ناباروری به موردی اطلاق میشود که زن علی رغم روابط جنسی متعدد و محافظت نشده به مدت ۶ ماه تا یک سال باردار نشود . علائم اصلی ناباروری باردار نشدن است . ممکنه هیچ علائم دیگری نداشته باشید و تنها علائم آن باردار نشدن باشد . علائم همچنین میتونه به عوامل و شرایطی که باعث ناباروری میشوند بستگی داشته باشد.

برخی بیماری ها میتوانند باعث شوند که زن به سختی باردار شود . برخی مواقع علت ناباروری مشخص نمیشود . تغییرات در سیکل قاعدگی و زمان تخمک گذاری ممکن است نشانه ی نوعی بیماری در ارتباط با ناباروری باشد.

بیضه ها مسئول تولید اسپرم هستند. هورمون های جنسی (تستوسترون و آندروس تندیون) نیز از سلول های بافت بینابینی بیضه تولید می شوند. عوامل بیولوژیکی، مانند فاکتورهای فیزیکی و شغلی در دو ماه گذشته روی اسپرم و در نتیجه ناباروری ممکن است اثر منفی بگذارند. با افزایش سن تولید اسپرم کاهش می یابد.

تغییرات در رشد مو، تغییرات در میل و غریزه جنسی، درد و مشکل در نعوظ و انزال نیز از علائم ناباروری مردان به شمار می رود.

علائم ناباروری زنان شامل
قاعدگی غیر طبیعی
(خونریزی غیر طبیعی ٬ یا خونریزی بسیار شدید تر و یا بسیار کمتر از حالت نرمال )
قاعدگی نامنظم
(تعداد روز های بین هر دوره قائدگی هر ماه متغییر باشد )
پریود نشدن
(هرگز پریود نشدن و یا به یکباره متوقف شدن آن )
قاعدگی دردناک
(کمر درد ٬ درد لگنی و گرفتگی عضلات ممکنه اتفاق بیوفتد )
برخی مواقع ناباروری زنان با مشکلات هورمونی در ارتباط است .

نشانه های مشکلات هورمونی در ارتباط با ناباروری
تغییرات پوستی ٬ شامل آکنه بیش از حد
تغییرات در ارتباط با میل و غریزه جنسی
رشد موهای هورمونی و ضخیم در لب ها ٬ قفسه سینه و چانه
ریزش مو و نازک شدن مو

افزایش وزن

علائم دیگر شامل
ترشحات سفید شیری از نوک سینه ها
دردناک بودن رابطه جنسی

عوامل دیگری نیز میتونه منجر به ناباروری زنان شود و علائم ناباروری در زنان متفاوت است.

علائم ناباروری در مردان

علائم ناباروری در مردان میتونه مبهم باشد . و ممکن است تا زمانی که مرد برای بارداری اقدام کند علائمی نداشته باشد. علائم ناباروری مردان به چیزی که باعث ناباروری میشود بستگی دارد.

علائم ناباروری مردان شامل
تغییرات در رشد مو
تغییرات در میل و غریزه جنسی
درد ٬ غده و یا ورم در تستوسترون ( هورمون جنسی مردانه )
مشکل در نعوظ و انزال
داشتن بیضه های کوچک

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتیکه سنتان زیر ۳۵ سال است و حدود یک سال است که با وجود اقدام برای بارداری هنوز باردار نشده اید ٬ به پزشک مراجعه کنید . زنان ۳۵ سال به بالا باید بعد از ۶ ماه از اقدام ناموفق به پزشک مراجعه کنند . آزمایش خون ٬ ادرار و آزمایش های دیگر میتونه برای پی بردن به علت مشکل در باروری موثر باشد . آزمایش آنالیز اسپرم میتونه برای چک کردن تعداد اسپرم مرد و همچنین سلامت کلی اسپرم انجام شود.

پزشک شما ممکن است مراجعه به متخصص غدد تناسلی( متخصص اورولوژی ) رو به شما پیشنهاد کند . پزشک سوالاتی درباره ی علائم ناباروری و سابقه پزشکی شما خواهد پرسید . قبل از مراجعه به پزشک اطلاعات زیر را در برگه ای یادداشت کنید و در هنگام مراجعه به پزشک این اطلاعات را در اختیار وی بگذارید . تمام دارو هایی که مصرف میکنید ٬ شامل داروهای تجویزی توسط پزشک ٬ ویتامین ها ٬ مینرال ها ٬ مکمل ها و دارو های دیگری که بدون تجویز پزشک مصرف میکنید . هر چند وقت یکبار رابطه جنسی محافظت نشده دارید ٬ چه مدت است که برای باردار شدن اقدام میکنید و همچنین تاریخ آخرین اقدام شما برای بارداری . تغییرات بدن و علائم دیگری که متوجه آن شده اید.

تاریخ هر گونه عمل جراحی و یا درمان بیماری خاصی در گذشته ٬ خصوصأ عمل جراحی و یا درمانی که مخصوص دستگاه تناسلی شما باشد . آیا سیگار میکشید ٬ مواد مخدر مصرف میکنید و یا مشروبات الکلی استفاده میکنید . سابقه هر گونه بیماری جنسی ، ناهنجاری های ژنتیکی و یا بیماری های مزمن مانند : دیابت و یا بیماری تیروئید در شما و یا اقوام درجه یک شما .مشکلات تیروئیدی ، کم کاری تیروئید می توانند در سیکل قاعدگی اختلال ایجاد کرده و منجر به ناباروری شوند.

هر زمانی که علائمی از وجود هر گونه بیماری در خودتان مشاهده کردید حتمأ پزشک را در جریان بگذارید . تشخیص زود هنگام مشکل ناباروری ممکن است احتمال باروری شما رو افزایش دهد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
یکی از مسائل مهمی که امروزه در دنیا مطرح است بحث ناباروری است . نازایی فقط مختص زنان نیست و مردان دچار این مشکل می شوند. تقریبا ثابت شده است که ناباروری هم در زنان و هم در مردان در حال افزایش است و متاسفانه در برخی نواحی این مشکل در آقایان بیشتر دیده می شود .
تحقیقات نشان داده داشتن تغذیه مناسب و کنترل وزن ، همچنین دریافت مواد آنتی اکسیدان می تواند باروری را در مردان افزایش داده و از مشکلات و اختلالات اسپرماتوژنز پیشگیری کند.

اختلالات اسپرماتوژنز در مردان چگونه است؟
اسپرماتوژنز و یا تولید اسپرم در بدن آقایان ۳ شاخص دارد که سبک زندگی افراد و نوع تغذیه آنها بر روی این ۳ شاخص تاثیر گذار است . این ۳ شاخص عبارتند از :
- تعداد اسپرم
- حرکت اسپرم
- فنوتیپ یا شکل ظاهری اسپرم که در زیر میکروسکوپ دیده می شود
دیده شده که شیوه زندگی مردان و نوع تغذیه آنها می تواند بر روی این ۳ شاخص تاثیر گذار باشد . در این مقاله با هم مواردی را که ممکن است از لحاظ تغذیه ای بر روی باروری مردان موثر باشد بررسی می کنیم.

چاقی شکمی و اختلال در تولید اسپرم
مردانی که چاق هستند بخصوص آنهایی که چاقی شکمی دارند به لحاظ اینکه بافت چربی بیشتری دارند در بدن آنها هورمون استروژن بیشتری ترشح می شود . استروژن زمانی که در خون حرکت می کند در بافت چربی به دام می افتد و در مواقع نیاز از بافت چربی آزاد می شود .
بنابراین در مردان چاق نسبت تستسترون ( Testosterone ) به استروژن کاهش پیدا می کند و به دلیل کاهش تستسترون ، اسپرماتوژنز نیز دچار اختلال می شود.
به غیر از این مورد در تحقیقات دیده شده است که میزان انسولین در خون مردان چاق یا دارای اضافه وزن ، بیشتر است و این افراد به نوعی دچار مقاومت به انسولین نیز هستند . در این مردان تولید پروتئینی که وظیفه حمل هورمون جنسی مردانه یا تستسترون را بر عهده دارد در کبدشان مختل می شود . به همین دلیل تستسترونی که در بدن این مردان تولید می شود چون ناقلی ندارد که در خون حرکت کند و حمل شود ، در اولین جایی که بافت چربی وجود داشته باشد به دام می افتد و در داخل بافت چربی این تستسترون تبدیل به استروژن (هورمون جنسی زنانه ) می شود .
بنابراین میزان استروژن در بدن مردان چاق به مراتب بیشتر از بدن مردان با وزن مناسب یا لاغر است و بالعکس میزان تستسترون بدن آنها پایینتر است .
پس در قدم اول مردانی که چاق هستند و مشکل ناباروری دارند باید اضافه وزن خود را کاهش داده و بخصوص چربی های ناحیه شکم و پهلوی خود را کم کنند .
جالب اینجاست که اگر آقایی مشکل ناباروری داشته باشد و فرصت کافی برای کاهش وزن زیاد و رسیدن به وزن ایده آل خود را نداشته باشد ، با کاهش حداقل 10 % از وزن خود می تواند تولید اسپرم یا اسپرماتوژنز را بهبود بخشد.

ارتباط قند خون بالا با ناباروری در مردان
دیده شده مردانی که قند خون ناشتای آنها بالاتر از حد نرمال است ، چه مبتلا به دیابت باشند و یا در مرحله پیش دیابت قرار داشته باشند ، میزان تولید اسپرم در این افراد کمتر از افراد سالم با قند خون طبیعی است .
در این مردان ممکن است حتی تعداد اسپرم طبیعی باشد اما آنها حرکت خوبی نداشته باشند و همچنین این احتمال وجود دارد که در اثر قند خون بالا اسپرم های تولید شده شکل مناسبی نداشته باشند و مهمترین بخش یک اسپرم که آکروزوم ( Acrosome ) آن می باشد( مسئول ورود به تخمک است ) آسیب ببیند .
بنابراین اسپرم تولید شده عملا ناکارآمد است و توان لقاح و باروری تخمک را ندارد.
بنابراین یکی از اولویت های درمانی مردان ناباروری که قند خون بالایی دارند کنترل قند خون و رساندن آن به زیر 100 میلی گرم بر دسی لیتر است.

بالا بودن میزان DFI در آزمایش کیفیت اسپرم
یک شاخصی در گزارش اسپرم مردان وجود دارد به نام DNA Fragmentation Index ) DFI ) که در این آزمایش نشان داده می شود که اسپرم ها چقدر شکست در کروموزومشان دارد و این شکست ها در قسمت های مختلف DNA اسپرم می تواند مانع موفقیت آن در لقاح با تخمک شود.
لذا هر چقدر این شاخص در نمونه اسپرم یک آقا بالاتر باشد نشان میدهد اختلالاتی در اسپرماتوژنز وجود دارد و قدرت باروری کاهش می یابد .
عواملی که باعث بالا رفتن DFI می شوند عبارتند از:
- چاقی
- سیگار کشیدن و مصرف دخانیات
- وجود التهاب در بدن
- قرار داشتن در محیط های آلوده به سموم مانند کار کردن در کارخانجات باتری سازی ، کارخانجات تولید چسب یا کارخانجات تولید رنگ
- مصرف زیاد چربی های اشباع : افرادی که به میزان زیادی گوشت قرمز در طول هفته می خورند و یا روغن مصرفی آنها روغن جامد است و یا از لبنیات پرچرب استفاده می کنند و یا از اعما و احشا مثل دل و جگر و قلوه و کله پاچه استفاده می کنند ، شاخص DFI بالاتری دارند و اختلال در هر 3 حیطه اسپرمتوژنز یعنی تعداد و حرکت و شکل اسپرم ها بیشتر دیده می شود .
عواملی که به کاهش DFI کمک میکند :
- کاهش وزن
- عدم مصرف دخانیات و حضور در محیط های آلوده
- مصرف انواع آنتی اکسیدان ها ( مثل ویتامین C، ویتامین A و …)
- کاهش مصرف چربی های اشباع
- دریافت بیشتر اسید فولیک

اسید فولیک به درمان ناباروی مردان کمک می کند
یکی از عواملی که می تواند بر روی تعداد تولید اسپرم ها تاثیرگذار می باشد دریافت مناسب اسید فولیک است . همانطور که میدانید اسید فولیک نقش بسیار مهمی در تقسیم و تکثیر سلولی دارد.
در مطالعات دیده شده همانطور که خانم ها از 3 ماه قبل از اقدام به بارداری شروع به مصرف مکمل اسید فولیک می کنند ، مردان هم بهتر است از 3 ماه قبل از اقدام به فرزند آوری شروع به مصرف مکمل اسید فولیک با دوز 1 میلی گرم در روز کنند .
بخصوص در مردانی که تعداد اسپرم شان کم است مصرف اسید فولیک می تواند به افزایش تعداد اسپرم کمک کند.

ویتامین C، ویتامین E و کوانزیم Q10 به باروری مردان کمک می کنند
در برخی مطالعات دیده شده مردانی که در هر ۳ شاخص اسپرماتوژنز ( تعداد - حرکت - شکل اسپرم ها ) و یا ۲ شاخص آن دچار مشکل هستند ، مصرف روزانه ۵۰۰ میلی گرم ویتامین C و یا دریافت روزانه ۲۰۰ میلی گرم ویتامین E و یا مصرف هم زمان هر دو ویتامین در کنار هم تاثیر بسیار خوبی بر کاهش شاخص DFI و درمان ناباروری مردان دارد.
بدین ترتیب که مصرف این آنتی اکسیدان ها بر روی تعداد اسپرم ها تاثیر گذاشته و حرکت آنها را نیز بهبود می بخشد.
همچنین در مردان نابارور ( به ویژه مردان سیگاری ) مصرف کوانزیم Q۱۰ به میزان ۱۰۰ میلی گرم در طول روز به مدت ۲-۳ ماه قبل از اقدام به بارداری به باروری بیشتر آنها کمک می کند.
همچنین مصرف ال کارنتین با دوز 500- 1000 میلی گرم روزانه ، به مدت 1-2 ماه قبل از فرزند دار شدن به مردان توصیه می شود.
مصرف تمام این موارد به افزایش سطح آنتی اکسیدان ها در بدن کمک می کند و از پروکسیداسیون چربی ها پیشگیری کرده و رادیکالهای آزاد را کم می کند . لذا مردانی که در محیط های آلوده کار می کنند و یا مصرف دخانیات دارند و یا در محیط های پراسترس و پر تنش مشغول به کار هستند ، میزان رادیکال های آزاد در بدنشان افزایش پیدا می کند و همین قضیه منجر به ناباروری آنها می شود .
لذا شدیدا توصیه می شود 10 روز تا 2 هفته قبل از اقدام به فرزند دار شدن ، آقایان آرامش خود را حفظ کنند . زیرا آرامش و نداشتن استرس نقش مهمی در ارتقای اسپرماتوژنز و تولید تعداد مناسب اسپرم با کیفیت بالا دارد.

تاثیر کمبود ویتامین D بر ناباروری مردان
آقایان باید قبل از اقدام به بارداری سطح ویتامین D خون خود را چک کنند . در مطالعات دیده شده مردانی که سطح ویتامین D خونشان پایین است و به کمبود ویتامین D مبتلا هستند معمولا شاخص DFI بالاتری دارند و حرکت اسپرم در این مردان مناسب نمی باشد
بنابراین آقایانی که کمبود ویتامین دی دارند لازم است قبل از اقدام به بارداری سطح ویتامین D خود را به میزان نرمال ( حداقل 30 نانوگرم بر میلی لیتر ) برسانند.

نتیجه گیری
مهمترین عامل در ایجاد ناباروری در مردان بحث اضافه وزن و چاقی می باشد . بنابراین مردان ناباروری که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند باید حتما قبل از اقدام به بچه دار شدن وزن خود را تحت نظر یک مشاور تغذیه ، کاهش دهند.
وقتی چاقی درمان شود سطح التهاب در بدن کم شده و سطح انسولین نیز به میزان مناسب خود خواهد رسید و ما ترشح بیش از اندازه انسولین را نخواهیم داشت . بنابراین دیابت و کمبود خیلی از مواد مغذی هم اتفاق نمی افتد.
بسیار اهمیت دارد که همه مردان چه مردان نابارور و چه مردانی که مشکل ناباروری ندارند قبل از تصمیم به فرزند دار شدن مشاوره های قبل از بارداری را به همراه همسرانشان انجام دهند تا کمتر شاهد اختلالات ناباروری باشیم.
متاسفانه خیلی مواقع اتفاق می افتد که جنین تشکیل می شود اما چون اسپرم کیفیت خوبی نداشته و شاخص DFI بالایی داشته است ، منجر به سقط جنین می شود.
بنابراین انجام مشاوره پیش از بارداری هم در زنان و هم در آقایان بسیار حائز اهمیت است و از تجربه تلخ سقط جنین و بسیاری از مشکلات حین بارداری پیشگیری می کند.