نوزادان در اولین ۲۴ ساعت زندگی شان تنها یک بار ادرار می کنند، اما بعد از گذشت یک هفته، تکرر ادرار تازه وارد به ۸ تا۱۰ مرتبه هم خواهد رسید. البته دکتر مدنی می گوید:« نوزادان ۱۸تا۲۰ بار در روز هم ادرار می کنند.» ادرار یکی از مهم ترین دفعیات بدن است که ویژگی های آن نکات مهمی را درباره سلامت عمومی بدن نشان می دهد. به عنوان مثال رنگ ادرار، بوی ادرار و تکررش می تواند نشان دهد کودک چه مشکلات احتمالی دارد.

ما بهترین و معتبرترین پایگاه های سلامت کودک را جست وجو کردیم و البته سراغ دکتر عباس مدنی، متخصص کودکان و فلوشیپ فوق تخصصی بیماری های کلیوی رفتیم تا اطلاعات بیشتری درباره ادرار بچه ها دریافت کنیم.

همچنین در این مقاله، درباره مدفوع نوزاد، تعداد دفعات مدفوع و موارد غیر طبیعی آن مطالبی ارائه شده است.

روز های اول
خیس شدن کهنه های پارچه ای راحت تر تشخیص داده می شود، اما اگر از پوشک برای فرزندتان استفاده می کنید، تشخیص این که آن را خیس کرده یا نه کمی سخت است. برای این که از ادرار فرزندتان با خبر شوید، دستمال کاغذی تمیزی را روی پوشک قرار دهید تا هر وقت خیس شد، پوشک را عوض کنید. گاهی والدین هنگام تعویض پوشک فرزندشان از رنگ ادرار او وحشت می کنند. در روزهای ابتدای تولد ممکن است رنگ ادرار نارنجی باشد و شبیه ادرار خونی به نظر برسد، اما باید بدانید نارنجی شدن ادرار، ناشی از تجزیه بیلی روبین و نشانه نیاز فرزندتان به مایعات بیشتر است. دکتر مدنی می گوید: « ادرار بیشتر نوزادان در روزهای ابتدای تولد روشن است اما گاهی به دلیل این که مایعات کمی به بدن نوزاد می رسد، ادرار نارنجی دیده می شود.» با افزایش وعده های شیر فرزندتان باید به تدریج طی ۵ روز تکرر ادرارش را به هر ۴ ساعت یک بار برساند. در غیر این صورت با متخصص اطفال مشورت کنید.

قطره های روزهای اول
روز اول: پوشک یک بار خیس می شود آن هم به رنگ نارنجی مایل به قرمز.
روز دوم: پوشک ۲ بار خیس می شود و نارنجی روشن می شود.
روز سوم: انتظار ۳ بار ادرار نارنجی مایل به زرد را داشته باشید.
روز چهارم: نوزاد ۴ بار ادرار به رنگ زرد روشن دارد.
روز پنجم: در این روز فرزندتان ۶ تا ۸ بار ادرار به رنگ لیمویی روشن دارد.
نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می کنند، مدفوعی روشن و به رنگ زرد مایل به قهوه ای دارند. به دلیل وجود باقی مانده های شیر خشک ، بافت مدفوع به نظر حجیم تر از مدفوع نوزادی است که با شیر مادر تغذیه شده است. دلیل این تفاوت هم به هضم نشدن برخی ترکیبات شیر خشک در بدن شیرخوار مربوط می شود

کریستال هایی در ادرار نوزاد
ممکن است هنگام تعویض پوشک نوزاد، روی سطح پوشک کریستال هایی را مشاهده کنید. نگران نباشید، دیدن کریستال در ادرار نوزادان مسئله ای عادی است، اما بهتر است فرزندتان توسط متخصص اطفال معاینه شود.
رنگ کریستال ها
معمولا رنگ کریستال ها شدت بیماری کودک را نشان می دهد. کریستال های روشن مربوط به خود پوشک هستند. این کریستال ها به منظور جذب بیشتر پوشک در آن قرار دارند، اما گاهی به سطح پوشک می آیند. کریستال های نارنجی یا صورتی معمولا متشکل از نمک های کلسیم و اوره هستند و از ادرار نوزاد به پوشک راه می یابند. این حالت در میان پزشکان به «لکه های خشتی» معروف است و نشان می دهد بدن کودک کم آب شده است.بچه هایی که از شیرمادرشان تغذیه می کنند در روزهای ابتدای تولدشان در اصل «شیرماک» می خورند؛ شیر ماک ماده ای مغذی است که بدن مادر ۳ تا ۵ روز پس از زایمان آن را می سازد و ترشح می کند

سهمیه شیرم کم است
کریستال های نارنجی اورات در نوزادان بزرگتر، نشان دهنده نرسیدن مقدار کافی شیر به بدن اوست. این حالت زمانی ایجاد می شود که مادر شیر کافی ندارد یا نوزاد نمی تواند درست سینه مادرش را بمکد و شیر کافی بخورد. در این حالت فرزندتان را نزد متخصص اطفال ببرید. او نوزادتان را وزن می کند و به شما می گوید خوب وزن می گیرد یا نه. اگر از الگوی رشدش جا مانده بود، متخصص اطفال برایش شیر خشک مخصوص تجویز می کند و تا زمانی که نتواند خودش را با شیر شما سیر کند باید از این شیر خشک هم میل کند تا به وزن مناسب برسد.

نوزادان چند روزه
لکه های خشتی در نوزادانی که تنها چند روز از تولدشان گذشته، بسیار شایع است اما چندان جدی نیست. بچه هایی که از شیرمادرشان تغذیه می کنند در روزهای ابتدای تولدشان در اصل «شیرماک» می خورند؛ شیر ماک ماده ای مغذی است که بدن مادر ۳ تا ۵ روز پس از زایمان آن را می سازد و ترشح می کند. از آنجا که مقدار شیرماک خیلی ناچیز است، بدن نوزادان چند روزه معمولا کم آب می شود. کم آبی بدن نوزاد مسئله ای جدی نیست زیرا به زودی شیر می خورد و مقادیر کافی آب به بدنش می رسد، اما وجود لکه های خشتی در ادرار نوزادان بزرگتر می تواند به علت سوتغذیه باشد.

شماره ۲ چه شکلی است؟
دکتر مدنی می گوید: « خوش تان بیاید یا نه، ویژگی های مدفوع کودک اطلاعات زیادی را درباره وضعیت داخلی او در اختیار والدین قرار می دهد، البته تمام این ویژگی ها به سن کودک و تغذیه او بستگی دارد.»

نوزاد که فقط شیر می خورد پس چرا مدفوع دارد؟
درست در اولین روزهای تولد، ماده ای به نام «مکونیوم» از بدن نوزاد دفع می شود که چسبناک و سبز مایل به قهوه ای است. این ماده در طول دوران بارداری در روده های فرزندتان از مایع صفراوی، مخاط، سلول های دیواره روده بزرگ، ترشحات و مایع آمنیوتیک ( مایع محافظ اطراف جنین) ساخته می شود. اگر چه خروج این ماده به دلیل آن که شبیه مدفوع عادی نیست و راحت پاک نمی شود، کمی پدرمادرها را نگران می کند، اما وجود آن دلیل بر سلامت روده نوزاد است. یکی دو روز که از تولد گذشت و برنامه تغذیه ای کودک کامل و اضافات مکونیوم از بدن خارج شد، مدفوع به رنگ سبزمایل به قهوه ای درآمده و شل و دانه و دانه می شود.

مدفوع کودکی که شیر مادر می خورد
شیرماک درست مانند یک ملین عمل می کند و باعث خروج مکونیوم از بدن طفل می شود. بعد از ۳ ۲ روز شیر دادن به طفل، مدفوع کودک به رنگ زرد یا خردلی روشن درمی آید، بوی شیرینی دارد، شل اما منسجم است ( نه مثل حالت اسهال آبکی)، گاهی دانه دانه است و در بعضی بچه ها یک دست و منحنی. در هفته های اول تولد ممکن است شیرخوار حین یا بعد از شیر خوردن مدفوع کند، اما به مرور مطابق برنامه مشخصی عمل دفع را انجام می دهد. به طوری که دفع مدفوعش در طول روز در زمان های مشخصی صورت می گیرد. اما با به وجود آمدن تغییراتی در زندگی کودک، برنامه دفعش هم عوض می شود. مثلا وقتی نوزاد شروع به خوردن غذاهای جامد می کند، یا وقتی مریض شود و کمتر غذا می خورد.

مدفوع چند بار در روز؟
تکرر دفع، به نوع شیری که کودک می خورد و این که غذاهای جامد را شروع کرده یا نه برمی گردد. مثلا کودکانی که از شیر مادر تغذیه می شوند ممکن است روزی ۳ تا ۴ بار مدفوع کنند، اما اگر نوزاد این میزان دفع ندارد، نباید نگران شوید. مگر این که ماده دفعی خیلی سفت یا خیلی شل باشد. اگر کودک شیر خشک می خورد باید هر روز دفع مدفوع داشته باشد تا دچار یبوست نشود.

از شیر گرفتن فرزند تاثیری بر مدفوعش دارد؟
اگر می خواهید فرزندتان را از شیر بگیرید باید این کار را به تدریج و دست کم طی ۲ هفته انجام دهید تا دستگاه گوارش کودک با شیر خشک تطبیق یابد و طفل ناگهان دچار یبوست نشود. به علاوه از شیر گرفتن ناگهانی سبب درد و تورم در سینه های شما هم می شود.

مدفوع بچه هایی که شیر خشک می خورند
نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می کنند، مدفوعی روشن و به رنگ زرد مایل به قهوه ای دارند. به دلیل وجود باقی مانده های شیر خشک، بافت مدفوع به نظر حجیم تر از مدفوع نوزادی است که با شیر مادر تغذیه شده است.دلیل این تفاوت هم به هضم نشدن برخی ترکیبات شیر خشک در بدن شیرخوار مربوط می شود. پس باز هم به این نکته می رسیم که شیر مادر به مراتب سالم تر است و کاملا در بدن طفل هضم و جذب می شود. مدفوع شیرخواری که از شیر خشک تغذیه شده باشد بوی بسیار بدی دارد و از مدفوع یک بزرگسال به مراتب بدبوتر است. اگر فرزندتان از شیرخشک تغذیه می کند، باید روزی یک بار دفع مدفوع داشته باشد تا احساس راحتی کند. در غیر این صورت به یبوست مبتلا می شود.بنابراین اگر به فرزندتان شیر خشک می دهید و روزی یک بار مدفوع نمی کند حتما مسئله را با متخصص اطفال درمیان بگذارید.

خوردن غذاهای جامد
مهم ترین تغییری که در مدفوع کودک ایجاد می شود زمانی است که غذاهای جامد را شروع می کند. در این حالت دیگر مدفوع کودک به سادگی و بی بویی دورانی که فقط شیر می خورد، نیست. از این به بعد، تمام غذاهایی که کودک خورده بعد از هضم و جذب از بدن خارج می شوند. اگر به فرزندتان هویج پخته بدهید، مدفوع بعدی اش به نارنجی می زند؛ اگر پوره ای از مواد غذایی مختلف به او بدهید، مدفوعی تیره و بودارتر خواهد داشت. همین طور که خوراکی های جدیدتر را به او معرفی می کنید، ویژگی های جالبی را در مدفوعش می بینید. مثلا اگر به او زرشک، کشمش یا حبوبات بدهید تا زمانی که دستگاه گوارشش تکامل یافته تر شود و بتواند این مواد را هضم کند آنها را به صورت کامل در مدفوعش می بینید. البته معلوم است که چنین مواردی در سنین کم مطلقا توصیه نمی شود.

موارد غیر طبیعی
۱) اسهال: دراین حالت مدفوع شل و آبکی است، گاهی حجم و تکررش بیشتر می شود و ممکن است ناگهان از بدن کودک بیرون بزند. اگر کودک از شیر مادر تغذیه شود، احتمال ابتلایش به اسهال به مراتب کمتر است چرا که شیرمادر فعالیت میکروب های عامل اسهال را در بدن مهار می کند. کودکانی که از شیر خشک تغذیه می شوند راحت تر در معرض عفونت اسهالی قرار می گیرند. به همین دلیل است که همیشه می گوییم تمام لوازم طفل را ضدعفونی کنید و قبل از هر بار غذا دادن به کودک دست های تان را خوب با آب و صابون بشویید.
علل اسهال: عفونت های گوارشی، خوراندن مقدار زیادی آب میوه یا میوه، دندان در آوردن، دارویی که کودک مصرف می کند و حساسیت به برخی خوراکی ها.اسهال باید خود به خود طی ۲۴ ساعت بهبود یابد، در غیر این صورت باید فرزندتان را نزد پزشک متخصص اطفال ببرید.
۲) یبوست: کودکی که یبوست دارد هنگام دفع مدفوع زور می زند و قرمز می شود. از دیگر علائم می توان به مشکل در دفع مدفوع (مدفوع به صورت تکه های کوچک خارج می شود)، درد شکمی، تحریک پذیری، وجود رگه های خون در مدفوع ( به دلیل خراشیدگی هایی که در اثر زور زدن و عبور مدفوع درپوست مقعد پدید آمده کمی خون به مدفوع می ریزد) اشاره کرد.اطفالی که از شیر مادر تغذیه می شوند معمولا یبوست نمی گیرند زیرا شیر مادر تمامی مواد روان کننده را دارد. اگر در مدفوع فرزندتان خون دیدید، برای اطمینان بیشتر نزد متخصص بروید تا احتمال مشکلات دیگر را برای فرزندتان رد کند. پزشکان توصیه می کنند هنگام یبوست کودک، مایعات و خوراکی های فیبردار بیشتری به او بدهید.
۳) مدفوع سبز : اگر مدفوع کودک سبز و کف مانند است، احتمالا لاکتوز( قند شیر) بیش از حد به بدنش می رسد و این به این معناست که باید با فواصل کوتاهی به او شیر دهید. این حالت می تواند به دلیل کم غذا دادن یا زیاد غذا دادن به بچه یاحتی انگل های گوارشی هم باشد.