نی نی بان: مادران معمولا وجود کودک خود را با نخستین حرکات او در رحم بیش از پیش درک می‏‌کنند و برای این رویداد شگفت‎انگیز هیجان بسیار دارند. اما دانستن پاسخ این سوال بسیار مهم است که مادر از چه زمانی تکان خوردن جنین خود را احساس خواهد کرد؟ و آیا پسرها زودتر از دخترها حرکت خود را آغاز می‎کنند؟

با افزایش سن بارداری، مادر می تواند حرکات جنین را احساس کند. این اتفاق معمولا در هفته ۱۸ تا ۲۰ بارداری رخ می دهد.
پرسش مخاطب « نی نی بان » و پاسخ دکتر کتایون برجیس، متخصص زنان و زایمان به این سوال را در ادامه می‎خوانید.

سوال: من در هفته پانزدهم بارداری هستم. می‌خواستم بپرسم زنده شدن یا تکان خوردن بچه ربطی به جنسیت او دارد؟ در بارداری قبلی، پسرم در چنین روزهایی حرکت کرد اما این یکی هنوز هیچ حرکتی ندارد. آیا نیازی هست جهت سلامتش به پزشک مراجعه کنم یا سونو بگیرم؟

پاسخ متخصص نی نی بان: از نظر علمی زمان احساس حرکت جنین ارتباطی به جنسیت جنین ندارد. جنین از هفته هفتم یا هشتم شروع به تکان خوردن می‌کند اما تکان خوردن جنین در داخل رحم معمولاً قبل از هفته های 16 تا 22 احساس نمی‌شود. شما در حدود دوازده هفته بارداری برای غربالگری سه ماهه اول تحت بررسی قرار می‌گیرید و بعد از آن هر ماه جهت بررسی و مراقبت‌های لازم بعدی مراجعه خواهید کرد.

مهمترین مطالب در این‌باره:

احساس حرکت جنین در مادران، احساسی است که به سختی می‌توان آن را توصیف کرد. در ماه چهار و پنج بارداری که این حرکات کم‌کم احساس می‌شود، گاهی آن را به حس کردن بال زدن پروانه تشبیه می‌کنند. با افزایش سن بارداری آن چه مادر احساس می‌کند، تغییر می‌یابد و بسیاری از اوقات به صورت کلی به آن لگد زدن جنین اطلاق می‌شود.

وقتی برای اولین بار حرکات جنین داخل شکم را حس می کنید، شاید مهیج ترین و خاص ترین احساسی باشد که تا کنون تجربه کرده اید. لذت بخش است که چرخش جنین را در داخل شکم حس کنید و وقتی او می ایستد و حرکت میکند شما هیجان زده خواهید شد.

و خوب است بدانید که جنین هم زمان خواب و بیداری دارد. در کل شبانه روز تکان نمی خورد. برای کنترل سیر حرکت جنین اول از همه باید کاملا سیر باشید، سپس یک ساعت روی دست چپ بخوابید، چهار حرکت جنین نشانه سلامت اوست.

اولین حرکت جنین را چه وقت احساس می کنم؟
شما احتمالا اولین حرکات جنین را در هفته ۱۸ تا هفته ۲۰ بارداری احساس می کنید. اگر بارداری اولتان است ممکن است زمان ببرد تا حرکات جنین را در داخل شکم احساس کنید یعنی احتمالا جنین حرکت دارد اما شما احساس نمی کنید. اگر شما یک کودک دیگر دارد الان به خوبی علائم حرکت جنین را در داخل شکم تشخیص می دهید و آگاه هستید که اولین حرکت جنین در حول و حوش هفته 16 بارداری می باشد.
اگر تا هفته بیست و چهارم بارداری هیچ حرکتی از جنین را حس نکردید حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک با سونوگرافی و دستگاه داپلر صدای ضربان قلب جنین را گوش می دهد.

تکان خوردن جنین در شکم در چه هفته ای از بارداری؟
با سونوگرافی تصویر دقیقی از حرکات جنین در داخل رحم و شکم مشخص میشود. ممکن است جنین از خیلی قبل تر حرکات خود را شروع کرده باشد اما شما متوجه آن نشده اید، و یا با رشد جنین و تکامل آن نوع حرکت جنین نیز تغییر می کند. اگر خوش شانس باشید زمان سونوگرافی جنین شما بیدار باشد. در آنصورت هر گونه حرکت و جنبش و جوش جنین را می توانید ببینید.
در هفته هفتم بارداری و هفته هشتم بارداری جنین شما شروع به جنبش می کند. خود را خم کرده و حرکات تکان دهنده انجام می شود.
در هفته نهم بارداری ، جنین می تواند سکسکه کند و انگشتان ظریف و کوچکش را حرکت دهد. همچنین او میتواند در این مرحله بمکد و بلع داشته باشد.
در هفته دهم بارداری او می تواند دستهایش را نزدیک صورتش کند و فک و آرواره اش را باز کرده و خود را بکشد.
در هفته دوازدهم بارداری او شرووع به خمیازه کشیدن می کند.
در هفته چهاردهم بارداری او شروع به حرکت دادن چشم ها می کند.
در هفته پانزدهم بارداری، او انگشت شصت خود را می مکد و اگر سونوگرافی انجام دهید و در آن لحظه انگشت خود را بمکد مشخص میکند که کودک شما دست چپ است یا دست راست.
بعد از گذر از این هفته های بارداری، حرک جنین قوت می گیرد طوری که شما این حرکات را احساس کنید. در ابتدا جنین حرکات آرامی داد مانند یک لرزش یا حرکت سراسیمه، ترکیدن حباب آب ، یا یک حرکت موجی، گهگاهی شما حس می کنید که گاز یا هوا در داخل شکمتان حرکت کرده است. مقاله ای کامل در زمینه با عنوان " احساس حرکت جنین شبیه چه چیزی است" را مطالعه کنید.
جنین شما دائم حرکت نمیکند. گاهی اوقات زمان خواب و استراحت اوست و گاهی اواقات بیدار است و می چرخد. اگر در سونوگرافی حرکت جنین را ندیدید ممکن است او در حال استراحت باشد.
در انتهای بارداری، جنین شما در مدت زمان های طولانی استراحت مب کند. گاهی در یک زمان 20 دقیقه او هیچ حرکتی ندارد و گاهی این مدت زمان به 50 دقیقه تا 75 دقیقه هم ممکن است برسد. گاهی هم شما اینگونه احساس می کنید زیرا قادر نیستید که تمام حرکت جنین را بشمارید و حس کنید. نحوه شمردن تعداد ضربات جنین را بدانید.

شروع تکان ها از چه زمانی است؟

جنین شما از هفته هفتم و هشتم شروع به تکان خوردن میکند ولی به این دلیل که بسیار کوچک است برخورد او با دیواره های رحم احساس نمیشود.

تکان های اصلی او از هفته ۱۶ شروع میشود و مادری که قبل از این هم باردار بوده آن را متوجه میشود. اگر تجربه اول بارداری باشد مادر این تکان ها را از هفته ۱۸ تا ۲۴ حس میکند . اما اگر بعد از هفته ۱۸ متوجه این حرکات نشد حتما باید به پزشک مراجعه کند.

تکان خوردن جنین باید چگونه باشد؟

مدل های حرکتی هر جنین با جنین دیگر متفاوت است اما به طور کلی یک الگوی سلامتی به صورت زیر است.

هفته ۱۶ تا ۱۹ بارداری

در قسمت شکم خود احساس ضعف می‌کنید و احتمالا متوجه این نمی‌شوید که به دلیل حرکت جنین این حالت ها در شما رخ داده است.

هفته ۲۰ تا ۲۳ بارداری

حرکات تکراری جنین را متوجه می‌شوید چیزهایی مثل سکسکه کردن، لگد زدن. با گذشتن چند وقت کودکتان نیروی بیشتری دارد و فعالیتش بیشتر می‌شود. در هنگام استراحت بیشتر جمع شدن، سر و ته شدن و لگد زدنش را متوجه می‌شوید.

هفته ۲۴ تا ۲۸

کیسه آمنیوتیک چیزی بالغ بر ۷۵۰ میلی لیتر مایع را در خود دارد. این شرایط فضای زیادی را برای حرکت کردن او فراهم میکند. ممکن است حس کنید که چقدر تکان میخورد و فعالیتش بیشتر شده .حتی ممکن است حس کنید که ناگهان می‌پرد.

هفته ۲۹ تا ۳۱

حرکات او قدرت بیشتری پیدا میکند حس می‌کنید که جای او کم شده است و میخواهد فضای بیشتری به دست آورد

هفته ۳۲ تا ۳۵

دیگر هیچ تغییری در حرکات او احساس نمی‌کنید و همه چیز به صورت یکسان و با یک الگوی خاص بدون هیچ کم و بیشی اتفاق میوفتد . ضربات او خیلی تیزتر و محکم تر از هفته های قبل است و به طور واضح حتی گاهی با چشم هم دیده می‌شود.

هفته ۳۵ تا ۴۰

کودک شما برعکس می‌شود و سرش به سمت پایین میاید اگر تجربه اول بارداری شما باشد عضلاتتان سفت است پس فشار سر او را در کف لگن خود احساس میکنید.

همچنین فشارهای او را در حالی که می‌چرخد حس میکنید اما اگر تجربه اولتان نیست ماهیچه هایتان ضعیف است و حتی به کودک کمک میکند که به حالتی که باید در بیاید و به راحتی بچرخد.

در روزهای انتهایی به دلیل رشد جنین و کمبود جا تقریبا حرکات کمتر میشود و ممکن است دیگر چرخش اتفاق نیوفتد ولی هنوز لگد ها و ضربه های او احساس میشود .

چند بار تکان خوردن جنین را در روز باید حس کنم؟

قانون خاصی وجود ندارد که چه تعداد لگد باید در روز بزند و نیاز هم به ثبت لگد زدن و یا درست کردن چارت وجود ندارد.سعی کنید ساعات بیداری جنین خود رابفهمید و با ادامه بارداری توان شما برای درک لگدهای جنین افزایش می یابد. هر جنین دارای الگوی خواب و بیدار مختلفی است و شما باید از الگوی جنین خود باخبر شوید.

امروز تکان خوردن جنین را حس نکردم باید نگران باشم؟
اگر شما خیلی روی این قضیه تمرکز کنید بدتر هیچ حرکتی را حس نمی کنید. روی حرکات جنین تمرکز کنید. به پهلو چپ بخوابید و دو ساعت این حالت باشید باید حداقل 10 حرکت را حس کنید. وقتی دراز میکشید بهتر حرکات و ضربات جنین را حس می کنید نسبت به زمانی که در حالت ایستاده هستید.
در اینجا ۳ کار را به شما پیشنهاد می دهم که حرکت جنین را بهتر درک و حس کنید:
راه کار اول: دراز بکشید، پاها را به سمت بالا بلند کنید و یک میان وعده بخوربد. وقتی شما ایستاده هستید جنین تمایل به خوابیدن دارد و وقتی دراز کشیده اید اوبیشتر بیدار می ماند
راه کار دوم: یک نوشیدنی خنک بخورید. تغییر دمای بدن شما باعث حرکت جنین میشود. یک نوشیدنی خنک باعث افزایش قند جنین شده و تمایل به حرکت پیدا میکند.
راه کار سوم: نواختن موسیقی با صدای بلند، موسیقی با صدای بلند باعث به حرکت درآمدن جنین میشود.

چه زمان با پزشک خود تماس بگیرم؟

اگر هریک از علائم زیر را داشتید با پزشک تماس بگیرید:
- اگر حداقل 10 حرکت جدا از هم را به هنگام دراز کشیدن به پهلو برای 2 ساعت حس نکردید.
- جنین به صدای موسیقی و یا هر نوع محرک پاسخ ندهد.
- چندین روز پشت سرهم حرکات جنین بطور قابل ملاحضه ای کاهش یافته باشد.
اگر جنین شما حرکت نمی کند شاید مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز از طریق جفت به بدن او نرسیده است. یا اینکه او رشد مناسب سنی خود را نداشته باشد و یا اینکه عارضه ای را از قبل داشته است. در این شرایط به بیمارستان رفته تا اقدامات لازم ازجمله گرفتن ضربان قلب جنین، سونوگرافی و یا اندازه گیری مایع آمنیوتیک انجام شود. نگران نباشید در خیلی از موارد جنین شما سالم است و اتفاق خاصی نیافته است.