سایه سنگین محدودیت‌ها بر سر شرکت‌های فناور با نپذیرفتن FATF

تدبیر24»گروه ویژه اقدام مالی در پول‌شویی ( Financial Action Task Force) یا FATF، یک سازمان بین دولتی است که در سال ۱۹۸۹ با نگرش به سیاست‌های توسعه برای مبارزه با پول‌شویی بنیاد شد.

از ابتدای شروع به فعالیت اتحادیه FATF، مشخص شد که کشورهای عضو این اتحادیه دارای سیستم‌های مالی و قانونی یکسانی نیستند؛ از این رو دستورالعمل اجرایی اتحادیه FATF برای مبارزه با پولشویی به صورتی تدوین شد که هم قابل اجرا توسط کلیه اعضا باشد و هم اینکه مبادلات پولی قانونی کشورهای عضو را محدود نکند و مانع توسعه اقتصادی کشورها نشود.

این اتحادیه همواره یک بیانیه دارد که در آن لیستی از کشورهایی که مقررات مالی و پولشویی نگران‌کننده‌ای دارند، منتشر می‌کند و در آن از اعضای خود و دیگر کشورها می‌خواهد که در فعالیت‌های اقتصادی خود و روابط مالی دو جانبه حداکثر دقت را به منظور جلوگیری از فعالیت‌های پولشویی به خرج دهند. وقتی نام کشوری در فهرست دولت‌های غیرهمکار و مناطق پرخطر گروه اقدام مالی قرار گیرد، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری مهم دنیا، در برخورد با بانک‌ها و شرکت‌های آن کشور، نهایت احتیاط را خواهند داشت.

گروه ویژه اقدام مالی FATF تاکنون چهار بار وضعیت ایران را در برابر اقدامات متقابل تمدید کرده است و مهلت نهایی ایران برای پیروی از معیارهای بین‌المللی، فوریه 2020 است و پس از آن، این نهاد از تمامی اعضای خود درخواست خواهد کرد تا اقدامات متقابل را انجام دهند.

این در حالی است که بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان که در حوزه تبادل فناوری و محصولات دانش پایه خود با سایر کشورها فعالند، نگران آینده فعالیت‌های دانش‌بنیان در کشور هستند و به گفته رییس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان در حال حاضر شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌هایی که در لبه فناوری فعالیت دارند با شرکت‌های کوچک و بانک‌های محلی تبادلات مالی خود را انجام می‌دهند، ولی با عدم پیوست ایران به لوایح FATF‌ شرایط بیش از پیش برای این شرکت‌ها سخت‌تر خواهد شد.

دنیای بی‌مرز دانش‌بنیان‌ها و شرایط سخت تبادلات

افشین کلاهی رییس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران در گفت‌وگو با ایسنا، در این باره گفت: وضعیت تحریم کشور برای همه فعالین حوزه‌های کسب و کارها مشکلاتی را ایجاد می‌کند؛ چراکه هر کسب و کاری در دنیای امروز ارتباطاتی با دنیای خارج دارد.

وی با بیان اینکه وسعت این ارتباطات حتی به کسب‌وکارهای سنتی رسیده است، اظهار کرد: این موضوع در فضای شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌هایی که در لبه فناوری حرکت می‌کنند، شدیدتر است؛ چراکه این شرکت‌ها برای دستیابی به آخرین فناوری‌ها و مواد اولیه، انجام تحقیقات و روش‌های کسب و کار و توسعه فناوری، نیاز دارند تا با خارج از کشور ارتباط داشته باشند.

کلاهی با تاکید بر اینکه بازار برخی از شرکت‌ها در خارج از کشور است، خاطر نشان کرد: برخی از محصولاتی که از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان تولید می‌شوند، در کشور دارای بازار محدودی هستند؛ از این رو بر روی بازارهای بین‌المللی متمرکز شده‌اند و نیاز دارند تا با خارج از کشور در ارتباط باشند.

رییس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران اضافه کرد: بر این اساس به نظر من بزرگترین و بیشترین بحران تحریم‌ها بر روی شرکت‌های دانش‌بنیان متمرکز است.

تفاسیر متفاوت از گفته‌های واحد

وی همچنین به چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در تبادلات مالی شرکت‌ها اشاره کرد و با بیان اینکه در صورت عدم تصویب لوایح مربوط به گروه ویژه اقدام مالی علیه پولشویی (FATF) از سوی ایران، وضعیت سخت‌تر خواهد شد، گفت: متاسفانه در کلماتی که گفته می‌شود، دقیق نمی‌شویم. مثلا در حوزه کاری دانش‌بنیان‌ها مساله "حفاظت از بازار داخلی در برابر محصولات خارجی" مطرح است. این مطلب درست است؛ ولی این امر این گونه ترجمه می‌شود که باید درهای کشور را ببندیم.

کلاهی با تاکید بر اینکه معنی حفاظت از بازار داخلی به معنای بستن درهای کشور نیست، ادامه داد: معنی این جمله، آن است که در حوزه‌های استراتژیکی که احساس می‌شود بازار خوبی داریم، این بازارها را به شرکت‌های تولیدکننده داخلی اختصاص دهیم و با روش‌هایی که در دنیا حاکم است، با اعطای حمایت‌های تشویقی به این شرکت‌ها کمک شود که بازار داخلی را در اختیار داشته باشند.

این فعال حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان با تاکید بر اینکه این حمایت‌ها به معنای بستن درهای کشور نیست، خاطر نشان کرد: کشورهایی مانند چین و آمریکا برای برخی از محصولات داخلی خود در حالی این سیاست را در پیش گرفته‌اند که درهای کشور خود را بر روی واردات کالاها نبسته‌اند، برعکس کالاهایی را برای ایجاد رقابت را وارد می‌کنند.

رییس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان، رقابت را مهمترین مساله برای ارتقای کیفیت تولید محصولات دانست و گفت: اگر رقابت نباشد، کشورها تولید قابل ارائه نخواهند داشت؛ از این رو با این راهکار هم رقابت ایجاد شده و هم از بازار داخلی صیانت شده است.

وی اضافه کرد: ولی متاسفانه وقتی صحبت از صیانت از بازارهای داخلی می‌شود، به بستن درهای کشور ترجمه می‌شود.

سایه تهدید تحریم‌ها بر سر دانش‌بنیان‌ها

کلاهی با تاکید بر اینکه در خصوص ارتباط ما با خارج از کشور متاسفانه تفسیرهایی وجود دارد، توضیح داد: تحریم‌ها برای شرکت‌ها چالش ایجاد کرده و تحریم برای آنها سم است؛ ولی در کنار آن فرصت‌هایی ایجاد می‌شود و این امر نیز ترجمه می‌شود که تحریم‌ها برای ما امتیاز است، در حالی که اصلا امتیاز برای ما محسوب نمی‌شود، ولی می‌توان از این تحریم فرصت‌های کاری ایجاد کرد.

وی خاطر نشان کرد: ما در ادبیات ابتدایی این حوزه مشکل داریم و متاسفانه برداشت‌های اشتباه می‌شود و باید گفته شود که تحریم بد است و فرصت نیست و ما می‌گوییم از تحریم ممکن است بتوان فرصت‌هایی ایجاد کرد.

کلاهی به بیان مبادلات مالی اشاره کرد و یادآور شد: اولین اثر تحریم‌ها این است که شرکت‌های بزرگ دیگر حاضر به همکاری با ما نیستند و از آنجایی که بانک‌ها جزو شرکت‌های بزرگ محسوب می‌شوند، اولین جایی که پس از اعمال تحریم‌ها مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌گیرند، بانک‌ها هستند؛ از این رو بسیاری از بانک‌ها از چرخه همکاری با ایران خارج شدند.

وی اضافه کرد: در حال حاضر تعاملات بین‌المللی ما بسیار کم شده و همین فعالیت اندک از طریق شرکت‌های کوچک و متوسط، بانک‌های محلی و یا سایر روش‌های تبادلی که وجود دارد، انجام می‌شود. این شرکت‌ها، آب باریکه‌ای است که برای ما به منظور تبادلات مالی مانده تا بتوانیم از شرایط تحریم‌ها که تهدید است و نه فرصت! عبور کنیم تا شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند تبادلات خود را با خارج داشته باشند.

این فعال حوزه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، اظهار کرد: حال اگر ایران به دلیل نپیوستن به FATF به لیست سیاه وارد شود، این وضعیت فعلی به هم ریخته می‌شود؛ چراکه شرکت‌های کوچک و متوسط نیز دیگر حاضر به همکاری با ایران نخواهند بود.

کلاهی توضیح داد: اگر شرکت‌های کوچک و متوسط تاکنون از تهدیدات آمریکا هراسی نداشته‌اند، به این دلیل است که منافعی با آمریکا ندارند؛ ولی ملزم به رعایت قوانین بین‌المللی هستند. زمانی که پولی طبق قانون و مقررات بین‌المللی مشکوک به پولشویی است،‌ این شرکتها در صورت انجام مبادلات، مجرم شناخته می‌شوند؛ از این رو کلیه راه‌های ارتباطی کوچک ما با برخی از کشورها بسته می‌شود.

به گفته وی، در صورت نپیوستن به FATF راه‌های فعلی ارتباط ما با کشورهایی چون چین، هند و روسیه بسته خواهد شد؛ چون وضعیت به طور کلی متفاوت خواهد شد و این کشورها امکان ارتباط گرفتن با ما را نخواهند داشت.

رییس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان تاکید کرد: به نظر من تبعات نپذیرفتن FATF، نسبت به معایبی که برای آن گفته می‌شود، بسیار بسیار بیشتر خواهد بود.

کلاهی با اشاره به موفقیت برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان در راهیابی به بازارهای بین‌المللی، خاطر نشان کرد: در این زمینه تنها مساله مطرح مساله فروش آنها نیست، بلکه حتی ارتباطات تحقیقاتی آنها با کشورها، تبادل مدیریتی و نوع روش‌ها و ثبت پتنت‌ها نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

وی دنیای امروز را دنیای بین‌المللی توصیف کرد و افزود: به عنوان مثال شرکتی پتنتی دارد و شرکت دیگر نیز پتنت‌های دیگری دارد و با ادغام داده‌ها،‌ محصولی تولید می‌شود و با بستن درهای کشور، دیگر این اشتراکات وجود نخواهد داشت، ضمن آنکه انتقال فناوری از ایران صورت نخواهد گرفت.

کلاهی با تاکید بر اینکه روزگار بسیار سختی برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد می‌شود، افزود: مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان تا جایی که امکان داشته به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک کرده و مذاکراتی از سوی مجمع برای ایجاد سیستم‌های تهاتری در حال انجام است.