خانه زن ناصرالدین شاه یا اتحادیه تهیه و توزیع گوشت گوسفندی در تهران؟

به گزارش رکنا ، خانه‌ها و آثار بزرگ معماری از دیرباز به دو جهت مورد توجه بسیاری از مردم دنیا بودند.

برخی به خاطر ارزش‌های معماری و برخی هم به خاطر سکونت افراد تأثیرگذار و تاریخی همواره حائز اهمیت بودند، برای مثال کاخ سعد آباد به خاطر معماری منحصر به فرد آن و خانه کوچک امام خمینی (ره) که فاقد ارزش‌های معماری است، تنها به خاطر چند صباحی سکونت ایشان در این محل دارای ارزش است، اما عمارتی تاریخی هم در جنوب تهران و دقیقا در مقابل مهدیه تهران قرار دارد که هم دارای ارزش‌های معماری است و هم زنی در آن سکونت داشت که از جمله شخصیت‌های خاص اجتماعی و سیاسی دوران خود به شمار می‌رفت.

در حال حاضر بر روی این عمارت تاریخی دو تابلو نصب شده که بر روی یکی از آن‌ها «خانه انیس الدوله» و بر روی دیگری هم «اتحادیه و شرکت تعاونی صنف تهیه و توزیع گوشت گوسفندی تهران» نوشته شده است.

این عمارت از سال ۱۲۵۸ شمسی در اختیار انیس الدوله همسر سوم ناصرالدین شاه بود، در سال ۱۳۳۰ هم توسط فردی به نام نادر ابراهیمی خریداری شد و از سال ۱۳۵۰ هم اتحادیه تهیه کنندگان گوشت گوسفندی تهران آن را خریداری کردند.

با گذر زمان که بنای این ساختمان رو به فرسودگی نهاد، کم کم در دهه شصت درون این ملک تاریخی هم دستخوش برخی تغییرات شد، ناگهان در داخل این ملک ۷۲۱ متری و در کنار معماری قجری آن که مزین به گچبری‌های سلطنتی بود، آجر سه سانتی‌های دهه ۶۰ که در آن دهه برای خود جایی باز کرده بودند ظاهر شدند و در نهایت معماری بکر و دست نخورده این بنا دچار دوگانگی تاریخی شد، اما مسئولان اتحادیه توزیع گوشت ترجیح دادند اصل بنا دچار تغییرات نشود.

در سال ۱۳۸۲ سازمان میراث فرهنگی متوجه اهمیت این بنا شد، اما برای حفظ این ملک تنها اقدام به ثبت ملی آن کرد. بنایی هم که ثبت ملی می‌شود، دیگر مالک حق تخریب و نوسازی آن را ندارد و در این میان اگر مالک علاقه‌ای به حفظ میراث ملی نداشته باشد، به تدریج سقف آن بنا به خاطر عدم رسیدگی فرو خواهد ریخت. روی تابلوی ثبتی که بر دیوار این عمارت نصب شده نام و نشان سازمان زیباسازی شهرداری تهران دیده می‌شود، از سوی دیگر هم، از زمان شهردار شدن حناچی، تملک خانه‌های تاریخی شهر تهران شتاب بیشتری گرفته است.

همچنین حدود یک ماه پیش هم احمد مسجد جامعی به همراه آبادیان شهردار منطقه ۱۱ در این عمارت حاضر شدند و برای تملک این عمارت توسط شهرداری، گفت‌وگو‌هایی را با ملکی رئیس «اتحادیه و شرکت تعاونی صنف تهیه و توزیع گوشت گوسفندی تهران» انجام دادند.

اگرچه این مذاکره اولین رایزنی برای خرید و حفظ این بنای تاریخی نبود، اما اگر حنای حناچی رنگی داشته باشد، انتظار می‌رود با رویکردی که او نسبت به تملک خانه‌های تاریخی تهران آغاز کرده است، آخرین مذاکره برای این معامله باشد.

ملکی رئیس اتحادیه و شرکت تعاونی صنف تهیه و توزیع گوشت گوسفندی تهران گفت: از سال ۸۱ سازمان میراث فرهنگی مدعی شد که این بنا جزء میراث ملی است و ما هم گفتیم قبل از اینکه این ملک جزء میراث ملی محسوب شود، آن را خریداری کرده بودیم و سند اینجا هم به نام صنف قصابان است که در گذشته اعضای صنف پولی را جمع آوری کرده بودند و اینجا را خریداری کردند.

رئیس اتحادیه قصابان تهران با اشاره به قسمت‌های جدید این ملک که دارای نمای آجر سه سانتی است، ادامه داد: این قسمت‌ها در دوران قدیم مربوط به اسطبل و استحراتگاه خدم و حشم بوده است که در سال ۶۰ با مجوزی که از شهرداری گرفته می‌شود به شکل کنونی تغییر می‌کند.

ملکی با بیان اینکه به میراث فرهنگی اعلام کردیم برای فروش این ملک آمادگی داریم، تصریح کرد: به هر قیمتی که کارشناس رسمی دادگستری این بنا را قیمت گذاری کند، حاضر به فروش یا تهاتر آن هستیم.

او افزود: به شهرداری هم گفتیم اگر ملکی با همین ارزش مالی به ما بدهند، آماده جابجایی هستیم.

رئیس اتحادیه قصابان تهران در خصوص مسئولیت اتحادیه در حفظ این بنای تاریخی گفت: چون ما مالک هستیم، هیچ تعهد و الزامی برای حفظ این ملک نداریم و تا کنون هم به اختیار خودمان اینجا را به همان شکل سابق حفظ کردیم و معلوم نیست اگر فردای روزگار فردی دیگر رئیس اتحادیه شود، او همچنین تصمیمی بگیرد.

ملکی با تأکید بر اینکه ما دلمان نمی‌خواهد این میراث ملی از بین برود، گفت: تا امروز که من مسئول اتحادیه هستم، این بنا را حفظ کردیم، اما هزینه‌های این ساختمان زیاد و از عهده ما خارج است.

او افزود: آقایان بار‌ها به اینجا آمده و با ما مکاتبه کرده‌اند، اما کاری از پیش نرفته است.

ملکی با بیان اینکه مسجد جامعی به حناچی گزارش داده که این ملک جزء میراث ملی است و باید تملک شود، گفت: شهرداری برای خرید این ملک بحث تهاتر را مطرح کرده است، اما این بحث تنها در حد حرف بوده و تاکنون مِلکی را به ما پیشنهاد نداده‌اند.

او با اشاره به گفت‌وگو‌هایی که با شهردار منطقه ۱۱ داشته، اظهار کرد: آقای آبادیان یک بار به همکارانش گفت که چند مورد از املاک شهرداری را به ما معرفی کنند تا تهاتر شود، اما تاکنون پیشنهادی به ما نداده‌اند.

نصرالله آبادیان شهردار منطقه ۱۱ با اشاره به اینکه خانه انیس الدوله در اختیار عموم نیست و فقط در ایام نوروز مردم می توانند از آن بازدید کنند، گفت: ما با اتحادیه قصابان وارد مذاکره شده ایم و در مرحله بستن تواقف نامه هستیم.

شهردار منطقه ۱۱ تصریح کرد: به زودی لیست املاک شهرداری تهران را در اختیار آنها قرار خواهیم داد، تا خودشان ارزیابی کرده و متناسب با ارزش ملکشان انتخاب کنند.

او خاطر نشان کرد: حناچی شهردار تهران نسبت به حفظ بناهای تاریخی حساسیت دارد و همیشه تاکید می کند که با کمک مالکین، این بناها حفظ شوند.

آبادیان در مورد زمان تملک خانه انیس الدوله گفت: هنوز نتوانسته ایم برای این کار زمان مشخصی را معین کنیم.

همچنین بشیر حجت نظری عضو شورای شهر تهران گفت: عمارت انیس الدوله بنای بسیار فاخری است و به نظر می‌رسد می‌تواند به یکی از بنا‌های جذاب برای گردشگران تبدیل شود.

او با ابراز امیدواری از اینکه بتوان از طریق مدیریت شهری یا میراث فرهنگی ترتیبی داد تا این بنای واجد ارزش، تملک شود، گفت: تاکنون اتحادیه قصابان هزینه‌های زیادی برای این بنا انجام داده، اما چون این کار در حوزه تخصصی آن‌ها نبوده، برخی از قسمت‌های بنا آن طور که باید مرمت دقیق نشده است.

او افزود: صنف قصابان بیش از ۵۰ سال در اینجا بودند و تمام تلاششان را برای حفظ این ملک انجام دادند، اما بیش از این انتظار از آن‌ها داشتن منطقی نیست و باید تلاش کنیم این فضا را تملک کنیم تا در اختیار عموم قرار گیرد.

حجت نظری خاطرنشان کرد: این بنا به لحاظ معماری، موقعیت مکانی و شخصیتی که بنا به او تعلق دارد، جذاب است و تملک این بنا به تقویت زوم گردشگری در منطقه امیریه کمک می‌کند.

ملکی در خصوص ارزش‌های معماری این بنا گفت: گچبری‌ها از همان زمان ناصرالدین شاه حفظ شده و هیچ تغییری نکرده است.

او تصریح کرد: از ۲۴ سال پیش که من به عنوان رئیس اتحادیه به اینجا آمدم این لوستر‌ها اینجا بوده و طرح سقف هم از زمان قاجار تاکنون دستخوش هیچ تغییری نشده است.

ملکی با تأکید بر اینکه معماری این بنا خاص است و در کمتر مکانی مانند آن دیده شده است، تصریح کرد: ما اصراری نداریم که حتما اینجا باشیم و در هر جای تهران ملکی به ما بدهند که همین ارزش مالی را داشته باشد، آماده جابجایی هستیم.

انیس الدوله که بود؟

انیس الدوله با نام اصلی فاطمه اهل روستای امامه لواسان بود. ناصرالدین شاه در جریان یکی از شکارهای خود انیس الدوله را در حالی که چوپانی گله عمویش را می‌کرد دید و کمی با او گفت‌وگو کرد.

این دختر نوجوان در همان چند لحظه طوری دل شاه را می‌برد که ناصرالدین شاه بلافاصله بعد از برگشت از شکارگاه، این دختر را به قصر می‌آورد و به دست جیران یکی از زنان محبوب خود می‌سپارد تا آداب و رفتار زندگی درباری را به او یاد بدهد.

بعد از مرگ جیران، شاه با انیس الدوله ازدواج کرد. انیس الدوله بعد از ازدواجش مدام در دربار ترقی کرد و به نوعی ملکه غیررسمی ایران شد. ناصرالدین شاه آنقدر به او علاقه داشت که انیس الدوله می‌توانست هر مقامی را عزل یا نصب کند.

ظاهرا در میان ۸۴ زن ناصرالدین شاه، او واقعا عاشق شاه بود. وقتی بعد از ترور ناصرالدین شاه، مقرری ماهانه‌اش را پیش او بردند، او با دیدن عکس ناصرالدین شاه بر روی اسکناس آنقدر گریه کرد تا حالش بد شد و از همین بیماری درگذشت.

انیس الدوله موقوفات زیادی هم داشت که شامل وقف «جیقه الماس» به حرم امیرالمومنین (ع)، «پرده مروارید» به آستان اباعبدالله (ع)، ضریح نقره برای شهدا کربلا، «نیم تاج الماس» به آستان مقدس امام رضا (ع)، تعمیر در نقره طلاکوب مسجد گوهرشاد، وقف روستای کاشانک و بنای پلی در ناصر آباد از توابع لواسان است.

از زمانی که حناچی شهردار تهران شد سر و صدای زیادی بر سر حفظ خانه‌های تاریخی و جلوگیری از تبدیل آن‌ها به برج باغ صورت گرفته است، اگرچه در این راستا اقداماتی هم انجام شده، اما کافی نیست. در بیشتر موارد هزینه تملک این خانه‌ها بالاست و تأمین اعتبارات آن از سوی شهرداری دشوار است، البته در مورد خانه انیس الدوله که در جنوب تهران واقع شده بعید است تأمین اعتبارات آن همچون خرید خانه جلال و نیما یوشیج کاری کمرشکن باشد.

به راستی اگر حنای حناچی رنگی داشته باشد، به آسانی می‌توان یکی از فضا‌های فرهنگی شهرداری تهران را که فاقد ارزش‌های معماری و تاریخی است، به اتحادیه قصابان داد و در مقابل با تملک این عمارت هم به فعالیت‌های فرهنگی پرداخت و هم شرایط بازدید عموم را فراهم کرد.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.