سوگی از پی سوگی دیگر

نقشه سیاه و خون چکان میهن، هواپیمایی در دل آسمان ابری، از خون جوانان وطن لاله دمیده، ایرانم تسلیت.... این‌ها تصاویر و متن‌هایی است که در فضای مجازی با حجمی گسترده و به همراه بخار خشم و نومیدی که از هر یک برخاسته، از پی هم منتشر می‌گردد. اما چگونه می‌توان قلب‌های بی‌قرار این مردم دردآشنا و مصیبت‌دیده را آرام کرد؟

سولماز عماری، دارای دکترای روانشناسی در گفت‌وگو با ایسنا اذعان می‌دارد: «متأسفانه در ایام خوبی به سر نمی‌بریم و اتفاقات ناگوار اخیر، مردم را به لحاظ روحی و روانی بسیار درگیر کرده است. اکنون مهم‌ترین مسئله در مورد روحیه‌ی افراد، بحث سقوط هواپیمای اوکراینی است که بسیاری از جوانان و نخبگان ما را در خود داشته و افرادی بوده اند که در دانشگاه های معتبر درس خوانده و به نوعی نخبگان و سرمایه های کشور ما بوده اند.»

وی با بیان اینکه مردم ناراحت و عصبانی هستند و احساس می‌کنند از مسئولین صداقت ندیده و اعتمادشان نسبت به آنان خدشه‌دار شده است، خاطرنشان می‌کند: «خدشه‌دار شدن اعتماد شکافی است که به این راحتی‌ها نمی‌توان آن را ترمیم کرد و لازمه‌ی آن مساعد شدن فضا و ایجاد زیرساخت‌های خاصی است که در این راستا باید بازسازی‌ها و شفاف‌سازی‌هایی از سوی مسئولین و افرادی که در این امر سهیم بودند صورت گیرد.»

این روانشناس افزود: «اعتماد یک امر درونی است و به سادگی اتفاق نمی افتد، این اتفاق ناگوار سبب دگرگونی حال مردم شده، نه صرفاً به خاطر از دست دادن جوانان و هم وطنان بلکه شکافی که بین مردم و دولتمردان و مسئولین به وجود آمده است. برای بازگرداندن اعتماد مردم سوگوار، قطعاً عذرخواهی مسئولین و پذیرفتن اشتباه‌ و چندین بار صحبت کردن در خصوص این مسئله بی‌تأثیر نخواهد بود.»

وی توضیح می‌دهد: «مردم و جامعه سوگوار هستند و باید مراحل آن را بگذرانند. سوگ نیز ۵ مرحله دارد، در مرحله‌ی نخست (انکار) افراد در ابتدا قضایا را انکار کرده و سعی دارند به خود بقبولانند چنین پیشامدی رخ نداده است؛ برای مثال، اگر صحبت‌های برخی از خانواده‌های جان‌باختگان را شنیده باشید، می‌گویند همه‌ی امید ما این بود که این اتفاق واقعاً بر اثر نقص فنی رخ داده باشد که خیلی وقت ها هم در دنیا رخ می دهد که هواپیمایی به دلیل نقص فنی سقوط می کند یا ناپدید می شود. دوست داشتند که هیچ انسانی مسئول مرگ عزیزشان نباشد، اما وقتی آنان بدانند این یک اشتباه انسانی بوده و این موضوع نیز مدتی پنهان شده و اجازه نداده اند مردم به اطلاعات دسترسی پیدا کنند، دچار خشمی شدید می‌شوند که این خشم به خودی خود مرحله‌ی دوم سوگواری است؛ باید گفت حتی اگر این اتفاق نمی‌افتاد، خشم مردم به گونه‌ای دیگر -مثلاً بیزاری از کشور دوم یا اعتراض به شرکت هواپیمایی مزبور- بروز می‌یافت اما مسئله‌ی خطای انسانی یقیناً خشم را متوجه‌ی داخل می‌کند.»

کارشناس دفتر مشاوره و سوپروایزر روانشناسی اداره بهزیستی شهرستان بوشهر ادامه می‌دهد: «مرحله‌ی سوم سوگ بحث چانه‌زنی و حسرت است؛ این چنین که مردم مدام می‌گویند نباید این اتفاق می‌افتاد. این مسئله به راحتی برای آنان حل شدنی نیست، اما چیزی که می‌تواند درد را اندکی کاهش دهد، این است که مردم اجازه داشته باشند به طور آزادانه احساسات غم و سوگواری خود را در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی و یا به صورت عملی در فضای جامعه بیان کنند؛ مثلاً آیین سوگواری شمع‌زنی یا مراسمات نمادین تشییع، اثرات مثبتی به همراه دارد و می‌تواند خشم و اندوه را کاهش دهد و افراد به سوی مرحله آخر یعنی پذیرش بروند. این کارها همچنین باعث می‌شود احساسات و هیجاناتی که به ویژه در جوانان شدت پیدا کرده، فروکش کند و این مسئله بسیار به نفع دولت خواهد بود.»

عماری اظهار کرد: «در مرحله‌ی بعد افسردگی و غم اتفاق می افتد که مردم ما با تمام وجود آن را احساس می‌کنند و باید به آنها اجازه داد که این غم را ابراز کرده و در خود نگه ندارند. من فکر نمی کنم که داشتن یک جامعه افسرده و ناامید و بی اعتماد خواسته دولتمردان ما باشد. چون افرادی که در این جامعه رشد می کنند بهره وری لازم را نخواهند داشت. افرادی که حس کنند احساسات آنان نادیده گرفته می شود قطعا کارآیی آنها کاهش خواهد یافت و هنگامی که جامعه ای کاهش کارآیی داشته باشد قطعا نتیجه مطلوبی از آن دریافت نخواهد شد.»

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین مسائل در این راستا همدلی با مردم است، می‌گوید: «آخرین مرحله پذیرش سوگ است؛ البته این به آن معنی نیست که شادمانی بازمی‌گردد بلکه این مسئله زمان می‌برد. باید به جامعه این فرصت را بدهیم تا غم و اندوه خود را به جای انکار و پس زدن درک کند و مسئولین به جای اینکه بخواهند مردم را نادیده بگیرند، اتفاقا بستری جهت ابراز احساسات و غم مردم و همچنین همدلی و درک این سوگ از جانب خود فراهم کنند و اصلا اجازه دهند جامعه مدتی را با این احساس سر کند تا آسیب کمتری ببیند.»

به گفته‌ی این روانشناس، دستگاه‌ها و ارگان‌هایی مانند استانداری و شهرداری و... می‌توانند برای هم‌وطنان از دست رفته بنرهایی را در میادین اصلی و سطح شهر نصب کنند که مطمئنا برای مردم تسکین‌دهنده بوده و سبب آرامش آن‌ها خواهد شد؛ هر چند که نباید فراموش کرد که این شکاف همچنان وجود داشته و ترمیم آن بر اساس عملکردهای بعدی دولت شکل می‌گیرد. مورد دیگر که باید به آن اشاره کرد این است که مردم شفاهاً و کتباٌ پیام عذرخواهی مسئولان را بشنوند؛ هر چند ما تریبون سردار حاجی‌زاده، فرمانده هوا و فضا سپاه را دیده‌ایم اما آنچه مردم خواهان آن هستند، این است که اشخاص مسئول این اتفاق مستقیماً از مردم عذرخواهی کند که این امر می‌تواند تسکین کوچکی برای مردم و خانواده‌های داغدار باشد.

انتهای پیام