تشریح وظایف و کارکرد‌های شورای راهبری دادرسی الکترونیک

قوه قضاییه طی سالیان اخیر به منظور افزایش دقت و سرعت بخشیدن در روند رسیدگی، تلاش‌های ارزنده‌ای در بکارگیری ابزار‌های الکترونیکی و دخیل‌سازی این ابزار‌ها و همچنین آموزش قضات و کارکنان خود در استفاده از سامانه‌های طراحی شده در زمان رسیدگی انجام داده است و در این راه تلاش‌های خوبی نیز بر اساس اصل قانونی بودن روند‌ها به انجام رسانده است.

شورای راهبری دادرسی الکترونیک در راستای پیگیری و بهره مندی بهینه از امکانات دادرسی الکترونیکی و به منظور سیاست‌گذاری و تدوین راهبرد‌های ملی برای توسعه و ارتقا، دادرسی الکترونیکی و نظارت بر حسن اجرای آن‌ها تشکیل شده است.

یکی از ابتکارات و نوآوری‌های آئین دادرسی کیفری، توجه به دادرسی الکترونیکی است

شهریاری دبیر شورای راهبردی دادرسی الکترونیکی در رابطه با هدف از تشکیل شورای راهبری دادرسی الکترونیکی، گفت: یکی از ابتکارات و نوآوری‌های آئین دادرسی کیفری، توجه به دادرسی الکترونیکی است که طی مواد ۶۴۹ تا ۶۶۳، ساختار و چارچوب کلی «دادرسی الکترونیکی» در آن پی‌ریزی شده است.

وی افزود: تعبیر «دادرسی الکترونیکی» به معنی رسیدگی به دعاوی و شکایات در حقوق خصوصی و دادرسی به جرایم رایانه‌ای نیست. آنچه در بخش نهم از آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ آمده است، فراتر از اینهاست.

رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه تصریح کرد: قانون‌گذار در نگاهی نوآورانه علاوه بر اعتبارسنجی استفاده از تجهیزات الکترونیکی و امکانات فضای مجازی، نگاهی تحولی دارد، چرا که با عبور از استفاده از فناوری‌های نوین به عنوان ابزار رسیدگی عادلانه، منصفانه و سریع، به سیر فرآیند دادرسی هم توجه کرده است. در این دیدگاه، حتی از نظر «فرآیندی» اجازه ورود فناوری‌های نوین به فرآیند «رسیدگی» نیز داده است.

«دادرسی الکترونیکی» فقط رایانه‌ای شدن دادگاه‌ها و دادسرا‌ها نیست

وی خاطرنشان کرد: پس «دادرسی الکترونیکی» فقط رایانه‌ای شدن دادگاه‌ها و دادسرا‌ها به معنی رها شدن از دفاتر متعدد دادگاه‌ها همچون دفتر اندیکاتور، دفتر ثبت لوایح، دفتر ثبت ارجاعی و دیگر دفاتری که بیش از ۱۵ و ۱۶ دفتر بوده، نیست. حتی پردازش و تبادل اطلاعات، هم هدف نهایی قانون‌گذار را تامین نمی‌کند غیر از این موادی که عرض کردم، یک ماده محوری و مهمی در همین قانون است، که به نظرم تاثیر فوق‌العاده‌ای در دادرسی الکترونیکی دارد ولو اینکه در این بخش نیامده است و آن ماده ۱۷۵ همین قانون است.

شهریاری گفت: طبق ماده ۶۴۹ قانون آیین دادرسی کیفری «به منظور سیاست‌گذاری و تدوین راهبرد‌های ملی، برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت و تدوین آیین‌نامه‌های لازم برای توسعه و ارتقای دادرسی الکترونیکی و نظارت بر حسن اجرای آنها، «شورای راهبری دادرسی الکترونیکی»» تشکیل می‌شود.

شورای راهبری را چه کسانی تشکیل می‌دهند

وی پیرامون اعضای این شورا، بیان داشت: این شورا به ریاست رئیس قوه قضاییه و دبیری رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، تشکیل می‌شود و اعضای آن عبارت است از رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه (به عنوان دبیر شورا) معاون حقوقی قوه قضاییه، رئیس دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، رئیس دیوان عدالت اداری، رئیس سازمان قضایی نیرو‌های مسلح، رئیس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور، رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، رئیس سازمان بازرسی کل کشور، رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور، معاون آموزش و تحقیقات قوه قضاییه، معاون راهبردی قوه قضاییه، مسئول حفاظت و اطلاعات قوه قضاییه، وزیر دادگستری، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، فرمانده نیروی انتظامی کشور، یک نفر از نمایندگان عضو کمیسیون قضایی و حقوقی به انتخاب مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر، سه نفر به انتخاب رئیس قوه قضاییه.

آیا شورای راهبری ابزار نظارتی بر حسن انجام قانون آیین دادرسی الکترونیک دارد؟

رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در پاسخ به این سئوال که در قانون آیین‌دادرسی الکترونیکی آیین‌نامه‌های مختلفی پیش‌بینی شده است که توسط شورا باید تدوین و ابلاغ شود. تدوین این آیین‌نامه‌ها در چه مرحله‌ای است؟، ادامه داد: در این قانون، ما با دو دسته از آیین‌نامه‌ها مواجه هستیم. بخشی از آیین‌نامه‌ها به اصطلاح موردی است که با ذکر موضوع و محدوده، به آن‌ها تصریح شده است، همانند «آیین‌نامه نحوه و میزان دسترسی مراجع ذی‌صلاح قضایی به اطلاعات مرکز ملی داده‌های قوه قضاییه» که در تبصره ۱ ماده ۶۵۰ آمده است. اما برخی از آیین‌نامه‌ها به موجب ماده ۶۶۳، به صورت کلی است و به «شورا» اجازه داده است که آیین‌نامه‌های مورد نیاز دادرسی الکترونیکی را تدوین و تصویب کند که «انعطاف‌پذیری» قانون را نشان می‌دهد.

شهریاری در رابطه با اینکه آیا شورای راهبری ابزار نظارتی بر حسن انجام قانون آیین دادرسی الکترونیک دارد؟، یادآور شد: نقش شورا، تقنینی و نظارتی است و گرچه شیوه خاصی برای نظارت مشخص نشده است، ولی در ضمن هر آیین‌نامه و متناسب با موضوع، مجریان و بهره‌برداران، شیوه نظارتی آن پیش‌بینی می‌شود.

ارتباط دوسویه شورای راهبری با جامعه نخبگانی

وی در مورد برنامه‌های شورای راهبری در آموزش‌های عمومی حقوق الکترونیک دادرسی الکترونیک، بیان داشت: یکی از ارکان مهم توسعه فناوری اطلاعات، ارتقای آمادگی الکترونیکی و به اصطلاح E-readiness است. توانایی پذیرش و به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات، یکی از عوامل کلیدی موفقیت در دادرسی الکترونیکی است. آمادگی الکترونیکی به عواملی همچون عوامل زیرساختی، مخابراتی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و منابع انسانی بستگی دارد. در سازمان‌ها و دستگاه‌های خاصی همچون قوه قضاییه، آموزش دادرسی الکترونیکی برای مقامات قضایی و اصحاب پرونده، بسیار اهمیت دارد.

رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه خاطرنشان کرد: در چارت تشکیلاتی شورا، دبیرخانه‌ای پیش‌بینی شده است که در کنار دفتر طرح و برنامه، وظیفه ارتباط با جامعه نخبگانی را به عهده دارد. شورا به نشانی [email protected] جهت ارتباطات دوسویه در نظر گرفته شده است.