بیانیه گام‌دوم‌انقلاب؛ منظومه حکمت انقلاب‌اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، آقای علی لاریجانی در نخستین همایش بین‌المللی «گام دوم انقلاب الگوی نظام انقلابی و تمدن‌ساز» افزود: بیانیه گام دوم انقلاب جزء اسناد مهم کشور است که بعد از دوره ۴۰ ساله انقلاب تنظیم شده است. چهل سالگی سال پختگی فرد و یا جامعه است، لذا تجربیات غنی در پشت این مسئله وجود دارد و حاصل این تجربیات ۴۰ سال گذشته در این منظومه آمده و مهمتر آن که این سند توسط شخصی تنظیم شده که خود جزو استوانه‌های قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است.

رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: مقام معظم رهبری شخصی مبارز و تأثیرگذار در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب بوده‌اند و بعد از پیروزی انقلاب نیز در همه جریانات حضور داشتند و تا مدتی مسئولیت اجرایی کشور را بر عهده داشتند و بیش از ۳ دهه رهبری ایشان را در کشور شاهد هستیم لذا نتیجه همه تلاش‌ها عصاره‌ای است که در بیانیه گام دوم انقلاب آمده است.

وی با بیان اینکه جهت‌گیری کلان کشور در بیانیه گام دوم انقلاب مورد نظر قرار گرفته است، افزود: این بیانیه نگاهی به همه جوانب دارد؛ همچنین هم حکمرانان و هم مردم را مورد توجه قرار داده است. مسئولیت‌ها همه جانبه دیده شده و بسیار خیرخواهانه است.

آقای لاریجانی گفت: منظومه حکمت انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم تنظیم شده و کار را برای حکمرانان و مردم سهل کرده است. خطاب بیانیه، مردم و حاکمیت هستند، اما محور آن جوانانند.

رئیس قوه مقننه با اشاره به مباحثی که در جلساتی با مقام معظم رهبری درباره بیانیه گام دوم داشتند، افزود: نقطه عطف این بیانیه جوانان هستند بنابراین نگارنده برای هر کاوشی تأکید دارد که زمینه برای جوانان فراهم شود، زیرا جوانان انگیزه لازم در حوزه مدنی و حکمرانی را دارند و بهترین نیروی نقش‌آفرین در پیروزی انقلاب اسلامی بودند.

وی ادامه داد: در ارتباط با حکومت نیز تجربه گذشته نشان می‌دهد که جوانان نقش اصلی در ساماندهی حکومت داشتند و حضور شجاعانه آن‌ها در صحنه‌های جنگ تحمیلی و صحنه‌گردانی جوانان نمونه‌ای از آن است.

رئیس مجلس شورای اسلامی در توضیح این سوال که چگونه می‌توان جوانان را آماده نقش‌آفرینی در صحنه‌های مدنی و حکمرانی کرد، گفت: برای این امر نیاز به تدابیر اساسی است و نظام‌نامه حکمت را باید به صورت دقیق فهمید. توصیه پایه‌ای رهبری این است که ترس و ناامیدی را از خود برانید، زیرا نخستین و ریشه‌ای‌ترین مشکل است و هر تحولی در کشور در فضای امید امکان‌پذیر است، اما وقتی فضا یأس‌آور باشد، وضع ایستا می‌شود. در پیروزی انقلاب اسلامی نیز «امید» تحولات را رقم زد و امام (ره) روحیه امیدواری را ترویج کردند.

وی افزود: با توجه به شرایط منطقه‌ای در صحنه بین‌الملل و تمرکز آمریکا بر شکاف بین مردم و حاکمیت و افزایش یأس و ناامیدی در بین مردم، باید تلاش کنیم تا فضای کشور به سوی هدف متعالی حرکت کند و رسانه‌ها نیز در تحقق این هدف نقش موثر دارند.

آقای لاریجانی با اشاره به تأکید رهبر انقلاب در بیانیه دوم گام انقلاب بر دفاع ابدی از نظام انقلابی اسلامی گفت: در سال‌های اول پیروزی انقلاب نیز عده‌ای معتقد بودند انقلاب اسلامی پیروز شده بنابراین پس از آن باید به دنبال ساخت ساختار نظام رفت، اما توجه به این نکته ضروری است که انقلاب اسلامی امتداد زمانی دارد و همیشه محتاج حرکت انقلابی هستیم.

وی افزود: نظام انقلاب اسلامی باید ادامه یابد، زیرا این نظام فرم و شکل و ساختار است که رهبری، قوای سه‌گانه و تشکل‌های سیاسی و امنیتی را در خود شکل داده و «انقلاب اسلامی» به این نظام محتوا می‌دهد و از این رو باید زنده بماند؛ شهید مطهری نیز زمانی که درباره نهضت انقلابی صحبت می‌کردند می‌گفتند که «پیروزی یک بحث و بحث دیگر چگونگی تداوم آن است». دفاع ابدی از نظام انقلابی، عقلانی است لذا از این موضوع نباید پرش کرد.

رئیس مجلس شورای اسلامی در توضیح علل و اهمیت جاودانی اصول و ارزش‌های نظام که در بیانیه گام دوم مورد تأکید قرار گرفته است، گفت: این بحث به موضوع ماهیت انقلاب برمی‌گردد، انقلاب ما همانند انقلاب‌های صنعتی یا انقلاب سایر کشور‌ها نیست، گمشده اصلی انقلاب ارزش‌های اسلامی بود هر چند شمولیت آن به مباحث اقتصادی و سیاسی نیز می‌رسد. انقلاب اسلامی با رویکرد دینی پیگیر مسائل اقتصادی یا اجتماعی است.

وی افزود: ارزش‌های دینی مبتنی بر اسلام نیز ثابت است، زیرا دین اسلام منطبق با فطرت بشری است و ارزش‌های دین خاتم ثابت است.

آقای لاریجانی گفت: البته فطرت انسان‌ها از یک میلیون سال‌ها پیش ثابت بوده و این گزاره که اصول و ارزش‌های اسلامی جاویدان است، استدلال عقلی بر آن حاکم شده و علامه جعفری نیز در زمینه فطرت انسان‌ها و ثبات آن توضیحاتی داده‌اند. نکته قابل توجه این است که تجدید نظر در این ارزش‌ها امکان‌پذیر نیست هر چند که بیگانگان در مقالات تحریک‌آمیز تأکید می‌کنند که شرایط دنیا تغییر کرده و ارزش‌های انقلاب اسلامی باید تغییر کند.

رئیس مجلس افزود: شهید مطهری نیز در مباحثی تأکید کردند که به تفکر دینی مبتنی بر فطرت در عرصه‌های مختلف بشری باید توجه کرد، زیرا موضوع فطرت در ساحت فرد و جامعه مهم است. فیلسوفان بزرگ قرن نیز روی این مباحث تمرکز داشتند، اما تأکید آن‌ها بر حقوق طبیعی انسان است و افرادی، چون علامه طباطبایی و پس از ایشان شهید مطهری و آیت‌الله جوادی مباحثی را در حوزه تفکر اسلامی با محوریت فطرت ادامه دادند. انسان از نظر معلومات و ادراک و معرفت استعداد‌هایی دارد و گرایش‌هایی که برای همه آن‌ها است.

رئیس قوه مقننه گفت: استعداد در مقوله‌های عشق، پرستش، زیبایی، ابداع و خلاقیت حصر عقلی نیست. شهید مطهری این ۵ مقوله را دسته‌بندی کردند. البته برخی عدالت را نیز جزو استعداد‌های انسان دانستند که در بحث عشق قرار می‌گیرد از این رو مقوله‌های اخلاق، معنویت، عدالت، برادری و آزادی که در بیانیه گام دوم انقلاب آمده، ثبات دارد جز آزادی که جنبه فطری دارد و وسیله آن است. آزادی امری دائمی و وسیله تحقق است بنابراین در کاوش‌های مورد بحث اروپا باید درباره فهم موضوع فطرت تمرکز ویژه کرد.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه به موضوع مردم سالاری دینی در بیانیه گام دوم اشاره کرد و افزود: نظام مردم سالاری دینی بخش مهمی از خواست انقلاب و نقطه اوج آن بود، اگر حس کمال جویی را امر فطری بدانیم و بپذیریم که این حس در حوزه سیاست هم وجود دارد متوجه خواهیم شد که مردم سالاری دینی همانند نظام‌های غربی نیست. انسان‌های دارای استعداد کمال جویی هستند و زمینه رشد آن‌ها باید فراهم شود. مردم سالاری دینی در راه طی شده مسیر‌های فراز و فرودی داشته و یکی از موضوعات مهم آن اینکه نظام‌های مدنی لازم برای آن به وجود بیاید.

وی ادامه داد: شهید مطهری و علمای دیگری همچون حضرت آیت الله خامنه‌ای در صدر انقلاب حزب جمهوری اسلامی را پایه گذاری کردند، زیرا مردم سالاری دینی بدون تشکیلات مدنی خام است و عوارض دارد، همچنین هیجانات سیاسی بر عقلانیت سیاسی غلبه پیدا می‌کند بنابراین برای تقویت نظام، تشکیلات مدنی لازم است. نظام‌های فکری و حزبی ما باید این مکتب را تقویت کنند، زیرا مردم سالاری دینی بدون تشکیلات مدنی زمینه برای حرکت روبه جلو در گام دوم انقلاب را ایجاد نمی‌کند.

آقای لاریجانی در ادامه به موضوع علم و فناوری در بیانیه گام دوم انقلاب پرداخت و گفت: با توجه به علوم بنیادین در دوره‌های گذشته در زمینه فناوری گام‌هایی برداشته شده، اما نقایصی وجود دارد که فهم آن‌ها مهم است. بخش نخبگانی دانشگاهی با نیاز جامعه پیوند نخورده و شاید پیوند بودجه کشور به نفت نیز یکی از مشکلات باشد.

وی افزود: متاسفانه اساتید دانشگاه‌های ما مجبور نشدند که به دنبال تحقیقات و پژوهش بروند. در کشور‌های دیگر دانشگاه‌ها با بودجه دولتی اداره نمی‌شوند و بودجه دانشگاه‌ها وابسته به کار‌های پژوهشی است. ما در نظام بودجه ریزی خود این دو را از هم جدا کردیم بنابراین دانشگاه‌ها برای انجام پژوهش احساس نیاز نمی‌کنند.

رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: مقالات و پژوهش‌ها باید مرتبط با نیاز‌های کشور باشد البته دفتر ارتباط با دانشگاه و صنعت را پیشتر ایجاد کردیم، اما نیاز ارگانیک بین این دو بخش ایجاد نشد. دانشگاه‌ها باید احساس کنند که برای حیات خود تحقیقات را به سمت تولید ببرند و بخش تولید باید بداند که بدون دانشگاه نمی‌تواند توسعه یابد. مدلی نیز باید برای اتصال این دو بخش ترسیم کرد.

وی تاکید کرد: تقویت بخش درون زا برای اشتغال و رونق فناوری لازم است. در این زمینه ترس‌هایی وجود دارد که باید رفع شود همانگونه که در گذشته کار‌هایی انجام و بر ترس غلبه شده است. هر زمان که به سمت این موضوعات رفتیم و جسارت پیدا کردیم به موفقیت دست یافتیم.

آقای لاریجانی با اشاره به سلسله ایستادگی‌ها در مقابل استکبار و استقلال سیاسی به عنوان دستاورد‌های مهم انقلاب گفت: امام (ره) این حوزه را ساماندهی و حس ایستادگی در مقابل استکبار را ایجاد کردند. ایشان روحیه‌ای را به وجود آوردند که در شرایط سیاسی کشور چه در حوزه بین الملل و مسائل منطقه‌ای توجه کافی در مبارزه با استکبار شود.

رئیس قوه مقننه افزود: در همین راستا پرونده جمهوری اسلامی ایران در مسائل راهبردی در حوزه بین الملل و منطقه‌ای درخشان است و برخی نکات در ارتباط با حضور نیرو‌های مقتدر جمهوری اسلامی در مرز‌های رژیم صهیونیستی، کمک تسهیلاتی به نیرو‌های مقاومت یا تشکیل ائتلاف‌های بین‌المللی علیه ایران در بیانیه آمده است، زیرا مقابله با استکبار وجود داشته و قدرت تولید کرده است. کارنامه جمهوری اسلامی در گذشته با هدایت مقام معظم رهبری دستاورد‌های بزرگی داشته بنابراین این مسیر باید ادامه یابد.

رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: همین که امروز آمریکایی‌ها درباره موشک‌های ایرانی یا حضور جمهوری اسلامی در منطقه صحبت می‌کنند به خاطر راه درستی است که در پیش گرفته‌ایم.

وی با اشاره به مباحث حوزه اقتصاد در بیانیه گام دوم انقلاب افزود: اقتصاد قوی، نقطه قوت سلطه ناپذیری و پایداری نظام جمهوری اسلامی است. هرچند اقتصاد هدف نیست، اما مرحوم شهید مطهری در کتاب اقتصاد خود می‌گوید «رسیدن به اهداف عالی حکومت بدون اقتصاد سالم ممکن نیست و اقتصاد سالم زاینده و ثروت زا است» و همچنین در جای دیگر اشاره دارند «برخی از کشور‌ها که روی یک ارزش تمرکز می‌کنند و ارزش‌های دیگر را مورد توجه قرار نمی‌دهند، این موضوع عامل انحطاط آن‌ها می‌شود». باید توجه داشت اقتصاد وسیله، مهم و موثر است.

آقای لاریجانی با بیان اینکه چالش‌هایی در حوزه اقتصاد پیدا کردیم که برای برداشتن گام دوم باید آن‌ها را شناخت، گفت: نداشتن نظریه روشن توسعه از مهم‌ترین چالش‌ها است. افرادی که رأی می‌آورند بعد از انتخاب شدن احساس فیلسوفانه پیدا می‌کنند و می‌پندارند که باید نظریه پردازی کنند لذا هرکسی یک مسیری را می‌رود. این فراز و فرود در کشور مشکلاتی را ایجاد کرده است. نظام توسعه ما باید از تئوری روشن برخوردار باشد از همین رو رهبری معظم گروهی را مشخص کردند تا بر اجماع نظریه پیشرفت ایران اسلامی تمرکز کنند.

رئیس قوه مقننه افزود: این نظریه باید از بطن یک مکتب بیرون بیاید و به نظر عوامل فکری لازم درون مکتب وجود دارد منتها اندیشمندان بزرگ ما همچون شهید مطهری و بهشتی را در اوایل انقلاب ترور کردند این فرآیند کامل نشد. روزی که شهید مطهری را به شهادت رساندند در کیف همراه ایشان مقاله‌ای تحت عنوان نظام اقتصاد اسلامی بود که پیش از آن در حال تدوین آن بودند. متاسفانه در ادامه مسیر این فکر پخته نشد و ضروری است که مورد توجه قرار گیرد.

وی عدم توجه جدی به درون زا بودن اقتصاد که در بیانیه گام دوم نیز ذکر شده را از دیگر مشکلات دانست و گفت: خلاء مردمی کردن اقتصاد یکی از چالش‌های موجود به شمار می‌رود. مردمی کردن اقتصاد با لفظ امکان پذیر نیست، این موضوع را باید باور کرد البته در حوزه هایی، چون تجارت و کشاورزی، اقتصاد مردمی شده، اما در حوزه‌های صنعت هنوز این امر تحقق پیدا نکرده است. سیاست‌های اصل ۴۴ نیز آن قدر بد اجرا شد که رقابت لازم را در اقتصاد محقق نکرد.

رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: زمانی که اقتصاد انحصاری باشد استعداد‌ها بالفعل نمی‌شود بنابراین این نقص باید رفع شود. از سوی دیگر ساختار ناقص بودجه ریزی باید اصلاح شود، چراکه متاسفانه نظام بودجه ریزی ما قدیمی است و با این نظام همچنان درگیر مشکلات خواهیم بود. کوچک کردن دولت نیازمند اصلاح نظام بودجه ریزی است.

آقای لاریجانی تاکید کرد: نداشتن تئوری آمایش سرزمین از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو است، ما به هر دلیلی بدون داشتن سند آمایش سرزمین نمی‌توانیم توسعه هماهنگ و متناسب با ارزش‌های منطقه‌ای ایجاد کنیم. در همه قوانین برنامه‌های توسعه این موضوع ذکر شده، اما هیچ سندی تاکنون نوشته نشده است. سند آمایش سرزمینی در تحقق عدالت و پویایی نظام اقتصادی تاثیرگذار است. در بخش دیگری از بیانیه نیز به مشکلات اقتصادی به دلیل تحریم‌های خارجی اشاره شده است.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه به مسئله معنویت و اخلاق به عنوان نکات مورد توجه در بیانیه گام دوم انقلاب پرداخت و گفت: معنویت و اخلاق در حوزه فرد و اجتماع تاثیرگذار است. با در نظر گرفتن نظریه علامه طباطبایی جامعه روح دارد و این روح کسالت، میرایی و زنده بودن در خود دارد لذا حقوقی بر آن حاکم است بنابراین همان طور که برای تکامل انسان‌ها نظامی را قائلیم برای جامعه نیز به همین صورت است. اخلاق و معنویت به صورت ذاتی دستوری نیستند؛ این حقیقتی است که شهید مطهری نیز درباره آن گفتند "بسیاری از مسائل مانند مسائل ایمانی اجبار بردار نیستند و حکمرانان بدانند برخی مسائل در مصالح اجتماع به عنوان اجبار مطرح می‌کنند تکامل در فرد و جامعه ایجاد نمی‌کند".

آقای لاریجانی تاکید کرد: اخلاق و معنویت دستوری نیست و این نکته حائز اهمیتی است که رهبری در بیانیه گام دوم مطرح کردند البته زمینه آن را باید فراهم کرد تا افراد درست انتخاب کنند بنابراین نقش جامعه باید بسترسازی باشد. مسئله عدالت از دیگر مسائل مهمی است که در بیانیه مورد توجه قرار گرفته و طبق آن در صدر همه اهداف الهی است. ارسال رسل نیز برای قسط و عدل آمده است. عدالت مفهوم مفصلی دارد و در حوزه‌های مختلف مطرح است. استقلال و آزادی نیز از موضوعات دیگر است و بنابر فرمایش رهبری عطیه الهی هستند.

وی افزود: علت اهمیت آزادی این است که اگر آزادی در جامعه رخ ندهد استعداد‌ها شکوفا نمی‌شود، در همین مقوله نیز بحث فطرت مهم است. در ارتباط با استقلال نیز ایشان تاکید کردند که نباید آن را به معنای زندانی کردن سیاست اقتصاد شناخت. در زمینه‌هایی باید استقلال داشته باشیم به ویژه با دشمنانی که جمهوری اسلامی ایران دارد در حوزه کالا‌های اساسی این امر ضروری است.

رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: در حوزه صنعت و معدن باید خودکفا باشیم، زیرا در غیر این صورت عامل خلل برای کشور ایجاد می‌شود البته در بخش‌هایی داد و ستد‌های بین المللی لازم است.

آقای لاریجانی در پایان تاکید کرد: دبیرخانه دائمی بیانیه گام دوم انقلاب باید ایجاد و کار دانشگاهی در این زمینه تداوم یابد تا راه علاج ضعف‌های گذشته مشخص شود.