علائمی از جمله حرکات غیر طبیعی مانند دوچرخه یا پدال زدن پاها، پرش‌های عضلانی تکراری، سفت شدن بدن، حرکات مانند مکیدن یا جویدن چیزی در دهان و کبود شدن نوزاد سریعا او را نزد پزشک اطفال ببرند.
سماعی در ادامه گفت: پزشک باید برای تشخیص تشنج، نوزاد را کامل معاینه کند و سپس آزمایش خون، سونوگرافی مغز، نوار مغز، سی تی اسکن و گرفتن مایع از کمر تجویز کند و یا در صورت لزوم نوزاد را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع دهد. درمان تشنج نوزادان به صورت دارویی است و مدت زمان مصرف دارو نیز بستگی به شدت و علت آن دارد.