فرهنگ کتابخوانی رو به افول/سرانه پایین مطالعه در آذربایجان شرقی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها– آناهیتا رحیمی؛ کتاب، دوست مهربان است، این تنها توصیفی است که در ذهن تمام افراد نقش بسته است. بهترین موضوعی که همواره در زنگ انشاء مطرح می‌شد و دانش آموزان، سطر به سطر تمام آن چیزی را که در ذهن خود داشتند می‌نوشتند.

اما این روزها آمار، چیز دیگری را نشان می‌دهد و آنگونه که پیداست سرانه مطالعه در ایران بر اساس مطالعات ارائه شده، تنها ۱۰ دقیقه است. عوامل مختلفی دست به دست هم داده‌اند تا این آمار، خود را بروز داده است؛ اوضاع اقتصادی، افزایش قیمت کاغذ و کتاب، عدم رغبت افراد به مطالعه و از همه مهم‌تر، عادت به مطالعه در فضاهای مجازی است.

وجود ۱۴۸ کتابخانه در سطح آذربایجان شرقی

مدیر کل کتابخانه‌های عمومی استان آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار مهر، از وجود ۱۱۵ کتابخانه عمومی و ۳۳ کتابخانه مشارکتی در سطح استان خبر داده و ادامه می‌دهد : ۲ میلیون و ۸۳۸ هزار جلد کتاب در مجموع ۱۴۸ کتابخانه در سطح استان وجود دارد که به طور رایگان در اختیار افراد علاقه مند به کتابخوانی قرار می‌گیرد.

۲ میلیون و ۸۳۸ هزار جلد کتاب در مجموع ۱۴۸ کتابخانه سطح استان وجود دارد

شهرام خدایی، بر وجود ۱۱۹ هزار نفر عضو فعال در کتابخانه‌های عمومی در سطح استان، تأکید و بیان می‌کند : عضویت در کتابخانه‌های عمومی در طول سال و در هفته‌های مختلف، رایگان بوده که بعد از گذشت این بازه زمانی، با اخذ مبلغ ناچیزی، عضویت یک ساله ارائه می‌شود؛ افزایش کتابخانه‌ها موجب دسترسی بهتر و آسان‌تر به کتاب شده و ضرورت دارد تا تعداد کتابخانه‌ها را در سطح استان گسترش دهیم .

وی لازمه دسترسی آسان آحاد مردم به کتاب را دقت بیشتر در پراکندگی کتابخانه‌ها در سطح استان معرفی و توضیح می‌دهد : باید در محروم‌ترین نقاط استان نیز با ایجاد کتابخانه، امکان دسترسی آسان و حتی رایگان مردم به کتاب را فراهم کنیم.

۱۱۵ کتابخانه عمومی و ۳۳ کتابخانه مشارکتی در سطح استان وجود دارد

او ادامه می‌دهد : سرانه مطالعه با دستگاه‌های مختلفی در ارتباط بوده، چنانچه کاهش یا افزایش و رشد و عدم رشد سرانه مطالعه، جزو وظایف این سازمان‌ها است، اداره کل کتابخانه‌های استان و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به عنوان متولی مطالعه، کتابخوانی و کتابداری در کشور محسوب می‌شوند؛ هم چنین از دیگر سازمان‌هایی که در این ارتباط، تأثیر گذار می‌باشند می‌توان به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاه‌ها، وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش اشاره کرد.

تدوین برنامه جامع برای ارتقای مطالعه و فرهنگ کتابخوانی

خدایی، اشاره‌ای بر تدوین یک برنامه جامع با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان کرده و ادامه می‌دهد: این یک برنامه جامع طرح ارتقاء مطالعه و فرهنگ کتابخوانی در استان است که امیدواریم تا پایان سال به اتمام رسیده و ضمن اجرایی شدن در سال آتی، شاهد ارتقاء سرانه مطالعه باشیم.

وی به خبرنگار مهر می‌گوید: تورم و رویدادهای اقتصادی و اجتماعی بر میزان مطالعه تأثیر گذار می‌باشد و نیاز است که مورد توجه سازمان‌های مرتبط قرار گیرد تا بلکه با ارزان شدن قیمت کاغذ، کتاب بیشتر در دسترس افراد قرار گیرد.

کنار گذاشتن مطالعه کتاب از اولویت‌های اصلی

او در ادامه بیان می‌کند : لذا دغدغه‌های دیگر نیز باعث شده تا توجه مردم نسبت به کتابخوانی کاهش پیدا کند؛ جوانان، مطالب درسی مدرسه و دانشگاه را در اولویت خود قرار داده و در نتیجه فرصت کمتری برای مطالعه دارند.

رئیس دبیرخانه انجمن کتابخانه‌های عمومی استان توضیح می‌دهد : برخی اشخاص به صورت آگاهانه و یا ناآگاهانه به سمت مطالعه در فضاهای مجازی و دیجیتالی سوق یافته‌اند که البته آماری از آن در دسترس نیست؛ گرچه مطالعه کتاب به صورت سنتی و از طریق فایل‌های دیجیتالی، مطالعه تلقی می‌شود اما مطالعه از طریق کتاب، تأثیرات بیشتری داشته و به عنوان مطالعه مستمر و پایدار عنوان می‌شود.

وی با تأکید بر افتتاح سه کتابخانه در هفته کتاب در سال جاری به خبرنگار مهر می‌گوید : کتابخانه و قرائت خانه مرحومه صدیق چمنی که توسط خانواده خیر در ساختمانی در ابعاد ۳ هزار متر مربع به عنوان ساختمان شماره دو کتابخانه مرکزی تبریز با حضور خانواده چمنی، استاندار آذربایجان شرقی و معاون نهاد کتابخانه‌های کل کشور افتتاح شده است.

خدایی در ادامه بیان می‌کند : هم چنین طرح توسعه یافته کتابخانه گوگان که شامل دو سالن مطالعه مجزا است، افتتاح شده است.

وی در پایان اضافه می‌کند : سومین کتابخانه در شهرستان آذرشهر ( شیرامین) که از طریق بنیاد مسکن احداث شده بود که مراحل بهره‌برداری خود را طی می‌کند و امید است طی هفته آتی افتتاح شود.

آسیب شناسی دلایل کاهش سرانه مطالعه در کشور

نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی، لزوم پژوهش، آسیب شناسی دلایل کاهش سرانه مطالعه، ترویج و فرهنگ آن را مهم دانسته و ادامه می‌دهد : برپایی نمایشگاه‌ها، انتشار کتاب‌های جدید و فرهنگ سازی در مدارس، فرزندان را به کتاب و کتابخوانی ترغیب می‌کند و باید با مدد گرفتن از قرآن و مفاهیم داستانی و ادبی آن، قرآن را به عنوان کتاب و منبع نور و هدایت، تبلیغ و ترویج کنیم .

کتاب جلوه مشهود فرهنگ، خرد و تعالی بشری استحجت الاسلام والمسلمین سید محمد علی آل هاشم با تأکید بر اینکه باید دلایل کاهش سرانه مطالعه در کشور آسیب شناسی شود بیان می‌کند : هیچ تمدنی خالی از کتاب و کتابت نبوده و رشد تمدن‌ها در همه حوزه‌ها در سایه کتاب بوده است؛ رسالت محمد (ص) با کلمه بخوان آغاز شده است و خداوند به قلم سوگند یاد می‌کند، ضمن اینکه معجزه آخرین فرستاده خدا، کتاب قرآن است که به عنوان کتاب جاودانه و هدایت بر بشریت است.

اسلام پرچم دار کتاب و کتابخوانی است

وی اضافه می‌کند : تمام ادیان الهی از راه کتاب جاودانه مانده و آیین مقدس اسلام، بیشترین بهره‌ها را از کتاب برده‌اند؛ کتاب غذای روح انسان است و موجب تعالی انسان، ملت‌ها و تمدن‌ها خواهد بود. کتاب میراثی ماندگار است که فرهنگ‌ و تمدن‌ها از آن بقاء یافته‌اند.

امام جمعه تبریز در پایان توضیح می‌دهد : کتاب جلوه مشهود فرهنگ، خرد و تعالی بشری است؛ مردان بزرگ تاریخ از طریق کتاب ماندگار شده و روابط و تعاملات بشری در پرتو کتاب رونق می گیرد.

تبدیل شدن مطالعه به عنوان یک گفتمان غالب در جامعه

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تبریز در گفت و گو با خبرنگار مهر، ضمن تأکید بر اینکه باید مطالعه و کتابخوانی به گفتمان غالب در جامعه تبدیل شود بیان می‌کند : عادت به مطالعه باید در جامعه رواج یابد چنانچه با افزایش آگاهی‌های تخصصی، جامعه می‌تواند با قدرت لازم به سمت رشد و توسعه حرکت کند.

محمد محمدپور ادامه می‌دهد : دلایل مختلفی برای عدم رغبت و کم رنگ شدن عادت مطالعه می‌توان برشمرد که خانواده یکی از مهم‌ترین آنها می‌باشد به طوری که اگر مطالعه و افزایش آگاهی در محور توجه خانواده قرار نگیرد، قطعا فرزندان نیز هیچ گونه انس و الفتی با کتاب نخواهند داشت.

خانواده مهم‌ترین عامل در سوق دادن فرزندان به سمت مطالعه است

وی خانواده را مهم‌ترین عاملی دانست که می‌تواند در سوق دادن فرزندان به سمت مطالعه و افزایش آگاهی مؤثر باشد و توضیح می‌دهد : متأسفانه در سطح مدارس و دانشگاه‌ها نیز مجاب بودن به کسب نمره قبولی و مدرک گرایی، از میزان مطالعات مفید که نتیجه آن می‌تواند دستاوردهای علمی و مشارکت و انگیزه‌های عملی بوده را کاهش می‌دهد.

محمدپور می‌گوید : مسائل معیشتی، اقتصادی و افزایش قیمت کتاب نیز، میزان مطالعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد از این رو باید میزان مطالعه را افزایش دهیم چرا که فاصله میزان مطالعه در کشورهای توسعه یافته بسیار زیاد می‌باشد.

او توضیح می‌دهد : عصر حاضر، عصر دانایی محور است و منشأ قدرت در اختیار افرادی است که اطلاعات بیشتری دارند؛ اگر افراد از تأثیرات مطالعه بر سلامت روانی آگاه شوند قطعاً به سمت مطالعه کتاب رغبت نشان می‌دهند . مطالعه کتاب با روش صحیح و مناسب، افراد را همواره به سمت مطالعه مستمر سوق می‌دهد.

ضرورت افزایش کتابخانه‌ها و دسترسی آسان مردم به کتاب

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی از ضرورت افزایش کتابخانه‌ها و دسترسی آسان مردم به کتاب، سخن گفته و ادامه می‌دهد : از هر فضایی که بتوان اطلاعاتی را کسب و بر میزان دانش و توانمندی افزود مجاز به استفاده هستیم اما به شرطی که مراجعه به فضای مجازی هدفمند باشد و بتواند منجر به تولید دانش گردد در این صورت، استفاده منظم و هدفمند از فضای مجازی را می‌توان مطالعه به شمار آورد.

وی به خبرنگار مهر می‌گوید : برنامه‌های متعددی از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برای افزایش میزان کتابخوانی انجام گرفته که می‌توان به برگزاری نمایشگاه‌ کتاب، یارانه‌های دوره‌ای در قالب عیدانه، بهاره و پائیزه و یا باشگاه‌های کتابخوانی که روش‌های مطالعه آموزش داده می‌شود را نام برد؛ هم چنین گسترش کتابخانه‌ها و اهدای کتاب نیز از جمله برنامه‌هایی است که در حال برگزاری است.

ضرورت در نظر گرفتن یک هدف راهبردی

محمدپور در پایان بیان می‌کند : موضوع کتابخوانی با سرانه موجود در زمره یک چالش به شمار می‌آید که باید تمام رسانه‌ها، دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی، شرکت‌ها به عنوان یک هدف راهبردی در حوزه فرهنگی و سایر حوزه‌ها تلقی شود تا بدین گونه خود را به میزان مطالعه در کشورهای توسعه یافته برسانیم.

آنچه امروزه برای جامعه ضرورت دارد افزایش سرانه مطالعه می‌باشد که برای رسیدن به آن، عواملی نظیر گسترش کتابخانه‌ها و دسترسی آسان مردم به کتاب مطرح می‌شود؛ در این میان نقش خانواده و مدارس باید پر رنگ شده و فرزندان را به سمت مطالعه تشویق کنند.

رسانه‌ها مهم‌ترین هدفی را که باید دنبال کنند چیزی به جز این نیست که افزایش سرانه مطالعه را جزو اهداف راهبردی خود قرار دهند تا بدین گونه به سطحی از میزان مطالعه در کشورهای توسعه یافته دست یابیم.