در ۹ هفته اول بارداری، بچه ی مادر، رویان نامیده می شود و پس از هفته دهم به جنین تغییر نام می دهد و در سونوگرافی او را به شکل یک دانه آماده رشد و شکوفایی می بینند.

معمولا با علایمی همچون حالت تهوع و عقب افتادگی قاعدگی، مادر متوجه بارداری خود می شود و آن را تا جنین کامل و تِرم حمل می کند اما مواقعی نیز هست که جنین ناگهان از رشد باز می ایستد و هیچ یک از این علایم خوب و خوشایند نیست. سراسر زندگی جنین در رحم مادر همراه با رشد و پیشرفت است و زمانی که این رشد متوقف می شود، شاید به این معنی باشد که بارداری ادامه نمی یابد.

نه تنها توقف رشد، بلکه کم شدن میزان رشد جنین هم هشدارهای خطرناکی دارد که باید خیلی حواسمان به آن باشد در بعضی مواقع حتی ممکن است منجر به سقط جنین شود.

سقط جنین رویدادی است که با عدم رشد جنین قبل از هفته 20 بارداری ظاهر می شود و اکثر سقط ها قبل از هفته ۱۲ بارداری اتفاق می افتد. به هر دلیل بین ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان از این موضوع رنج می برند.

در مواقعی که جنین رشد نمی کند مادر امیدوار است که شاید به رشد خود ادامه دهد. علایمی که در این مقاله بیان می شود به مادران هشدار می دهد که شاید بچه و بارداری در خطر باشد. پس لازم است همه مادران با این علایم آشنا باشند تا در صورت ملاحظه سریع به پزشک مراجعه کنند و راه درست و درمان را پیش گیرند.

نداشتن ضربان قلب، محدودیت رشد درون رحمی، پایین آمدن HCG ، درد پشت و انقباضات، برخی از این علایم هستند.

۱- کوتاه بودن ارتفاع رحم یا فوندال هایت

ارتفاع رحم، فوندال‌ هایت یا قانون مک دانلد، اندازه‌گیری ارتفاع رحم است که برای ارزیابی سن حاملگی و رشد جنین در طی بارداری است. این مقدار با اندازه‌گیری بالاترین نقطه رحم مادر تا لبه بالایی استخوان پوبیک به سانتی‌متر محاسبه می‌شود.

رحم مادران در طی بارداری اندازه گیری می شود.

پزشک با قرار دادن نوار مخصوصی در پشت مادر این اندازه گیری را انجام می دهد و نشان می دهد که آیا رحم قابل بزرگ شدن هست یا نه. پس از اینکه علایم ۱۶ هفتگی بارداری ظاهر شد، پزشکان معمولا ارتفاع رحم را با اعدادی که در هفته های مختلف بارداری در این زمینه موجود است، تطبیق می دهند. زمانی که این اندازه مطابق با استاندارد نباشد بدین معناست که در بارداری مشکل مقدار مایع آمنیوتیک خیلی زیاد یا خیلی کم برای جنین پیش می آید یا جنین در وضعیت کفل است.

متاسفانه بدین معنی است که جنین رشد مورد انتظار را نخواهد داشت. با اندازه گیری سطح هورمون hCG پزشک پیگیری می کند تا مطمئن شود اندازه گرفته شده واقعی است و مشکلی را نشان می دهد. و در صورتی که شک کرد، تست های بیشتری انجام می دهد.

اگر جنین در رحم بمیرد، اندازه گیری ارتفاع رحم شاید اولین شاخصی باشد که نشان دهد رشد متوقف شده است.

۲- نداشتن ضربان قلب

در سه ماهه اول بارداری پزشکان به دنبال ضربان قلب جنین هستند. ضربان ممکن است حدود ۹ تا ۱۰ هفته بارداری زمانی که از رویان به جنین تغییر می یابد شنیده شود.

در اوایل بارداری فقدان ضربان قلب نشانه بدیهی است که گیج کننده نیز هست. ضربان قلب جنین از هفته پنجم بارداری شروع می شود، بیشتر پزشکان انتظار دارند این صدا را در مرحله جنینی بشنوند. داشتن ضربان قلب در اوایل بارداری از دغدغه پزشکان است و گاهی سونوگرافی طبق برنامه ای که پزشک تدوین می کند، بارها تکرار می شود.

گاهی به علت وضعیت جنین یا قرار گیری جفت، صدا شنیده نمی شود و گاهی علت، توقف رشد جنین است. گاهی ضربان در اوایل بارداری شنیده می شود و بار دیگر نه. دوباره وضعیت جنین می تواند روی شنیدن ضربان قلب موثر باشد و شاید هم نشانه مرگ جنین باشد.

۳- تشخیص محدودیت رشد درون رحمی

محدودیت رشد درون رحمی (IUGR) به این معناست که اندازه جنین در رحم کمتر از انتظار است و این منجر به مشکلات بسیاری می شود. اگر جنین رشد کمتر از ۱۰ درصد سن بارداری داشته باشد احتمالا IUGR تشخیص داده می شود.

IUGR هم در تک جنین و هم در دوقلویی اتفاق می افتد. بیشترین دلیل IUGR مربوط به مشکلات جفت می شود. اگر جفت عملکرد مناسبی نداشته باشد، احتمالا رشد جنین متوقف می شود. علت های دیگر شامل مشکلات کلیوی، کم خونی و دیابت می شود.

IUGR سبب مشکلاتی در تنظیم دمای بدن، حفظ قند خون و تنفس برای جنین می شود.

۴- پایین آمدن سطح HCG

HCG هورمون بارداری است که مادر در هنگام بارداری تولید می کند. میزان این هورمون بسته به این دارد که در چه مرحله ای از بارداری قرار دارند و با رها شدن این هورمون در ادرار، مادر می تواند در منزل تست بارداری از روی این هورمون انجام دهد.

در طی ۹ تا ۱۶ هفته بارداری سالم این هورمون به شدت بالا می رود. اگر سطح این هورمون از حالت طبیعی کمتر باشد جای نگرانی است. اگر در آزمایش ها بیش از دو روز سطح HCG کاهش یابد احتمالا به معنی توقف رشد و سقط اتفاق می افتد.

5- انقباضات در بارداری

در طی بارداری مادر دردهایی را تحمل می کند که نشانه رشد جنین، بزرگ شدن رحم و فشار به امعا و احشای بدن است همین طور انقباضات مادر در سه ماهه دوم بارداری اغلب مربوط به درد رباط و عضلات است و این ناراحتی ها در طول بارداری با مادر همراه است. اما انقباضات متفاوتی شبیه و حتی کمی شدیدتر از انقباضات پریود یا قاعدگی وجود دارند که مادر باید به آنها توجه کند.

اگر انقباضات بارداری مثل همیشه نیست یا قطع شده و یا مقدار آن با گذشت زمان کم شده است، نگران کننده است در این موارد شاید مشکل از جفت است و پزشک احتمالات دیگر را نیز بررسی می کند.

در موارد دیگر انقباضات متاسفانه نشانه فرایند سقط جنین است تا زمانی که جنین از رحم خارج شود.

6- خونریزی

مادران باردار گاهی خونریزی با خون روشن و گاهی لکه بینی دارند، برخی مادران لکه بینی زیادی دارند بنابراین برخی از آنها از بارداری خود بی اطلاعند چرا که اولین نشانه بارداری، پریود نشدن است.

البته در اوایل بارداری در طی لانه گزینی جنین در رحم، مادر ممکن است لکه بینی داشته باشد. با این حال مادران نباید فکر کنند که خونریزی در بارداری طبیعی است. اگر مادر در حالی که باردار است، خونریزی داشته باشد، حتی اگر ناچیز باشد، نیاز به مراجعه با پزشک دارد. خونریزی گاهی نشانه مشکلاتی در بارداری است.

در هنگام سقط، مادر اغلب خونریزی می کند یا لخته های بزرگ خون از او خارج می شود و راهی است برای خروج جنین از رحم چون رشد جنین متوقف شده و یا مرده است. شاید هیچ راهی وجود نداشته باشد که بتوان جلوی سقط را گرفت ولی شاید پزشک بتواند از خونریزی بیش از حد مادر جلوگیری کند.

7- درد پشت

درد پشت در بارداری معمولا طبیعی است. برای اینکه بدن شخص زنده ای را درون رحم رشد دهد، فشار و کشش در پشت ناگزیر است. برخی زنان درد پشت شدیدتر از دیگران را تجربه می کنند و زنانی که چند قلو باردارند باز هم فشار بیشتری تحمل می کنند.

درد پشت هرگز نباید طاقت فرسا باشد، اگر درد از مقابل بدن شروع شود و به پشت حرکت کند، نشانه خوبی نیست.

اگر درد پشت همراه با نشانه های دیگر مثل خونریزی یا فقدان نشانه های دیگر بارداری باشد، باید مورد توجه قرار گیرد. درد شدید هرگز نباید نادیده گرفته شود.

8- ترشح داشتن

ترشح داشتن بخش طبیعی بارداری است. اگر تراوش و فوران مایع یا مواد بافتی از واژن داشتید حتما به پزشک مراجعه کنید. شاید نشانه اولیه سقط باشد یا تغییرات هورمونی طبیعی، با این حال نباید نادیده گرفته شود.

بچه با مایع آمنیوتیک در اطرافش محصور شده است بنابراین اگر آب یا مایع زیادی از بدن به یکباره خارج شد شاید نشانه این باشد که این کیسه دچار پارگی شده است. این وضعیتی است که مادران در پایان بارداری منتظر آن هستند و اگر این اتفاق زودتر بیفتد باید بچه از رحم خارج گردد.

9- سونوگرافی غیر طبیعی

سونوگرافی در بارداری می تواند شاخص خوبی برای تشخیص مشکلات باشد. توسط سونوگرافی اندازه، وضعیت و رشد کلی بچه، در برخی موارد وزن، همین طور نقایص جنینی و تاریخ زایمان نیز مشخص می شود.

در سه ماهه اول و دوم سونوگرافی اندازه و رشد بچه را نشان می دهد اگر طبق استاندارد نباشد پزشک به والدین هشدار می دهد که منتظر سقط یا زایمان زودرس باشید.

10- تست منفی بارداری پس از تست مثبت آن

آزمایش ها و تست های بارداری که قبل از فرا رسیدن موعد قاعدگی بعدی انجام می گیرد، شاید نتیجه درستی ارائه ندهد و این عجله برای این است که مادر دوست دارد هر چه زودتر از بارداری خود مطلع شود. و این آزمایش ها بعد از پریود نشدن در موعد مقرر دقیق تر خواهد بود. اگر تست بارداری مثبت بود مادر به پزشک برای آزمایش ها و مراقبت های بعدی ارجاع داده می شود.

برخی از علایم بارداری با گذشت زمان کاهش می یابد و در برخی موارد نیز طبیعی است ولی اگر مادر متوجه شد علایم خیلی تغییر کرده برای آزمایش های دیگری فرستاده می شود. گاهی آزمایش ها حتی پس از آنکه مثبت بوده اند باز منفی می گردد و این به این معنی است که جنین رشدی نکرده و بایستی به پزشک مراجعه کنند.

11- احساس از دست دادن حاملگی

برخی مادران قبل از اینکه پزشک به آنها بگوید رشد بچه متوقف شده است خود این احساس را کرده اند حتی اگر علایم معمول قبلی ادامه داشته باشد.

مادران بدانند که بارداری دورانی است که هورمون ها نوسان دارند و تغییرات بزرگی در بدن ایجاد می شود. برخی مادران از اینکه خطری جنین آنها را تهدید کند وحشت دارند چون در کتاب های بارداری درباره خطرات احتمالی خوانده اند و ترس دارند حتی از منزل خارج شوند.

داشتن اطلاعات در مراحل مختلف بارداری خوب است و درست است که در مواردی مرگ جنین نیز رخ می دهد، اما مادر نیاز به آرامش دارد و بداند که بسیاری از بارداری ها هم بدون مشکل و مرگ و میر به پایان رسیده است.

12- عدم حرکت جنین

درست است که جنین در سه ماهه اول رشد و حرکت دارد ولی مادر معمولا آنها را تا سه ماهه دوم بارداری احساس نمی کند. داشتن احساس لگد زدن و حرکت بچه در شکم احساسی است که مادر از سلامتی جنین خود مطمئن می گردد.

اگر حرکات بچه در سه ماهه سوم قطع شد مادر باید گوش به زنگ باشد و سریعا به پزشک مراجعه نماید. یک دسته دلایل متفاوتی برای عدم حرکت بچه وجود دارد اما یکی از آنها مرگ جنین می تواند باشد.

۱۳- از بین رفتن ناگهانی احساس تهوع صبحگاهی

مادران از حالت تهوع صبحگاهی شکایت می کنند و این احساس بعد از سه ماهه اول رفع می شود، اما در برخی موارد این احساس در سه ماهه اول ناگهان پایان می یابد. گاهی حتی پایان یافتن این احساس در سه ماهه اول طبیعی است اما می تواند نشانه خطر برای جنینی باشد که رشد کافی نکرده است. بالا رفتن سطح hCG از دلایل حالت تهوع در سه ماهه اول است.

اگر حالت تهوع صبحگاهی مادر در سه ماهه اول ناگهان قطع شد و همراه با دیگر علایم نیز بود پزشک سطح hCG را اندازه می گیرد. اگر دو آزمایش پشت سر هم پایین آمدن این هورمون را نشان داد، و حالت تهوع نیز قطع شده بود، نشانه توقف رشد جنین و پایان بارداری و سقط است.

۱۴- عدم حساسیت و تغییر در سایز پستان

اگر پستان مادر در بارداری حساس شد و سایز آن بزرگ شد، نشانه خوبی در بارداری است. احتمال دارد این احساس مربوط به تغییرات هورمونی در این دوران باشد که مانند تهوع صبحگاهی آن نیز رفع می شود. احساس سنگینی در سینه نیز در ماه های اولیه بارداری طبیعی است. با این حال اگر زن متوجه توقف ناگهانی درد یا کاهش سایز سینه شد باید سریعا به پزشک مراجعه کند.

۱۵- تب

تب واکنش طبیعی بدن برای مقابله با عفونت است، اما تب در طی بارداری می تواند نشانه مشکلاتی باشد. تب در بارداری خطرناک است چرا که می تواند فرایند رشد جنین را مختل کند. به علاوه، تب می تواند نشانه عفونت باکتریایی یا ویروسی باشد.

اگر مادر دچار تهوع یا اسهال همراه تب شد، آن را جدی بگیرید تا بدن مادر کم آب نشود. متاسفانه تب نشانه سقط است.

تب خفیف با داروهای ایمن در باداری توسط پزشک کنترل می شود که شاید پیچیدگی های کوتاه یا بلند مدتی برای رشد جنین داشته باشد.