عفونت ادرار در کودکان دختر، درمان و روشهای پیشگیری

عفونت ادراری از جمله شایعترین مشکلات سیستم ادراری به حساب می آید . تخمین زده می شود که تا سن ۱۱ سالگی سه درصد دختران و یک درصد پسران مبتلا به عفونت شده اند بعضی محققین معتقدند این اعداد کمتر از واقعیت می باشند زیرا بسیاری از موارد عفونت ادراری تشخیص داده نمی شوند، چرا که معمولاً چندان واضح نبوده و اطفال کم سن قادر به توصیف علائم خود نیستند.

از این رو والدین با آگاهی داشتن از علایم این بیماری و تشخیص به موقع برای پیشگیری از عوارض آن، کودک را تحت درمان پزشکی قرار دهند.

کودکان زیر ۲ سال، عموماً به عفونت ادراری شدید مبتلا می‌شوند. این بیماری با عنوان پیلونفریت شدید نیز شناخته می‌شود.

عفونت ادراری یکی از بیماریهای شایع در کودکان است که سالانه ۳ درصد آنها را مبتلا میکند. والدین باید درباره عفونت ادراری اطلاعات داشته باشند، زیرا در بسیاری از موارد مراجعان اصال نمیدانند فرزندشان احتمالا به این عفونت مبتلاست. اگر عفونت ادراری به موقع درمان نشود میتواند کودک را به مشکلات کلیوی دچار کند. به گفته دکتر محمد رضایی، متخصص کودکان عفونت ادراری با شیوع ۵ درصد در دختران و یک درصد در پسران، میان دختران بیشتر مشاهده میشود. در ادامه دکتر رضایی برای ما توضیح میدهد که علت عفونت ادراری چیست، درمان و روشهای پیشگیری آن کدام است و چرا دختران بیشتر دچار عفونت ادراری میشوند؟

دستگاه دفع ادرار در حالت عادی چه می کند؟
کلیه ها مانند فیلتری هستند که مواد زاید و آب اضافه را از خون میگیرند و ادرار تولید میکنند. یک فرد بالغ روزانه 1.5 تا 2 لیتر ادرار دفع میکند و کودکان بسته به سنشان کمتر از این مقدار ادرار دفع می کنند. ادرار از کلیه ها حرکت کرده و از طریق میزنای به مثانه میریزد. مثانه در ازای هر یک سال عمر کودک گنجایشی برابر 30 تا 45 میلی لیتر دارد. یعنی مثانه یک کودک ۴ ساله میتواند 120 تا 180 میلی لیتر ادرار را در خود نگه دارد. هنگامی که لازم باشد مثانه از ادرار خالی شود ماهیچه ای به نام اسفنکتر در حال استراحت قرار می گیرد و جریان ادرار از دستگاه تناسلی به سمت خارج بدن برقرار میشود.

چرا مجرای ادراری عفونت می کند؟
بعضیها معتقدند ادرار ماده ای پر میکروب است و اصلا لزوم شستن بدن و نجس بودن ادرار را به دلیل همین میکرو بها می دانند. اما باید دانست ادرار یک فرد عادی هیچ نوع میکروبی در خود ندارد و میکروب (باکتری) ها از طریق پوست ناحیه تناسلی وارد مجرای ادراری شده و با فعالیت، رشد و تکثیر بدن فرد را ملتهب می کند. اینجاست که محل عفونت (مثانه یا دیگر نقاط سیستم دفع ادرار) درد می گیرند و عفونت ادراری ایجاد می شود. به عبارتی باکتریهای وارد شده به بدن ممکن است هر کجای سیستم دفع ادرار را- از کلیه ها گرفته تا مجرای خروج ادرار- آلوده کنند. اگر میکروبها خود را به کلیه ها برسانند عفونت کلیوی ایجاد میشود که به مراتب از عفونت مجاری ادراری شدیدتر و خطرناکتر است. اگرچه عفونت ادراری باید جدی گرفته شود، اما بیماری عجیب و لاعلاجی نیست. یادتان باشد همان طور که کودک به سرماخوردگی و عفونت گوش مبتلا می شود، عفونت ادراری هم در کودکان شایع است و دور از انتظار نیست.
کودکان و نوزادان ممکن است علائم شایع عفونت ادراری در بزرگسالان از قبیل درد و سوزش هنگام دفع ادرار را نداشته باشند. همچنین بچه ها نمی توانند بگویند مشکل شان چیست یا چه حسی دارند؟
در مورد عفونت ادراری در نوزاد یا نوپای خود باید دنبال این علائم باشید:
- تبی که ناشی از آنفلوآنزا یا بیماری دیگری نباشد.
- ادراری که بویی عجیب بدهد.
- استفراغ
- پریشانی و بیقراری کودک
در خردسالان علائم زیر مشهودترند، زیرا کودک خودش میتواند درباره علائمش توضیح دهد:
- درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
- نیاز مکرر به دستشویی رفتن
- بی اختیاری ادرار
- ادرار قرمز، صورتی، کدر یا بدبو

- درد پشت، پهلو یا زیر شکم

میکروب ها از کجا به دستگاه ادراری فرزندم منتقل می شوند؟
روده بزرگ هر انسانی حاوی تعداد زیادی میکروب است که در آنجا زندگی میکنند. مدفوع هم ماده ای پر میکروب است . این میکروبها میتوانند وارد میزراه (مجرایی که ادرار را از مثانه به خارج بدن می برد) شده و از آنجا خود را به مثانه و کلیه ها برسانند.

چرا عفونت ادراری مهم است؟
اگر به موقع برای درمان عفونت ادراری فرزندتان اقدام کنید، خیلی زود علائم بهبود در کودک بروز می کند، اما در مواردی که عفونت دیر تشخیص داده شود یا برای درمان آن اقدامی صورت نگیرد، احتمال آسیبهای دراز مدت به سیستم دفع ادرار کودک وجود دارد. در این صورت عملکرد کلیه ها مختل میشود و نارسایی کلیه پدید میآید. نوزادان و بچه های کوچک به مراتب بیشتر در خطر نارسایی کلیوی ناشی از عفونت مجاری ادراری هستند. عفونت مجاری ادراری در نوزادان نارس و نوزادانی که به هر دلیل جریان ادرار در مجاری ادراریشان مختل شده شایعتر است. عفونت ادراری همچنین ممکن است منجر به عفونت های حادی در سراسر بدن به نام «سِپسیس » شود.

چرا عفونت ادراری در دختر بچه ها شایعتر است؟
مجرای میزراه یعنی مجرایی که ادرار را از مثانه به خارج بدن هدایت میکند در پسران طولی چند برابر دختران دارد. کوتاه بودن این مجرا در دختران باعث میشود میکرو بها راحتتر به قسمتهای داخلیتر بدن و مثانه برسند و زمینه ابتلا به عفونت را ایجاد کنند. از طرفی چسبندگی قسمت خارجی دستگاه تناسلی دختران، این جنس را نسبت به عفونت ادراری مستعدتر میکند. اگر فرزندتان دختر است مراقب باشید اندام تناسلی او را با صابونها و مواد شوینده قوی تحریک نکنید. به علاوه بعد از تعویض پوشک، دستشویی و هنگام استحمام، اندام تناسلی او را از جلو به عقب بشویید تا باکتر یهای روده ای و ناحیه مقعد کمتر به سمت سیستم دفع ادرار بیایند و تعداد باکتریهای این ناحیه در حداقل بمانند.

برای کمک به بهبود فرزندم چه کنم؟
میتوانید به او مایعات بیشتری بدهید تا عفونت و میکروبها از بدنش دفع شوند.
اگر فرزندتان را از پوشک گرفته اید، به او بگویید به محض احساس ادرار سریع دستشویی برود، حتی اگر سر کلاس است.
اگر فرزندتان تا ۲ روز بعد از شروع داروهایش بهبود پیدا نکرد، حتما متخصص معالج او را در جریان بگذارید. شاید لازم باشد نوع و میزان دارو تغییر پیدا کند.

چند نکته کوتاه اما مهم
شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه میشوند کمتر دچار عفونت ادراری میشوند.
یادتان باشد پوشک فرزندتان را به موقع عوض کنید و در هر بار تعویض بدن فرزندتان را زیر آب حتما بشویید.
ختنه شدن پسرها احتمال ابتلا به عفونت ادراری را کم میکند.
سعی کنید لباسهای زیر تنگ تن فرزندتان نکنید و برای پوشش او در خارج یا داخل منزل از لباسهای نخی که تنگ نباشند استفاده کنید.
احتمال ابتلا به عفونت ادراری در کودکانی که مدام در وان استحمام میشوند،بیشتر است.
عفونت ادراری در کودکان چاق بیشتر است.
یبوست سبب افزایش احتمال ابتلا به عفونت ادراری میشود، زیرا توده مدفوع داخل روده ها به مثانه فشار میآورد و در نتیجه ادرار به طور کامل از بدن خارج نمیشود. بنابراین حتما از زمان تغذیه تکمیلی، سبزی کافی به فرزندتان بدهید، خصوصا اگر فرزندتان شیر خشک میخورد.
درمان با یک ویزیت تمام نمیشود: امروزه درمان عفونت ادراری دیگر مثل سابق که تنها یک دوره درمانی به کودک داده میشد، نیست بلکه خیلی جدیتر گرفته میشود.
سهل انگاری در درمان این بیماری ممکن است سبب اختلال در بخشی از کارکرد کلیه شود. مستعد شدن کودک به این عفونت و تکرار آن منجر به ابتلای کودک به نارسایی کلیوی در سالهای آتی زندگی میشود. بنابراین معمولا متخصصان علاوه بر درمان کوتاه مدت کودک با بررسیهای بیشتر از قبیل سونوگرافی، عکس رنگی و... وضعیت کودک را بیشتر بررسی میکنند و در صورت لزوم اقدامات لازم را انجام میدهند. گاهی کودک لازم است تا ۲سال بعد از شروع عفونت تحت نظر پزشک متخصص اطفال باشد و ابتدا ماهانه و سپس هر ۳ ماه آزمایش ادرار بدهد و نتیجه آزمایش باید طی این دوره ها از نظر عفونت ادراری منفی باشد و اگر حتی یک بار هم نتیجه مثبت شد، باید دوباره درمان دارویی لازم انجام شود.
اقدامات معمول: با مراجعه به متخصص اطفال یا فوق تخصص بیماریهای کلیوی اطفال، پزشک شرح حالی درباره فرزندتان میپرسد و پس از معاینه، ممکن است آزمایش ادرار تجویز کند. سپس با توجه به نتیجه آزمایش متخصص داروهای مورد نظرش را برای کودک مینویسد.
بعد از اینکه علائم کودک بهتر شد، متخصص معالج قسمتهای با لاتر سیستم دفع ادرار از مثانه تا کلیه ها را هم معاینه میکند، زیرا گاهی ممکن است ادرار به جای پایین آمدن از مثانه به کلیه ها برگردد. چنین مشکلاتی احتمال بروز عفونت ادراری را در کلیه ها و مثانه کودک افزایش میدهند.
توصیه های آنتی بیوتیکی: دارویی که پزشک برای درمان عفونت ادراری تجویز میکند از نوع آنتیبیوتیک است.
آنتیبیوتیک تجویز شده را دقیقا مطابق دستور پزشک به فرزندتان بدهید. اگر فرزندتان بهتر شد مصرف آن را قطع نکنید و تمام داروی تجویز شده را به او بدهید. میزان مصرف آنت یبیوتیک سلیقه ای نیست و پزشک آن را بنا به نوع عفونت، شدت عفونت و سن کودک تجویز میکند. از سویی اگر فردی از اعضای خانواده یا کودک یکی از بستگانتان عفونت ادراری داشته، داروی او را به فرزندتان ندهید و حتما خودتان فرزندتان را به پزشک متخصص نشان دهید.

عفونت ادراری نیاز به بستری شدن دارد؟
در مورد عفونت ادراری درمان به موقع نقش بسیار مهمی دارد. این در حالی است که گاهی کودکان زیر ۳ ماه مبتلا به عفونت ادراری باید داروی خود را به صورت وریدی دریافت کنند و به همین دلیل باید در بیمارستان بستری شوند.
گاهی در کودکان بزر گتر بیماری خیلی حاد است و نم یتواند دارویی خوراکی مصرف کند یا بدنش برای مبارزه با عفونت ضعیف شده این کودکان هم بهتر است در بیمارستان بستری شوند. کودکانی که از دستشویی رفتن امتناع میکنند به احتمال بیشتری به عفونت ادراری مبتلا میشوند. ادرار کردن به طور منظم، مجرای ادراری را استریل نگه میدارد و نگه داشتن ادرار به باکتر یها فرصت رشد و تکثیر میدهد. به علاوه سفت نگه داشتن اسفنکتر مجرای خروجی ادرار شل کردن آن را هنگام دستشویی رفتن سخت میکند و در نتیجه مثانه کودک کامل تخلیه نمیشود و همه این عوامل زمینه را برای عفونت ادراری کودکان مساعد میکند.

تصویر عفونت ادراری