سهم ماهی های زینتی پول آور ، از صنعت آبزی پروری گیلان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ مینیاتوری از زندگی را لای همین سنگ ریزه ها و گیاهان سبز ِ آبزی برای شان ترتیب داده اند.
در همنوایی نور و آب و بلور ، رنگینه هایی از طبیعت ِزیر آب را به نمایش می گذارند.
بزم با شکوه شان گاهی با مرجان های خوش رنگ، صدف های جورواجور و کمی هم خاک و ماسه مخصوص ، کامل می شود.
اگرچه این ماهی های پرورشی ، دست پرورده آدم ها هستند اما هیچ وقت پای شان به ماهی تابه یا سبد غذایی آنها باز نمی شود و ماموریت شان این است که زیبایی دنیایی ماهی ها را به خورد نگاه آدم ها بدهند.
صحبت از ماهی هایی است که تمام دریای شان به جعبه های کوچک و بزرگ شیشه ای ختم می شود ؛ البته گونه های "گلدفیش " آن، گاهی سر از استخرهای خاکی هم در می آورد.
ماهی هایی با شکل و رنگ های مختلف که پرورش شان به یکی از صنعت های مهم شیلات در دنیا تبدیل شده است.
بر اساس آخرین گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد" FAO " سنگاپور، بزرگترین تولید کننده ماهیان زینتی در دنیا است و کشورهای مالزی، اندونزی، تایلند و چین در سکوهای بعدی تولید این گونه از ماهیان قرار دارند ؛ آنطور که از این آمارها بر می آید ، این 5 کشور از بزرگترین صادرکنندگان ماهیان زینتی دنیا هستند.
رونق تولید در دل ویترین های شیشه ای پرآب
آمارهای سازمان شیلات ایران هم می گوید : سالانه250 میلیون قطعه انواع ماهی زینتی در ایران تولید می شود که گیلان با تولید 32 میلیون قطعه، بعد از اصفهان در جایگاه دوم تولید ماهیان زینتی کشور قرار دارد.
البته گیلان به لحاظ تولید "گُلد فیش" یا همان ماهی قرمز که گل سر سبد ماهیان زینتی کشورمان و هفت سین نشین ِعیدانه ایرانی ها است ، گوی سبقت را از دیگر استان ها ربوده است و مقام اول را در تولید ماهی قرمز دارد.
برای اطلاع بیشتر از وضع تولید این صنعت پرورشی - تزیئنی ، سراغ مسئولان شیلات گیلان می روم.
سرپرست اداره کل شیلات گیلان در پاسخ به این سوال که آبزی پروران کشورمان از چه زمانی دست به کار پرورش ماهیان زینتی شده اند گفت : پرورش ماهیان زینتی از حدود 40 سال پیش با تولید ماهی قرمز در ایران و گیلان پا گرفت و پس از آن هم از اوایل دهه 70 ، پرورش ماهی های آکواریومی، دست مایه درآمد زایی برخی شد.
عظیم مدبری ارزش ماهیان زینتی تولیدی گیلان را 30 میلیارد تومان اعلام کرد و گفت : 40 گونه ماهی زینتی که بیشتر بومی آسیای جنوب شرقی و آمریکای جنوبی هستند در گیلان پرورش داده می شود که برخی از آنها زنده زا و برخی هم تخم گذار هستند.
وی گُلدفیش، گوپی، مولی، پِلاتی، سوراتِل، کورامی، سیچلاید، بارب، آنجِل، شارت، زِبرا ، تِترا ، کوی، اُسکار، گورامی و کـَت فیش را از مهم ترین گونه های پرورشی ماهیان زینتی در گیلان نام برد و گفت : "گلدفیش" یا همان ماهی قرمز عید، با تولید سالانه 27 میلیون قطعه ، در صدر جدول تولید آبزیان زینتی پرورشی گیلان قرار دارد.
سرپرست اداره کل شیلات گیلان می گوید : سالانه در 81 استخر خاکی استان به مساحت 135هکتار 27 میلیون قطعه ماهی قرمز و در 12 واحد بزرگ صنعتی و 7 واحد کوچک و خانگی حدود 5 هزار قطعه انواع ماهیان آکواریومی پرورش داده می شود.
عطیم مدبری با بیان اینکه ماهی های قرمز با وجود قد و قواره کوچک شان، تاکنون در گیلان برای 500 نفر بطورمستقیم شغل ایجاد کرده اند و ماهیان آکواریومی هم برای 60 نفر ، مستقیم و 250 نفر در مسیر حمل ، توزیع وعرضه شغل ایجاد کرده اند گفت : آنطور که از آمارهای ثبت شده بر می آید پرورش ماهیان زینتی برای 810 نفر در گیلان شغل ایجاد کرده است.
سرپرست اداره کل شیلات گیلان افزود : البته آمار ماهیان زینتی پرورشی گیلان و میزان اشتغالزایی این گونه از ماهیان، بیش از اینها است چرا که تعداد زیادی از خانوارها به ویژه در روستاها ، چند ماه مانده به سال نو، بچه ماهی قرمز خریداری و در استخر های کوچک خانگی و یا سازه های بزرگِ پلاستیکی و فلزی پرورش می دهند و روانه بازار می کنند که آمار تولید آن ، جایی ثبت نمی شود.
عظیم مدبری ادامه داد : از طرفی صاحبان برخی از مراکز فروش ماهی های آکواریومی به صورت جانبی، در آکواریوم های کوچک شان ، این گونه از ماهی ها را تکثیر می کنند که هیچگاه در آمارهای تولید نمی گنجد.
وی می گوید : حدود 80 درصد از ماهیان زینتی تولید گیلان، به استان های دیگر از جمله تهران فرستاده می شود.
سرپرست اداره کل شیلات گیلان به ارزش صادراتی ماهیان آکواریومی هم اشاره کرد و گفت : آمار دقیقی از صادرات این گونه از ماهیان پرورشی گیلان، در دست نیست چرا که نمایندگان شرکت های صادر کننده از تهران به گیلان می آیند و این ماهیان را برای صادرات از تولید کنندگان استان می خرند.
آب و هوای گیلان، باب دندان ماهی های چشم ربا
برای اینکه بیشتر با دنیای این ماهی های زیبا آشنا شوم و در جریان حمایت های شیلات از بهره برداران قرار بگیرم ، با رییس گروه توسعه آبزیان در آب های داخلی شیلات گیلان هم صحبت می شوم.
حمید رضا تقی نصیری، امکان پرورش در فضای کوچک ، نیاز آبی کم ، کنترل فرآیند رشد و پیشگیری از بیماری ها و تلفات به علت بسته و سرپوشیده بودن آکواریوم ها و قابلیت چند بار تکثیر هر مولد در سال را از مهم ترین مزایای پرورش ماهیان آکواریومی برشمرد .
وی اضافه کرد : مزیت هایی چون شرایط مساعد آب و هوای و وجود منابع آبی فراوان در گیلان، به ویژه 8 هزار هکتار استخر پرورش ماهی گرم آبی که قابلیت پرورش ماهی قرمز را هم دارد، باعث شده بسیاری از پرورش دهندگان ماهی گرم آبی، به صورت جانبی به پرورش ماهی قرمز رو بیاورند.
شیلات کجای کار تولید ماهیان زینتی است ؟
رییس گروه توسعه آبزیان در آب های داخلی شیلات گیلان با بیان اینکه به ازای پرورش هر 100هزار قطعه ماهی زینتی 200 میلیون تومان تسهیلات ، به متقاضیان پرداخت می شود گفت : شیلات پس از بررسی طرح و تشکیل پرونده تسهیلات ، متقاضیان را به بانک معرفی می کند.
حمیدرضا تقی نصیری با بیان اینکه شیلات ضوابط فنی و نقشه های اجرایی پرورش و تکثیر ماهیان زینتی را به متقاضیان ابلاغ می کند افزود : کارشناسان شیلات در مدت اجرای طرح تکثیر و پرورش هم به متقاضیان مشاوره می دهند و بر فرآیند کارشان نظارت می کنند.
وی معتقد است : امکان افزایش توان تولید ماهیان زینتی به لحاظ فنی در گیلان وجود دارد اما پرورش این گونه از ماهیان ، تاثیر پذیر از چگونگی عرضه و تقاضا در بازار است چرا که بازار داخل ،هنوز کشش افزایش توان تولید را ندارد.
بررسی ها حاکی است ؛ اگرچه پرورش دهندگان ماهیان زینتی در گیلان از نظر کار و درآمد، وضعیت مساعدی دارند اما مشکلاتی چون اعمال نشدن معافیت حق بیمه سهم کارفرما از طریق تامین اجتماعی، نبود تشکل صنفی و جزیره ای عمل کردن پرورش دهندگان، نبود کلینیک تخصصی ماهیان زینتی در گیلان و نبود مراکز ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان زینتی در کشور از جمله مشکلاتی است که بر سر راه تولید قرار گرفته است.
مشکلاتی که پرورش دهندگان ماهیان زینتی هم به آن اذعان دارند.
اندکی درنگ پای شیشه های آکواریوم و استخرهای ماهی قرمز
تعدادی از پرورش دهندگان ماهیان آکواریومی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما گفتند : می دانند که ایجاد تشکل صنفی ، می تواند به فعالیت شان در حوزه تولید و بازرگانی انسجام ببخشد اما نمی خواهند قِلِق کارشان ، دست تولید کنندگان دیگر بیاید چرا که بازار ماهیان زینتی، بسیار رقابتی است و هر کس تولیدش منحصر به فرد تر باشد ، بُرده است.
ولی منفرد یکی از آبزی پروران موفق گیلان است که در کنار تولید سالانه 11 و نیم تن ماهی گرم آبی در 12هکتار استخر، یک میلیون قطعه ماهی قرمز هم تولید می کند.
وی که پارسال 150 هزار قطعه ماهی قرمز را از طریق یک شرکت واسط به کشور عراق صادر کرده ، مهم ترین عامل موفقیت خود و دیگر پرورش دهندگان این گونه ماهی زینتی را شرایط آب و هوایی مساعد گیلان می داند و می گوید : توسعه این صنعت، حمایت بیشتر مسئولان را می طبد.
حامد قربانخانی یکی از پرورش دهندگان ماهیان آکواریومی است که از 13سال پیش ، کارش را با یک کارگاه 80 متری و با پرورش 100 هزار قطعه ماهی آکواریومی شروع کرد و حالا با همت و تلاش مضاعف، کارگاه کوچکش را به یک شرکت بزرگ تکثیر و پرورش ماهیان زینتی در فضایی به وسعت هزار متر مربع تبدیل کرده است وسالانه 500 هزار قطعه ماهی آکواریومی پرورش می دهد.
این مهندس شیلات می گوید : 13 سال پیش، فقط 10 گونه ماهی آکواریومی پرورش می دادم اما حالا 100 گونه از این ماهیان را تکثیر و تولید می کنم.
آنطور که حامد قربانخانی توضیح می دهد: تا همین 2 سال پیش ، ماهی های آکواریومی تولید داخل ، به علت ارزان تر بودن ماهی های وارداتی و واردات بی رویه ، بازار خوبی نداشت و پرورش دهندگان متضرر می شدند اما با بالا رفتن قیمت ماهیان زینتی وارداتی به علت نوسانات بازار ارز و به تبع آن کاهش واردات، مشتری ها به ماهیان زینتی تولید داخل روی آورده اند و این کار برای پرورش دهندگان به صرفه تر شده است.
اودر تشریح تفاوت قیمت ماهیان زینتی وارداتی و تولید داخل مثالی زد و گفت : هر قطعه ماهی زینتی " فایتِر " تولید داخل، در بازار 5 هزار تومان به فروش می رسد این درحالی است که قیمت مشابه خارجی این گونه ماهی زینتی ، یک دلار معادل 10 تا 12هزار تومان است که همین امر باعث شده ، مشتریان به تولیدات ما رو بیاورند.
این تولید کننده از اجرا نشدن قانون معافیت حق بیمه سهم کارفرما تا میزان 5 کارگر و پرداخت نشدن آن از سوی دولت گلایه کرد و گفت : راه اندازی یک مرکز تکثیر و پرورش صنعتی ماهیان زینتی به طور معمول به کمتر از 5 کارگر نیاز دارد و صاحبان این مراکز باید مشمول معافیت پرداخت حق بیمه کارگران باشند اما این قانون عملا اجرا نمی شود.
یاشار لطفی یکی از پرورش دهندگان ماهیان زینتی است که چند وقتی است در قالب مشاغل خانگی در خانه اش یک کارگاه کوچک پرورش ماهیان زینتی راه انداخته است.
او معتقد است؛ پرورش ماهیان زینتی اگر از روی اصول باشد ، بسیار در آمدزا است و می توان روی آن به عنوان یک شغل جانبی و در قالب مشاغل خانگی حساب باز کرد.
این آبزی پرور می گوید : برای مثال یک قطعه بچه ماهی " رِد رُز" در بازار 80 هزار تومان قیمت دارد و بعد از 5 ماه پرورش، می توان آن رابه قیمت 250 هزار تومان فروخت.
یاشار لطفی هم با تایید مشکلات مطرح شده از سوی آبزی پروران دیگر گفت : البته مسئولان باید فکری هم برای تسهیل دریافت تسهیلات کنند.
تلاش ها برای حل مشکلات پرورش ماهیان زینتی
رییس گروه توسعه آبزیان در آب های داخلی شیلات گیلان می گوید : برای اینکه قانون معافیت حق بیمه سهم کارفرما برای پرورش دهندگان ماهیان زینتی هم اجرایی شود ، مکاتبات مختلفی با اداره کل تامین اجتماعی استان و شیلات کشور داشته ایم که امیدواریم پیگری های ما در استان و پیگیری سازمان شیلات هم در سازمان تامین اجتماعی کشور جواب بدهد .
حمید رضا تقی نصیری می گوید : استان اصفهان ، توانسته با پیگیری های بسیار ، پرورش دهندگان ماهی زینتی را مشمول این قانون کند و بی شک پیگری ها نتیجه بخش خواهد بود.
وی افزود : با وجود اینکه شیلات بارها ، مزیت های تشکیل اتحادیه تولید کنندگان ماهیان زینتی را برای آبزی پروران تشریح کرده اما آنان تمایلی برای تشکیل اتحادیه واحد ندارند این درحالیست که یک اتحادیه می تواند باعث انسجام این فعالیت جانبی در حوزه تولید و بازرگانی ازجمله احقاق حقوق تولیدکنندگان و شناسایی بازارهای هدف باشد.
دامپزشکی از حمایت هایش می گوید!
رییس اداره بهداشت و مدیریت بیماری های آبزیان اداره کل دامپزشکی گیلان می گوید : این اداره، پایش سلامت ماهیان قرمز را در استخرهای خاکی و سنجش وضعیت ماهیان آکواریومی را در مراکز تکثیر و پرورش دنبال می کند.
دکتر صفورا منصف با بیان اینکه سالی 2 بار به ویژه در ایام پایانی سال از مراکز تکثیر، تولید ، نگهداری، توزیع و عرضه ماهیان قرمز بازدید و دوره ای هم مراکز پرورش ماهیان اکواریومی را رصد می کنیم افزود : کارشناسان شیلات در این بازدیدها ، افزون بر نمونه برداری از آب و خوراک ماهی، فاکتورهای فیزیکی، شیمیایی و دمای آب و همچنین سلامت ماهی ها از نظر ابتلا به انواع بیماری های ویروسی و انگلی را پایش می کنند.
او البته می گوید : براساس پایش های صورت گرفته ، تاکنون هیچ بیماری ویروسی و بیماری باکتریایی در بین این نوع آبزیان مشاهده و شناسایی نشده است.
در حالی که برخی پرورش دهندگان ماهی زینتی در گیلان از نبود کلینیک تخصصی درمان بیماری های این گونه از ماهیان گلایه دارند، رییس اداره بهداشت و مدیریت بیماری های آبزیان اداره کل دامپزشکی گیلان معتقد است آزمایشگاه اداره کل دامپزشکی گیلان و 4 آزمایشگاه خصوصی دامپزشکی استان، با تجهیزات کامل برای پایش سلامت ماهیان زینتی کافی است و نیازی به کلینیک تخصصی نیست.
وقتی نفس های تولید ، در درون جعبه ها و تُنگ های شیشه ای تازه می شود.
تولید ماهیان زینتی با توجه به اشتغالزایی و قابلیت تکثیر و بهره وری 3 تا 4 بار در سال می تواند ، درآمدهای بخش آبزی پروری را در استانی که یکی از قطب های آبزی پروری کشور است ، افزایش دهد.
اگرچه تمرکز و حمایت های شیلات در بخش آبزی پروری ، بیشتر بر روی پرورش ماهیان خوراکی و تامین سبد مصرف ماهی معطوف است اما نباید از توان اشتغالزایی برای دانش آموختگان جویای کار علوم شیلاتی و متقاضیان مشاغل خانگی ، درآمدزایی و ارز آوری ماهی های زینتی غافل بود.
پرورش دهندگان ماهیان زینتی گیلان ، امیدوارند پیگیری های شیلات برای قرار گرفتن این قشر به زیر چتر معافیت های بیمه ای جواب بدهد و حمایت های مالی از این صنعت هم بیشتر شود تا آنان با تلاش مضاعف، سهم ماهی های زینتی پول آور را از اقتصاد آبزی پروری گیلان افزایش دهند.
صنعتی که از 4 دهه پیش، با باز شدن پای ماهی های قرمز کوچولو به استخرهای کوچک پا گرفت و از دهه 70 در آکواریوم ها ، روی دور افتاد، با برنامه ریزی، توجه و حمایت بیشتر ، می تواند بیش از اینها جان بگیرد و رونق اقتصادی را به دنبال داشته باشد.

*نویسنده :مریم امدادی