10 دسامبر برابر با 19 آذر، روز جهانی حقوق جانوران

گاهی فراموش می‌کنیم که زمین ما انسان‌ها، زمین جانواران نیز هست. هر سال، ۱۰ دسامبر برابر با ۱۹ آذر، با نام «روز جهانی حقوق جانوران»(IARD) در سراسر جهان گرامی داشته می‌شود.

هدف نام‌گذاری این روز، یادآوری قربانی شدن بی‌رحمانهٔ جانوران، افزایش شناخت حقوق آن‌ها و کوشش برای رعایت حقوق جانوران در همهٔ کشورهای جهان است. حامیان حقوق جانوران در هر سال با برگزاری مراسم بسیار، اعتراضشان را نسبت به زیر پا گذاشتن حقوق جانوران و کشتار بی‌رحمانه و بهره‌کِشی از آن‌ها اعلام می‌کنند.

جانوران در بسیاری از نقاط جهان، قربانی شکارهای بی‌رویه، وضعیّت زیستی نامناسب و خودخواهی و طمع برخی انسان‌ها می‌شوند و از حق طبیعی زنده ماندن محروم می‌مانند. دیدن کشتارهای بی‌رحمانهٔ جانوران در صنعت مُد و پوشاک و بهره‌وری نادرست از آن‌ها در صنایع غذایی در برخی از کشورها، از دیگر نمونه‌های زیر پا گذاشتن حق طبیعی زنده ماندن جانوران در جهان امروز است.

«روز ملّی حقوق جانوران» را گروه «زمین ما. زمین آن‌ها نیز هست.» (Our Planet. Theirs Too.)، در سال ۲۰۱۱ در آمریکا راه‌اندازی کردند. پس از آن، بسیاری از گروه‌های محیط زیستی، فعالیّت‌های خود را برای دفاع از حقوق جانوران از سر گرفتند. تدوین «بیانیهٔ حقوق جانوران» و کوشش برای جمع‌آوری امضا و تأیید این بیانیه از سوی سازمان‌ها، گروه‌ها و افراد سرشناس، تنها به کشور آمریکا محدود نشد و به‌زودی در استرالیا، کانادا، اسپانیا، اتریش و کشورهای دیگر نیز دیده شد.

کشور هند در سال ۲۰۱۷، قوانینی در راستای پیش‌گیری از رفتار خشونت‌آمیز و ظالمانه نسبت به جانوران تصویب کرد. این قوانین به موضوع‌هایی مانند صنعت تولید مثل بی‌رویهٔ سگ‌ها، پرورش حیوانات اهلی، فروش ماهی‌های آکواریوم و جانوران آبزی و شرایط درست مراقبت و نگه‌داری از حیوانات می‌پردازد.

در همین راستا، کشور استرالیا در برنامه‌ای از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴، راهکارهایی را برای فراهم ساختن شرایط زیستی مناسب جانوران (AAWS) مطرح کرد. این برنامهٔ ملّی، چارچوبی برای همهٔ حوزه‌های صنعت دامپروی و فراورده‌های حیوانی، جانوران مورد استفاده در کار عملی، سرگرمی و نمایش، حیوانات اهلی و خانگی، جانوران بومی و غیراهلی و آبزی، و استفاده از حیوانات در پژوهش‌ها و آزمایشگاه‌ها تعیین کرد تا نگاه مردم کشور استرالیا، نهادهای ملّی و مردم جهان را متوجهِ حقوق جانوران کند.

کُرهٔ زمین و منابع زندگی‌بخش آن، تنها برای انسان نیست؛ دانستن این موضوع از کودکی، به شکل‌گیری رفتاری عادلانه نسبت به جانوران کمک خواهد کرد. گسترش شهرنشینی و پیشرفت بی‌وقفهٔ زندگی مدرن و صنعتی، با خود دگرگونی‌های فراوانی در ساختار کُرهٔ زمین به‌همراه داشته است. نابودی بخش‌های بسیاری از طبیعت و بهره‌برداری از آن برای هدف‌های دیگر، بدون در نظر گرفتن سازگاری آن با محیط زیست، چالش‌های بنیادی و تهدیدکننده‌ای را برای زیست‌بوم جانوران به‌همراه داشته است.

جانوران بدون آن که بخواهند، از زیستگاه‌شان دور می‌شوند و گاهی حتی در اثر خودخواهی و طمع انسان، به سادگی از میان می‌روند. تاریخ طبیعی زندگی انسان، نقش جانوران را در توسعهٔ نوع انسان، به‌درستی آشکار کرده است. در حالی که ما کوچک‌ترین گامی در راه رعایت حقوق جانوران برنداشته‌ایم.

درست است که کودک امروز مانند سال‌های دور یا مناطق روستایی، زنده و ملموس جانوران و وضعیت زیستی آن‌ها را نمی‌بیند، آموزشِ بخشی از حقوق جانوران، کارایی چشم‌گیری در مهار جمعیّت و شرایط زیستی آن‌ها در آینده خواهد داشت. اگر چشم‌مان را بر روی حقیقت ببندیم، در آینده‌ای نه‌چندان دور، کرهٔ زمین تنها از آنِ ما خواهد بود، و این به‌معنای در خطر بودن انسان نیز هست.

فراموش نکنیم که زمین تنها برای ما نیست. شناخت محیط شهری و تردد پُرشتاب انسان و ماشین در شهر، برای بسیاری از جانوران خیابانی دشوار است. جانوران در روزهای سرد و یخبندان پاییز و زمستان پیش رو، بسیار آسیب‌پذیر هستند. همراه با کودک‌مان و با هزینهٔ بسیار اندک، بخشی از خوراک آن‌ها را می‌توانیم فراهم کنیم. شاید نسل آینده نیز به زندگی مسالمت‌آمیز انسان و حیوان برروی کرهٔ زمین باور داشته‌باشد.