به جز همین چند کوچه و خیابان اطراف میدان کاشانک، امروز دیگر خبری از کوچه‌باغ‌ها و معابر باصفای آن آبادی قدیمی نیست.‌ روزگاری که به جای برج‌ها و آپارتمان‌هایی که امروز خیابان‌ها و معابر محله را تسخیر کرده‌اند، کاشانک پر بود از درختان پرشمار و کوچه‌باغ‌های دلگشا.

به گزارش همشهری آنلاین، در جست وجو برای دلیل نامگذاری کاشانک به روایت‌هایی ضد و نقیض می‌رسیم. اگرچه برخی از اهالی معتقدند نام کاشانک به ماجرای تصمیم ناصرالدین‌شاه برای اعطای زمین‌های این روستا به همسرش، انیس‌الدوله مربوط است. اما برخی نیز با رد سندیت این ماجرا به روایت‌های دیگری اشاره می‌کنند. درباره علت نامگذاری محله کاشانک با اهالی قدیمی این محله و «علیرضا زمانی» تهران‌شناس گفت وگو کرده ایم.

روایت اهالی از نامگذاری کاشانک

درباره علت نامگذاری برخی آبادی‌ها و روستاهای قدیمی شمیران روایت‌های مختلفی وجود دارد. روایت‌هایی که گاهی سینه به سینه و به صورت شفاهی میان شمیرانی‌ها نقل شده و گاهی نیز در منابع مکتوب به آن اشاره شده است. محله کاشانک امروزی که روزگاری یک آبادی خوش آب و هوا در شرق شمیران بود یکی از همان محله‌هایی است که روایت‌های متفاوتی از علت نامگذاری آن شنیده می‌شود. «امیرمهدی امینیان» یکی از اهالی قدیمی این محله به روایت رایجی که میان اهالی کاشانک برای علت نامگذاری این آبادی قدیمی شمیران وجود دارد می‌پردازد:« شنیده‌ایم از آنجایی که کاشانک آب و هوایی خوش و چشمه‌سارهایی زیبا داشت به پاتوق ناصرالدین‌شاه قاجار تبدیل شده بود. وقتی انیس‌الدوله، همسر ناصرالدین شاه زمین‌های کاشان را از او طلب کرد شاه که گذرش به کاشانک افتاده بود به جای املاک شهر کاشان، زمین‌های کاشانک را به او هدیه داد.» امینیان از روایت دیگری هم که میان اهالی رایج است می‌گوید:« عده‌ای هم می‌گویند چون چشمه‌ها و باغ‌های کاشانک شباهت زیادی به چشمه‌ها و باغ‌های کاشان داشت نام کاشانک به معنای کاشان کوچک برای این آبادی انتخاب شد.»

از کاشانک منطقه یک تا کاشانک منطقه ۱۹

زمانی، تهران‌شناس می‌گوید: «برخی معتقدند که وقتی انیس‌الدوله حکومت کاشان را از ناصرالدین‌شاه طلب می‌کند، شاه قاجار به جای حکومت کاشان، زمین‌های کاشانک فعلی را که یک آبادی خوش آب و هوا در شرق شمیران بود به انیس‌الدوله می‌بخشد. این گروه همین ماجرا را علت نامگذاری کاشانک دانسته‌اند. اما در بررسی صحت این روایت باید به باغ‌های کوچک شمیران که برخلاف آبادی‌های قدیمی این منطقه به تدریج به روستا تبدیل شده‌اند اشاره کنیم. به عنوان مثال در شمیران، آبادی‌های آجودانیه، اقدسیه و... در آغاز باغ‌های کوچکی بوده‌اند که مالک شخصی داشته و پس از تبدیل شدن به یک آبادی کوچک به نام مالک زمین‌ها نامگذاری شده‌اند. اما این ماجرا در مورد روستای کاشانک منطقه یک که قدمت زیادی دارد صدق نمی‌کند.» زمانی برای اثبات این مدعا به روستاهای جنوب تهران و آبادی کاشانک در حریم منطقه ۱۹ اشاره می‌کند:« برخلاف بیشتر آبادی‌های قدیمی شمیران، بسیاری از آبادی‌های جنوب در گذشته مالک مشخص داشته و نام‌شان هم از نام مالک گرفته شده است. یکی از این آبادی‌ها روستای کاشانک در محدوده فعلی حریم منطقه ۱۹ است. زمین‌های این روستا و آبادی‌های مشابه آن در بلوک غار ری از املاک خالصه که در اختیار حکومت وقت بود محسوب می‌شد. این املاک در دوره‌ای به افراد حقیقی فروخته و آن آبادی نیز به نام همان مالک شناخته می‌شد.» زمانی ماجرای انیس‌الدوله و نامگذاری روستای کاشانک را به آبادی کاشانک حریم منطقه ۱۹ مرتبط می‌داند و می‌گوید:«مالک زمین‌های روستای کاشانک در حریم منطقه ۱۹ فعلی، انیس الدوله بود. در واقع روایتی که میان اهالی کاشانک منطقه یک رایج شده است به روستای کاشانک جنوب تهران تعلق دارد. هنوز هم در وقف‌نامه‌های موجود از روستای کاشانک حریم منطقه ۱۹ نام انیس‌الدوله دیده می‌شود. موقوفاتی که عواید آن باید برای روشنایی حرم عتبات عالیات هزینه شود. این درحالی است که در اسناد کاشانک منطقه یک اثری از نام انیس‌الدوله وجود ندارد.»

آبادی کاشانه‌های کوچک

با رد ماجرای انیس‌الدوله و زمین‌های کاشانک شمیران، برای جست وجوی دلیل نامگذاری کاشانک باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود. زمانی می‌گوید:« درباره علت نامگذاری آبادی‌های شمیران روایت‌های مختلفی وجود دارد. گاهی این روایت‌ها شفاهی نقل شده و لازم است درباره سندیت آنها تحقیقات و بررسی‌های بیشتری انجام شود. روایت‌هایی که اگرچه برخی از آنها به حقیقت نزدیک هستند اما برخی دیگر نیاز به بررسی بیشتر دارند. اکنون که روشن شد ماجرای انیس‌الدوله و زمین‌های کاشانک به آبادی کاشانک جنوب تهران تعلق دارد باید برای فهمیدن علت نامگذاری آبادی کاشانک شمیران به دنبال دلایل دیگر باشیم. به عنوان مثال روایت دیگری هست که نام این آبادی قدیمی از واژه‌های کاشانه یا کاشانه کوچک گرفته شده است. البته سندیت این مورد هم مثل وجود هرگونه ارتباط میان روستای کاشانک با شهر کاشان قطعی نیست و نیاز به بررسی دارد.»