بارداری دوره‌ای بسیار حساس برای هر مادری است و گاهاً به علت بروز بیماری، خانم باردار مجبور است دارو مصرف نماید. در این مقاله سعی داریم شما را با داروهای مجاز و غیرمجاز دوران بارداری آشنا کنیم.

این نکات را به خاطر داشته باشید: هرگز در مراحل بحرانی بارداری از داروهای ترکیبی استفاده نکنید. هرگز در دوران بارداری هیچ نوع از داروهای بدون نسخه را بدون مشورت پزشک مصرف نکنید.

همچنین این نکته را به خاطر داشته باشید که وقتی از مصرف دارویی منع می شوید، از راهکارهای طبیعی و بی خطر برای رفع مشکل یا درد خود استفاده کنید.

فهرستی از داروهای مجاز و غیر مجاز در بارداری
مشتقات پنی‌سیلین (آموکسی‌سیلین و آمپی‌سیلین): در دوران بارداری بی‌خطر هستند. مصرف پنی‌سیلین‌ها در دوران شیردهی هم مشکلی ایجاد نمی‌کند.
سسفالوسپورین‌ها: این داروها در بارداری بدون خطر هستند.
مترونیدازول: مترونیدازول کارسینوژن نیست و سبب اختلالات جنین نمی‌شود، ولی برخی اعتقاد دارند که بهر است از مترونیدازول بعد از سه ماهه اول بارداری استفاده شود. مترونیدازول در شیردهی بدون خطر است. البته توصیه می‌شود که به دنبال تجویز دوز دو گرمی دارو، شیردهی برای ۱۲ تا ۲۴ ساعت قطع شود.
آمینوگلیکوزیدها: تجویز این داروها به مادر با افزایش خطر اتوتوکسیسینه (آسیب رسانی به گوش) در جنین همراه است بنابراین بهتر است فقط در عفونت‌های گرم منفی شدید از آنها استفاده شود. آمینوگلیکوزیدها در دوران شیردهی منع مصرف ندارند.

کوتریموکسازول: تماس با این دارو در سه ماهه اول بارداری مختصری بر خطر ایجاد نقایص هنگام تولد (به ویژه نقایص قلبی-عروقی) می‌افزاید. برخی مطالعات بر افزایش خطر ابتلای جنین به نقایص لوله عصبی خبر داده‌اند. بهتر است این دارو در سه ماهه اول بارداری استفاده نشود. در نوزادان این دارو می‌تواند باعث افزایش هیپربیلی روبینمی (زردی) شود بنابراین بهتر است نزدیک به زمان وضع حمل استفاده نشود. در دوران شیردهی این دارو مشکلی ایجاد نمی‌کند.
نیتروفورانتوئین: این دارو در بیماران مبتلا به فاویسم می‌تواند سبب آنمی همولیتیک (حالتی از شعله‌ور شدن بیماری که توام با کم‌خونی ناشی از سلول‌های قرمز خون است) شود. بهتر است این دارو نزدیک به زایمان استفاده نشود. این دارو در دوران شیردهی منع مصرف ندارد.
اریترومایسین و آزیترومایسین: به عنوان جایگزین پنی‌سیلین‌ها استفاده می‌شوند. مصرف این داروها در شیردهی بلامانع است.
تتراسیکلین‌ها: این داروها می‌توانند سبب رنگی شدن دندان و اختلالات اسکلتی شوند. در مورد استفاده از این داروها در بارداری باید خطرات و فواید در برابر هم سنجیده شود. بیماری سیاه زخم از جمله مواردی است که در آن فایده مصرف داکسی سیلین بر عوارض آن برتری دارد.
کینولون‌ها: این داروها از جمله سیپروفلوکساسین بر روی غضروف در حال رشد (در حیوانات) اثر سمی دارند؛ بنابراین بجز در موارد شدید نباید از این داروها در دوران حاملگی استفاده کرد.
آنتی‌هیستامین‌ها: بیشتر آنتی‌هیستامین‌ها در دوران حاملگی بدون خطر هستند، اما برم‌فنیرامین با افزایش خطر ناهنجاری جنین همراه است. از جمله آنتی‌هیستامین های بی‌خطر در دوران حاملگی می‌توان به کلرفنیرامین، کلماستین، دیفن‌هیدرامین و داکسیلامین اشاره کرد. در مورد آنتی‌هیستامین‌های جدیدتر (آستمیزول، سیتریزی و لوراتادین) اطلاعات کافی در دست نیست، بنابراین بهتر است به عنوان خط دوم درمان از آنها استفاده کرد.

چنانچه به ترکیبات فعال داروها حساسیت دارید، نباید در دوران بارداری آنتی هیستامین مصرف کنید.
برای جلوگیری از حملات آسم و سایر حساسیت ها، تغییرات ساده ای در سبک زندگی خود ایجاد کنید. برای مثال تمیز نگه داشتن فضای خانه، قرار دادن کفش ها در خارج از منزل، ایجاد تهویه مطبوع و غیره.
در دوران بارداری ممکن است آنتی هیستامین ها مشکلاتی همچون خشکی دهان، سرگیجه، خواب آلودگی و عوارض جانبی دیگری را ایجاد نمایند.
بهتر است روش های درمانی غیردارویی همچون ورزش، یوگا، نوار بینی و اسپری بینی را امتحان کنید.

دکونژستان‌ها: بیشتر دکونژستان‌های خوراکی داروهای سمپاتومیمتیک هستند. از جمله این داروها می‌توان به پزودوافدرین، فنیل افرین و فنیل پروپانولامین اشاره کرد. مصرف پزودوافدرین در سه ماهه اول بارداری با گاستروشزی ۰ بیرون ماندن احشای شکمی از دیواره شکم همراه بوده است.

داروهای ضدسرفه: مصرف این داروها نظیر کدیین و دکسترومتورفان در حاملگی بی اثر هستند.
داروهای ضد آسم: آسم شایع‌ترین بیماری تنفسی مزمن در دوران حاملگی است که می‌تواند سبب زایمان زودرس، کاهش وزن نوزاد و... شود. تمامی بیماران باید سالانه واکسن آنفولانزا دریافت کنند.
بتاآگونیست‌ها: این داروها نظیر آلبوترول، تربوتالین و متاپروترنول استنشاقی خط اول درمان آسم حاد هستند. آگوئیست‌های استنشاقی گیرنده بتا در دوران حاملگی و شیرخوارگی بدون خطر هستند. تمامی این داروها می‌توانند سبب تاکی کاردی و دیگر اثرات قلبی-عروقی شوند. این اثرات معمولا خفیف و خودمحدود هستند.
گلوکوکورتیکوییدها: استروییدهای استنشاقی (بکلومتازون) نیز خط اول درمان آسم هستند که تراتوژن نیستند و در دوران شیردهی نیز می‌توان استفاده کرد اما گلوکوکورتیتکوییدهای سیستمیک می‌توانند خطر شکاف لب و کام را تا پنج برابر افزایش دهند.
داروهای آنتی دوپامبنرژیک: این داروها نظیر پرکلرپرازین، متوکلوپرامید، کلرپرومازین، پرفنازین، دروپریدول و هالوپریدول در مقایسه با آنتی‌هیستامین‌ها عوارض مادری بیشتری ایجاد می‌کنند و ممکن است با افزایش مختصر خطر نقایص هنگام تولد همراه باشند. بهتر است از پروکلرپرازین یا متوکلوپرامید به عنوان داروهای خط اول از این دسته استفاده شود. این داروها در شیردهی بدون خطر هستند. البته باید نوزاد را از نظر سداسیون (کاهش سطح هشیاری) تحت نظر داشت.
داروهای ضد ریفلاکس: آنتی اسیدها خط اول درمان و بدون خطر هستند و آنتی هیستامین‌های H۲ در دوران حاملگی و شیردهی بدون مشکل هستند. می‌توان از داروهای پیش‌برنده نظیر متوکلوپرامید استفاده کرد. در ارتباط با سبزاپراید اطلاعات کمی وجود دارد. سوکرالفیت ممکن است سبب بهبود علایم شود. مصرف میزوپروستول در دوران بارداری ممنوع است. چون احتمال سقط جنین را بالا می‌برد. بهتر است از مهارکننده‌های پمپ پروتون هم در بارداری استفاده نشود.
مسکن‌ها: آسپرین به راحتی از جفت عبور می‌کند و مصرف آن در سه ماهه اول بارداری با گاستروشزی همراه است. دوز بالای آسپرین با جدا شدن زودرس جفت همراهی دارد. بهتر است از آسپرین در دوران شیردهی استفاده نشود.

اگر سردرد خفیف یا بدن درد دارید؛ بهتر است به جای مصرف مُسَکِن، از روش هایی همچون ماساژ، یوگا و رفلکسولوژی (بازتاب شناسی / نوعی فشار درمانی) استفاده نمایید.
ممکن است حداقل در سه ماهه اول بارداری، پزشک شما را از مصرف مُسَکِن هایی همچون استامینوفن و ایبوپروفن منع نماید.

داروهای ضد احتقان یا گرفتگی بینی : این داروها برای رفع گرفتگی و خارش بینی و جلوگیری از اشک چشم موثر هستند.
ممکن پزشک از شما بخواهد مصرف این دسته از داروها را در دوران بارداری محدود کنید؛ زیرا ممکن است عوارض جانبی همچون استفراغ، سردرد یا بی خوابی ایجاد نمایند.
یکی از بهترین روش ها برای رفع گرفتگی بینی، بخور است. رطوبت و حمام گرم به باز شدن مسیر تنفسی کمک می کند.
داروهای ضد قارچ : اگر در اوایل بارداری به عفونت قارچی مبتلا شُدید، به جای مصرف خودسرانه ی داروهای ضد قارچ، از متخصص زنان کمک بگیرید.
داروهای ضدقارچ ممکن است رشد جنین را مختل کنند.
ترکیبات فعال داروها می توانند به راحتی از جفت عبور کرده و وارد خونِ بند ناف شوند.
ضد آکنه ها: در دوران بارداری، عدم تعادل هورمونی بدن، سبب ابتلا به آکنه های پوستی می شود.
ممکن است برای اینکه ظاهر و حس بهتری داشته باشید، وسوسه شوید که داروهای ضد آکنه مصرف کنید. اما از مصرف داروهایی همچون آکوتان و رتین-آ اجتناب نمایید؛ مصرف این داروها در دوران بارداری ممنوع است.
برخی از متداولترین عوارض مصرف ضد آکنه ها در دوران بارداری، اختلالات صورت و ظاهر، نقایص قلبی و ناهنجاری های مغزی جنین هستند.
هنگامی که سطح هورمون ها به حالت عادی برگردد، درخشش طبیعی پوست نیز باز خواهد گشت.
آسپرین: پزشکان اغلب برای سردردهای میگرنی، آسپرین تجویز می کنند. اما مصرف آسپرین در بارداری منجر به مشکلات جدی تر می شود.
مصرف آسپرین در اوایل بارداری منجر به جدا شدن جفت و سقط جنین می گردد.
آنتی بیوتیک ها: چنانچه در دوران بارداری به تب مزمن مبتلا شوید، ممکن است پزشک مصرف یک دوره آنتی بیوتیک برای شما تجویز نماید.
با این وجود مصرف آنتی بیوتیک هایی همچون تتراسایکلین و استرپتومایسین در بارداری ممنوع است.
آرام بخش ها: آرام بخش هایی همچون لیبریوم و والیوم در دوران بارداری ممنوع هستند.
مصرف داروهای آرام بخش در بارداری ممکن است نشانه های ترک اعتیاد به این داروها را در نوزاد به وجود آورد.
ضد تشنج ها: مصرف داروهای ضد تشنج در دوران بارداری، خطر زایمان زودرس و سقط جنین را افزایش می دهد.
دیازپام و کلونازپام از جمله ضد تشنج هایی هستند که مصرف آنها در دوران بارداری ممنوع است.
بازدارنده های مونوآمین اکسیداز یا MAOI (نوعی از داروهای ضد افسردگی) : از مصرف آن دسته از داروهای ضد افسردگی که حاوی بازدارنده های MAO هستند اجتناب کنید. برای مثال ایزوکاربوکسازید و فنلزین.
در مواقعی که افسردگی شدید است؛ سعی کنید از روش های درمانی بی ضرری همچون تکنیک های تمدد اعصاب بهره مند شوید.
مخدرهای غیر قانونی: مصرف آمفتامین در دوران بارداری خطر ناهنجاری های قلبی در جنین را افزایش می دهد. مصرف این نوع داروها در دوران بارداری منجر به مشکلات مربوط به جفت و افزایش خطر سقط جنین و زایمان زودرس می گردد.
مصرف کوکائین در دوران بارداری باعث انقباض دیواره ی رحم و در نتیجه خونریزی شدید و در نهایت سقط جنین می شود.
ماری جوانا روند رشد جنین را مختل می کند. برخی عوارض دیگر مصرف آن در دوران بارداری نیز عبارتند از: کم وزنی نوزاد هنگام تولد، تاخیر در رشد جنین و خطر زایمان زودرس.
مقادیر بالای ویتامین A : احتمالا متخصص زنان شما را از مصرف بیش از حد ویتامین A منع می نماید. دوز توصیه شده برای مصرف این ویتامین 8000 واحد (بر اساس یکای بین المللی یا IU) در روز است.
مصرف بالای ویتامین A در بارداری ممکن است به نقایص مادرزادی و مسمویت کبد منجر گردد.
داروهای گیاهی: داروهای گیاهی اغلب بی خطر هستند. اما انواعی از داروهای گیاهی هستند که باید اکیدا از مصرف آن ها اجتناب کنید.
نمونه هایی از گیاهان دارویی ممنوعه در بارداری عبارتند از: وست ریشه زرشک، بابونه گاوی، افسنطین، پونه معطر، سداب، فلوس، کدو تلخ، جعفری فرنگی، سنبل چینی، نعناع کوهی و مینا. قبل از استفاده از هر ماده‌ای حتما نظر پزشکتان را بپرسید.

هشدارهای لازم
افراط در عدم مصرف دارو:
هنگامی که پزشک، شما را از مصرف برخی داروهای بدون نسخه منع می کند، می توانید برای رفع بیماری به اقدامات غیر دارویی و طبیعی متوسل شوید. برای مثال هنگامی که تحت فشار روانی شدید هستید، می توانید از روش هایی همچون مدیتیشن، ورزش، یوگا یا حتی پیاده روی استفاده کنید. این روش ها ممکن است باعث رفع سردرد و استرس شما گردند.
سعی کنید در دوران بارداری رژیم غذایی متعادلی را دنبال کنید و تمامی مواد مغذی ضروری و مواد معدنی لازم را در برنامه غذایی خود بگنحانید. مواد غذایی مغذی به رشد و نمو جنین کمک می نمایند.
استراحت کافی و نوشیدن مایعات به طور مرتب، می تواند برای درمان سرماخوردگی های ساده، موثر باشد.
با متخصص زنان مشورت کنید:
هرگز در دوران بارداری هیچ نوع از داروهای بدون نسخه را بدون مشورت پزشک مصرف نکنید. زیرا ممکن است پزشک بر اساس نیاز شما دوز پایین تری را تجویز کند.
اجتناب از مصرف داروهای ترکیبی:
هرگز در مراحل بحرانی بارداری از داروهای ترکیبی استفاده نکنید. این داروها به طور بالقوه برای جنین خطرناک هستند. داروهای رفع همزمان سرماخوردگی و حساسیت، می توانند رشد کودک را مختل کرده و عوارض جدی ایجاد نمایند.
راهنمای داروها را مطالعه کنید:
برخی از داروهای بدون نسخه، ممکن است حاوی کافئین یا الکل باشند که مصرف آن ها در بارداری اکیدا ممنوع است.
برای مثال ویکس حاوی الکل و آسپرین حاوی کافئین است.