حقوق ملت/ محمدرضا حشمتی: حقوق مردم واژه ای تزئینی شد/ مردم نیاز به قیم ندارند و خود باید سخن بگویند/ امام خمینی(ره) تأکید داشتند که مردم ولی نعمت هستند

شفقنا- حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی با انتقاد از اینکه قانون اساسی در زمینه حقوق ملت دچار تغییر شده و آنچه امروز شاهدیم مطابق با قانون اساسی نیست، گفت: گاهی اگر بنا بوده حقوق مردم و حق سرنوشت را به خود آنان بدهیم در برخی از مواقع واگذاری این حقوق تزئینی می شود و می گویند که شما رأی بدهید، ولی ما کار خود را می کنیم. می توان گفت که در استقرار و پیاده کردن چارچوب هایی که در گذشته متفق بودیم دچار مشکل هستیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی در گفت وگو با شفقنا درباره حقوق ملت که در قانون اساسی و اسلام به آن اشاره شده است، اظهار کرد: قانون اساسی برگرفته از دین اسلام و فرهنگ اهل بیت(ع) است، به نظر من چون یک سند کاملاً مطالعه شده و بررسی شده است می توان به خوبی به آن استناد کرد. در آیات قرآن و روایات بیان شده لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ یا در مورد کرامت انسان بسیار بحث شده و تحقیر کردن انسان نهی گردیده است. ضرورت حفظ کرامت پدر و مادر بارها در قرآن آمده و در مورد انسان های دیگر هم بسیار ذکر شده است.

حقوق ملت؛ برجسته ترین قسمت قانون اساسی

وی ادامه داد: یکی از برجسته ترین قسمت های قانون اساسی، حقوق ملت است چون اساس قانون اساسی کشور براساس حقوق ملت تنظیم شده است. امام خمینی(ره) که بنیانگذار این نظام بودند، در بخش حقوق مردم سنگ تمام گذاشتند و هیچ نکته ای را فروگذار نکردند. در چند فراز قانون اساسی آمده که ارکان نظام توسط مردم به طور مستقیم یا غیر مستقیم انتخاب می شوند.

در اجرای قانون اساسی با مشکل مواجه هستیم

حشمتی گفت: اگر قانون اساسی کشورمان را با قوانین کشورهای اطراف مقایسه کنید، کاملاً مشهود است که قانون جامع و کاملی را در دست داریم. در متن قانون اساسی و بندهای آن همه مطالب کامل گفته شده و حقوق ملت پیش بینی شده است، اما در اجرا مقداری با مشکل مواجه هستیم. برخی از افراد حقوق مصرح در قانون اساسی را چندان قبول ندارند و شاید این انتخاب ها را خیلی دینی نمی دانند و اعتقادات دیگری دارند، اما در این زمینه مبنای ما حضرت امام(ره) هستند و ایشان در این مورد جملاتی دارند که نمی توان آنها را تغییر داد. امام(ره) بیان می کنند که خدمتگزاران یا مسئولین کشور، خادمین مردم هستند؛ این کلمات برجسته امام همان زمان در قانون اساسی بسیار تأثیر گذاشت.

اگر مردم تعیین کننده سرنوشت خود نیستند، مجریان مقصرند

وی با بیان اینکه در متن های اساسی ما مانند قرآن و روایات و همچنین رأی امام خمینی(ره) تأکید و تصریح بر حقوق مردم است، اظهار کرد: انتخابات در کشور، صرفاً انتخاب های شکلی و ظاهری نیست و مردم باید در حق سرنوشت خود دخالت داشته باشند در غیر این صورت مقصر مجریان هستند که این نقش را تنزل دادند.

مجلس را به جایی کشاندیم که همه قانونگذاری می کنند

وی در مورد عملکرد و سیره مسئولین در تحقق و حمایت از حقوق مردم در سنوات مختلف، گفت: در پیاده کردن بندهای قانون اساسی که متفق بر آن بودیم، موفق نشدیم. مجلس بنا بود در رأس امور باشد، کم کم مجلس را به جایی کشاندیم که همه قانونگذاری می کنند و مجلس هم در کنار سایرین قانونگذاری می کند!

در برخی از مواقع واگذاری حقوق به مردم تزئینی می شود

حشمتی افزود: گاهی اگر بنا بوده حقوق مردم و حق سرنوشت را به خود آنان بدهیم در برخی از مواقع واگذاری این حقوق تزئینی می شود و می گویند که شما رأی بدهید، ولی ما کار خود را می کنیم. می توان گفت که در استقرار و پیاده کردن چارچوب هایی که در گذشته متفق بودیم دچار مشکل هستیم، ولی متن ها بسیار عالی و قابل دفاع هستند و به نظر من هیچ کم و کاستی در زمینه متن نیست. البته ایراداتی داریم که باید در بازنگری ها در مورد آنها صحبت کنیم مثلاً در اینکه مردم بایستی بتوانند با حاکمان خود صحبت کنند و نظرات خود را بیان کنند.

نقد و انتقاد در هیچ قانون و سندی نهی نشده است

وی به مشکلات اجرایی پیش آمده در قانون اساسی اشاره و خاطرنشان کرد: نقد و انتقاد در هیچ قانون و سندی نهی نشده بلکه به رسمیت شناخته شده است، افرادی این حق اعتراض اشخاص را نادیده می گیرند و برای فرد منتقد مشکلاتی ایجاد می کنند.

کم کم از این اصل که مردم باید سرنوشتشان را در دست خود بگیرند، پشیمان شدیم

وی در مورد موانع تحقق حقوق ملت و عدالت اجتماعی در کشور، گفت: در زمان تدوین قانون اساسی و تصویب آن، به حقوق ملت و ضرورت تحقق عدالت اجتماعی اعتقاد داشتیم و قانون اساسی در این زمینه ها به خوبی تدوین شد؛ اما کم کم از این اصل که مردم باید سرنوشتشان را در دست خود بگیرند، پشیمان شدیم. برخی از سیاستگذاران، مدیران، دولت ها و مجریان گفتند که مردم کاره ای نیستند که تصمیم بگیرند! به نظرم کم کم این حقوق را تحریف کردیم، مدیران و مسئولان خود را در درجه اول دانستند و مردم را در درجه دوم قرار دادند. اگرچه این موضوع ریشه های تاریخی دارد، اما به نظرم همه سطوح در اجرا کم کم حق سرنوشت را از مردم سلب کردند. یک نماینده مجلس که منتخب مردم است، باید پاسخگو به مردم باشد. مدیریت دولتی باید پاسخگو باشد، عملکرد قاضی باید بی طرفانه باشد، اما گویا رفتار راحت تر این بوده که حقوق عموم مردم را کنار بگذاریم و مراقب حقوق افراد خاص باشیم و آنها را بیشتر به رسمیت بشناسیم.

فکر کردیم که اگر دانشجو سکوت کند بیشتر به نفع نظام است!

حشمتی در پاسخ به اینکه چرا زمانی نهادهای مدنی مانند روشنفکران، دانشجویان و حوزویان در احقاق حق ملت بسیار فعال بودند و امروز این فعالیت کمرنگ شده است؟ گفت: در پاسخ به این پرسش توجه کسانی که سیاستگذاری کردند تا به وضعیت امروز رسیدیم را جلب می کنم، زنده بودن دانشگاه و جامعه به این است که مردم با نشاط وارد مسایل سیاسی شوند، البته سیاسی نه به معنای سیاست بازی، سیاسی یعنی از سرنوشت خود دفاع کنند و اگر خطایی از هر مسئولی می بینند، به راحتی بتوانند آن را تذکر دهند.

وی ادامه داد: دانشگاه وقتی زنده است که بتواند با همایش، سمینار، سخنرانی، میتینگ و تجمع، اگر انحرافی می بینم بیان کند. این مساله بسیار به نفع نظام مردمی و مردم سالار دینی است، ولی ما فکر کردیم که اگر دانشجو سکوت کند بیشتر به نفع نظام است. من خودم قبل از انقلاب دانشجو بودم، ما آن زمان رشد خود و جامعه را در این می دیدیم که اعتراض کنیم، اگر حکومت شاه اعتراض ما را سرکوب می کرد، مقاومت می کردیم و حتی زندان رفتیم، اما از بیان حق و طرفداری از حق کوتاه نمی آمدیم، این حق بعد از انقلاب هم بود و تا مدتی بسیار شرایط خوبی داشت، حوزه ها، دانشگاه ها و محیط های علمی از این حق به درستی استفاده می کردند، کم کم فکر کردیم که این حق باعث تضعیف ما می شود، کارگزارن گمان کردند که اگر دانشجویان از این حق دفاع کنند یا نویسندگان و هنرمندان، مدیران را به چالش بکشانند به مدیران و مسئولین ضرر است، در حالی که این چنین نیست چون با انتقاد هم شخص مسئول رشد می کرد، هم محیط با نشاط می شد و هم عیب ها را با زبان نرم و آرام بازگو می کردند. ما کم کم این حقوق را سلب کردیم و محیط بسیار منفعلی در دانشگاه ها و سایر محیط های علمی به وجود آوردیم، دیگر مقالات خوبی نوشته نمی شود، نقد خوبی منتشر نمی شود.

نقدهای زیرزمینی به ضرر حاکمیت است

حشمتی افزود: در شرایطی که نقد مورد سختگیری قرار می گیرد، برخی مجبور شدند به رفتارهای زیرزمینی رجوع کنند، شعر و آهنگ زیرزمینی ساخته و در سطح جامعه منتشر می شود؛ همه این فعالیت ها به ضرر حاکمیت است. اینکه دانشگاه هویت بسیار بی تحرکی داشته باشد به نفع هیچ کسی نیست، مجموعه مسئولین و مجریان باید بدانند که خاصیت دانشگاه ها به تحرک و جنب و جوش و نقد کردن است، اما متأسفانه دانشگاه هایی که امروز شاهد آن هستیم، خیلی مطابق با ذوق و سلیقه حضرت امام خمینی(ره) و کسانی که انقلاب کردند، نیست و این امر ناشی از عملکرد مقابله ای برخی از مسئولین در زمینه حق ملت و انتقاد است.

مردم نیاز به قیم ندارند و خود باید سخن بگویند

حشمتی برای اینکه نهادهای مدنی مجدداً برای احقاق حق تلاش کنند و این مساله در میان آنان اهمیت پیدا کند، راهکاری پیشنهاد داد و گفت: باید در رفتارهای خود تجدید نظر کنیم. باید بدانیم که تئوری حضرت امام(ع) این بود که مردم ولی نعمت ما هستند. این تئوری بسیار درست است که مردم نیاز به قیم ندارند و خود باید سخن بگویند. به عنوان مثال در مورد گران شدن قیمت بنزین می توانستیم از مردم نظرسنجی کنیم، همه جای دنیا در مورد بحران های این چنینی رفراندوم انجام می دهند و نظرسنجی های درست و منطقی دارند چرا که می دانند تشخیص مردم همیشه درست تر است. چرا این حق را از مردم سلب می کنیم و خودمان برایشان تصمیم گیری می کنیم؟! شاید مردم تصمیمات ما را نپذیرند، ما باید این حق را به رسمیت بشناسیم، آنچه مردم و اکثریت مردم می گویند و مطالبه می کنند درست است و مطابق با همان هم باید حرکت کنیم. به هر ترتیب این حق تا به خود مردم برنگردد همین چالش ها را خواهیم داشت.