ماجرای نشت گاز در عسلویه و آلودگی سفره‌های آب زیرزمینی!

روشن است که در مسیر توسعه صنعتی صنایع مستقر در جنوب استان بوشهر و به ویژه منطقه عسلویه، وزارت نفت زیرساخت های زیست محیطی را رعایت نکرده و همین موضوع نیز باعث شده تا هر بار غول آلودگی از نقطه جدیدی سر در بیاورد و مردم بی‌گناه این خطه را با خود درگیر کند. آلودگی‌ هوا و نشر آلاینده‌ها، فلزات سنگین خطرناک و هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای به عنوان محصولات سمی صنعتی پتروشیمی و گاز منطقه عسلویه در رسوبات ساحلی، آلودگی‌های نفتی خلیج‌فارس، شیوع فوق العاده بالای بیماری‌های آسم و به تبع آن بیماری‌های حساسیتی دیگر در عسلویه بخشی از این مشکلات و تبعات بعضاً جبران ناپذیر است.

بسیاری از شرکت‌های حاضر در عسلویه هیچ اطلاعی از پیوست سلامت ندارند

مسئول دبیرخانه پایش آلودگی صنایع نفت، گاز و انرژی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر پیش از این با اشاره به برخی قوانین در حوزه صنایع نفت و گاز مستقر در مناطق، به ایسنا گفته بود در دنیا مسئله‌ای تحت عنوان HIA (ارزیابی اثر صنایع بر سلامت) وجود دارد که WHO از سال ۱۹۹۲ آن را به رسمیت شناخته و رویکرد آن این است که تمام صنایع بزرگ در ابتدای راه اندازی باید پیوست سلامت داشته باشند؛ یعنی پیش بینی اینکه طرح قبل و حین راه اندازی و بعد از اینکه راه اندازی شد چه آثار و عوارضی بر روی محیط زیست و ساکنین اطراف خود ایجاد می‌کند و در قبال عارضه‌ای که ممکن است برای مردم ایجاد کنند چه تمهیداتی را باید اتخاذ کند.

وی همچنین عنوان کرد: علاوه بر تدوین پیوست سلامت، بر اساس استانداردها پیش رفته و خروجی‌ها و آلاینده‌ها را استاندارد کند که متأسفانه در کشور ما این موضوع در شهریور ماه ۹۲ ابلاغ شده است، یعنی از ۵-۶ سال قبل، در صورتی که شرکت‌های حاضر در عسلویه ۱۵ تا ۲۰ سال است که در حال فعالیت هستند، بنابراین طبیعی است که بسیاری از این شرکت‌ها متأسفانه هیچ اطلاعی از پیوست سلامت ندارند چون از آنها خواسته نشده است. در ابلاغیه مربوط به کشور ما آمده است که بر اساس ماده ۳۲ قانون برنامه پنج ساله پنجم جمهوری اسلامی استانداردهای ملی، برای طرح‌های بزرگ توسعه‌ای باید پیوست سلامت تدوین شود.

نوبت به سفره های زیرزمینی عسلویه رسید

یوسف صفری، در یادداشتی با عنوان "آب‌های زیر زمینی عسلویه آغشته به میعانات گازی" که در شماره ۱۳۴۳ روزنامه پیام عسلویه -چهارشنبه ۲۵ دی ماه- منتشر شده، نوشته است: «بعد از آلودگی هوا، خاک و دریا، نوبت به آب سفره های زیرزمینی عسلویه رسید. اگرچه آلودگی آب‌های زیرزمینی عسلویه با توجه به شرایط منطقه اتفاق جدیدی نیست اما این بار علت و نحوه آلودگی کمی متفاوت است. طبق گفته کارشناسان؛ در شرایط معمول آلودگی ناشی از تولید مواد شیمیایی گوناگون قشر سطحی آبرفت‌ها را آلوده می‌کند که به همراه نفوذ ریزش‌های آسمانی یا روان آب‌های سطحی به سفره آب زیرزمینی آن منطقه می‌رسد و با توجه به حرکت بسیار کند آب‌های زیر زمینی، باید سال‌های زیادی بگذرد تا آب تحت تأثیر قرار گرفته و آلودگی در چاهی ظاهر شود. اما در حادثه اخیر یکی از پالایشگاه های گازی پارس جنوبی حجم و کمیت آلودگی به حدی بوده که چاه‌های اطراف ظرف مدتی کوتاه تر از آنچه تصور می‌شود تحت تأثیر قرار گرفته و بجای برداشت آب عملاً میعانات گازی برداشت می شود.

بی توجهی و سهل انگاری نفتی‌ها موجب نشت و هدر رفت هزاران متر مکعب میعانات گازی از خطوط انتقال پالایشگاه هفتم و آلوده شدن سفره آب‌های زیر زمینی منطقه عسلویه شده است. این امر از این حیث تساهل و بی توجهی تلقی می گردد که میلیون ها متر مکعب میعانات گازی نشت پیدا می کند و متولیان امر متوجه آن نمی شوند! مگر می شود نشتی یک الی دو سال به درازا بکشد و کسی خبردار نشود؟! مگر ورودی و خروجی خطوط و مخازن ذخیره سازی، اندازه گیری نمی شود که چندین هزار مترمکعب میعانات گازی هدر برود و کسی متوجه آن نشود؟! آن‌هم نه برای یک روز و دو روز بلکه یک الی دو سال و شاید از زمان در سرویس قرار گرفتن خطوط! و مساله بغرنج تر از آن، کتمان چنین حوادث و اتفاقاتی است حوادثی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم با سلامت انسان ها سر و کار دارد!

با اینکه موضوع از طریق برخی نهادها در حال پیگیری است و عملیات تخلیه چاه های آلوده آغاز شده است، اما بنا به گفته کارشناسان؛ حذف آلودگی یک آبخانه زمانبر و مشکل می باشد و هرگز نمی توان آن را به طور کامل انجام داد. به ویژه زمانی که میعانات گازی عامل آلودگی باشد چرا که این ماده ممکن است حتی آب‌های زیر زمینی را برای همیشه غیر قابل استفاده نماید.

با این وصف عملاً اصل ۵۰ قانون اساسی نقض شده؛ اصلی که بارها و بارها در عسلویه نقض شده اما برخورد مناسب و قاطعی با متخلفین صورت نگرفته است. اصلی که به صراحت اشعار می دارد "فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.»

آبشیرین‌کن باعث پیدا کردن نشتی شد

در همین خصوص با مصطفی موذنی، رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان عسلویه تماس گرفتیم؛ او در پاسخ به اینکه آیا آلودگی نشتی میعانات گازی به مدت ۲ سال حقیقت دارد، به ایسنا گفت: این موضوع مربوط به چند ماه قبل است که ما این نشتی را پیدا کردیم و کمیته مخاطرات محیط زیست در فرمانداری تشکیل شد. یک سری گزارشات برای دستگاه های مختلف تدوین کرده و بحث پاکسازی شروع شده است و الان نیز با محوریت سازمان منطقه ویژه و با حضور پژوهشگران صنعت نفت پاکسازی در حال انجام است.

وی با اشاره به شدت آلودگی و عمق نفوذ آن و نزدیکی محل آلودگی به یک آبشیرین کن فعال عنوان کرد: اصلا منشا یافتن این موضوع -آلودگی میعانات گازی- همین آبشیرین کن بود. در حال حاضر عملیات پاکسازی شروع و حدود ۵۰ درصد عملیات پاکسازی نیز انجام شده است و همین آبشیرین‌کن هم باعث پیدا کردن نشتی شد، در واقع این نشتی بالاخره باید از یک جایی تشخیص داده میشد که چاه‌های مربوط به این آبشیرین کن که آلوده شده بود باعث شد موضوع را پیگیری کنیم و منشایابی آن را آغاز کنیم که همراه با برگزاری جلسه مخاطرات محیط زیست، این کارگروه در فرمانداری تشکیل، و خوشبختانه بعد از تست‌ها و آزمایشات متعدد مشخص شد که منشا آلودگی از کجاست و در خصوص خط مذکور که به اصطلاح Condensate یا میعانات گازی از آن خارج شده بود ایزوله، مسدود و پاکسازی (تخلیه از میعانات گازی) صورت گرفت.

رئیس حفاظت محیط زیست عسلویه اضافه کرد: بعد از تست های گاز هلیُم (Helium)، نشتی‌ها مشخص شده و در ۳ نقطه محل آلودگی که ۲ نقطه آن نزدیک به حفر است، در حال آواربرداری برای تعمیر و قرار گرفتن در مدار سرویس است.

باید برآورد خسارت‌ آب های زیرزمینی و محیط زیست انجام شود

این مسئول درباره مقدار دقیق نشتی و مدت زمان آن اظهار کرد: این خط کلاً از ابتدای سال در سرویس قرار گرفته، و خط جداگانه‌ای از خطوط قدیمی بوده که کلا ۵ ماه در سرویس بوده است. بحث اندازه‌گیری میعانات گازی یک مقدار پیچیده است و خطا دارد، مقادیر نشت شده هنوز محاسبه نشده که چه مدت بوده و یا چه مقدار است و هنوز هم به سازمان محیط زیست اعلام نشده که چه مقدار است چون اندازه گیری این مواد خطا دارد و قرار است به ما اطلاع دهند. ان‌شالله هفته آینده دومین جلسه کمیته مخاطرات برگزار می شود که قرار است این موارد ارائه شود و پس از آن اطلاع رسانی خواهیم کرد.

موذنی توضیح داد: خط Condensate مرتبط با یک پالایشگاه نیست، بلکه خط سراسری است و همه پالایشگاه‌ها به نوعی و بسته به جهت ارسال -برای صادرات یا مصرف داخل- به این خط اتصال پیدا می کنند و مختص یک پالایشگاه نیست که بگوییم خط فلان پالایشگاه نشتی داشته و خط مذکور در کریدور خط میعانات گازی بوده است.

رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان عسلویه با اشاره به اطلاعات منتشر شده و عنوان "نشت و هدر رفت هزاران متر مکعب میعانات گازی از خطوط انتقال پالایشگاه هفتم و آلوده شدن سفره آب‌های زیر زمینی منطقه عسلویه" در رسانه‌ها بیان کرد: بحث مربوط به کدام پالایشگاه را من اصلاح می کنم که نشتی مربوط به کریدور است ولی مقدارش را ما نیز دقیق در دست نداریم و باید دیسپچینگ وزارت نفت پیدا بکند که چه مقدار هدر رفته است، هنور اعلام نکرده اند. هفته آینده و پس از برگزاری جلسه دوم مخاطرات زیست محیطی، ما نیز باید بحث برآورد خسارت‌های آب های زیرزمینی و محیط زیست را باید انجام دهیم نیاز به اعلام این آمار و مقدار نشتی داریم که در صورت اعلام و انتشار قطعا در این زمینه اطلاع رسانی خواهد شد.

انتهای پیام