عزم جهانی عبور از دلار

تدبیر24»پس از پایان جنگ جهانی دوم، امریکا توانست در چارچوب نظام مدیریت پولی برتون وودز، دلار را به عنوان ارز اصلی تجارت جهانی مطرح کند و در طول تمام سال‌های گذشته از این قاعده نهایت استفاده را برده است. با این سیاست از سویی، انحصار ارزمحور در تجارت جهانی در اختیار کاخ سفید باقی مانده و از سوی دیگر با حذف پول از پشتوانه دلار، توان خود را در ایجاد انحصار و مدیریت بازار ارز جهانی افزایش داده است.

در این دوران امریکا بارها با استفاده از دلار سودهای کلانی به دست آورده، به اقتصاد کشورهای مختلف ضربه زده و با محدود کردن نقل و انتقال دلار به کشورهای مختلف از جمله ایران، تحریم‌های اقتصادی گسترده‌ای را تحمیل کرده است. هر چند در سال‌های ابتدایی پس از پایان جنگ جهانی، امکان عبور از این فضا وجود نداشت، اما در دهه‌های گذشته بسیاری از کشورها تلاش کرده‌اند از سلطه دلار خارج شوند و فشار امریکا بر اقتصاد خود را کاهش دهند. برای مثال دولت چین از سال‌ها قبل تلاش کرده بر سلطه امریکا ضربه وارد کند. از سویی چین خود ذخایر دلاری‌اش را افزایش داده و به این ترتیب به امریکا فشار وارد می‌کند و از سوی دیگر، در تبادلات با 60 کشور، دلار را از محوریت معاملات خارج کرده است. اتحادیه اروپا نیز با برقرار کردن نظام ارزی یورو، لااقل در محیط داخلی کشورهای عضو خود، نفوذ دلار را کاهش داده و در این مسیر حرکت می‌کند. در این بین کشورهای اسلامی و کشورهایی مانند ایران که بارها به وسیله سلطه دلار با مشکل مواجه شده‌اند نیز به فکر افتاده‌اند تا این نفوذ را کاهش دهند. ایران در سال‌های گذشته تلاش کرده در مذاکرات خود با کشورهای منطقه و هم‌پیمانان اقتصادی‌اش، حضور دلار در معاملات را پایین بیاورد و دیگر کشورها نیز طرح‌هایی شبیه به آن را در دستور کار قرار داده‌اند. پیشنهاد اخیر نخست‌وزیر مالزی نیز در چنین فضایی مطرح می‌شود. مالزی کشوری بود که در سال‌های گذشته با توجه به همین فشار دلاری، با مشکلات اقتصادی جدی دست به گریبان شد و از این‌رو به دنبال برقراری نظام پرداختی است که دلار را دور بزند. کشورهایی مانند روسیه و هند نیز هریک در مسیری جداگانه چنین رویکردی را دنبال می‌کنند. هر چند در نگاه اول به نتیجه رسیدن چنین پیشنهادهایی دشوار به نظر می‌رسد، اما قطعا می‌توان با پیگیری آن راه‌حل‌هایی پیدا کرد. برای مثال ایران در مذاکرات خود با برخی کشورها، دلار را از معاملات حذف یا پیشنهادهایی در این زمینه ارایه کرده است. برای اجرایی شدن این پیشنهادها باید برخی مقدمات را برقرار کرد. برای مثال اگر ما بناست با یک کشور خاص طرح حذف دلار از تجارت را کلید بزنیم، باید میزان واردات و صادرات دو کشور به یکدیگر به یک تعادل نسبی برسد. از سوی دیگر در برخی مذاکرات ما پیشنهاد حذف دلار را داده‌ایم، اما کشوری که با ما طرف معامله بوده، درخواست دلار داشته و این مساله اجرای کار را سخت کرده است. آنچه در آن نمی‌توان شک داشت، عزم بسیاری از کشورهای جهان برای کاهش سلطه امریکا بر تجارت جهانی است و بسیاری از کشورها طرح‌های خود را برای کاهش فشار امریکا در این حوزه کلید زده‌اند. دولت امریکا نیز این فشارها را درک کرده و متوجه است که دولت‌ها به دنبال خروج از شرایط فعلی هستند. از این‌رو می‌توان پیشنهاد نخست‌وزیر مالزی را به فال نیک گرفت و با پیگیری این طرح، خواسته بسیاری از کشورهای جهان را با جدیت بیشتری دنبال کرد.