یادنامه هنرمندان درگذشته موسیقی در سال 98/ نواهایی که خاموش شد

علیرضا سعیدی: موسیقی ایران در سال ۱۳۹۸ یکی از دوران تاریخی تلخ خود را در حوزه فقدان تعدادی از هنرمندان شاخص،‌ سپری کرد که غروب هر یک از آن‌ها به ویژه در حوزه موسیقی نواحی و موسیقی اصیل ایرانی ضایعه‌ای جبران ناپذیر بر پیکره موسیقی ایران زمین بوده است. شاید تا سالها و یا شاید هم هیچ وقت جایگزینی برای این هنرمندان پیدا نشود.

کما اینکه همان تعداد هنرمندانی که طی سال‌های گذشته فعالیت‌های بسیار ثمر بخشی را در جریان فعالیت‌های موسیقایی کشور انجام داده و امروز در میان ما نیستند به واسطه همین کم‌توجهی‌ها و بی‌مهری‌ها هنر والای خود را نیز در جوار جسم خود به خاک بی‌جانی سپردند که اگر کمی روی آن «مدیریت محتوا» می‌شد، قطعاً در این روزها نامشان در هنر این سرزمین حتی پررنگ‌تر از گذشته بود.

به هر ترتیب موسیقی ایران در سال ۹۸ هم شاهد روزهای تلخ فراوانی بود که متاسفانه بخش عمده‌ای از آن در سمت و سوی ضایعه درگذشت هنرمندانی قرار گرفت که هر یک از آن‌ها در برگیرنده ارزش‌ها، یادگاری‌ها و گنجینه‌هایی بودند که بازهم کمتر کسی قدردان هنر شریفشان بود و شرایطی را فراهم کرد که بازهم این «آه» و «افسوس»، «حیف» و شاید چند قطره «اشک» بدرقه راه این دردانه‌های موسیقی باشد.

آنچه می‌خوانید یادنامه‌ای برای هنرمندانی است که در سال ۱۳۹۸ دارفانی را وداع گفتند.

۱فروردین؛ امید جعفری دیگر «بر طبل شادانه نکوب»!

روز اول فروردین ماه سال ۹۸ بود که خبر درگذشت امید جعفری خواننده قطعه خاطره ساز «بر طبل شادانه بکوب» در آخرین روز سال ۹۷ در رسانه‌ها منتشر شد.

قطعه «بر طبل شادانه بکوب» از جمله آثار پرمخاطبی است که وقتی یکی از تیم‌های ورزشی کشورمان پیروزی بزرگی را به دست می‌آورد، این قطعه را از شبکه‌های مختلف رسانه ملی پخش می‌کردند.

این خواننده جوان که دلیل فوت او بیماری عنوان شد، طی دوران حیات خود قطعه‌های متعددی از جمله «سمفونی ایران»، «دعا»، «دخترک قالیباف» و «مهر میهن» را در دسترس مخاطبان قرار داده بود.

۲۱ اردیبهشت؛ در گذشت یک هنرمند مسیحی که مناقب‌خوانی می‌کرد

عاشیق یوسف اوهانس از هنرمندان پیشکسوت موسیقی نواحی منطقه آذربایجان غربی شنبه شب ۲۱ اردیبهشت ماه در سن ۹۲ سالگی دار فانی را وداع گفت. این هنرمند فرزند عاشیق یعقوب زاده ۱۳۰۶ در روستای «دیزج تکه» متولد شد. وی از هنرمندان صاحب سبک در موسیقی عاشیقی آذربایجان غربی بود.

زنده یاد اوهانس در عین حالی که از نژاد آشوری بود و دین مسیحی داشت، از جوانی تا پایان عمر ضمن هنرنمایی در داستان پردازی موسیقایی ویژه عاشیق‌ها، به هنرهای نعت خوانی، حمد خوانی و مناقب خوانی نیز تسلط کامل داشت و به همین سبب به عنوان یک چهره فراملی شناخته شده و بارها مورد تجلیل و تقدیر در جشنواره‌های فجر قرار گرفت.

۲۳ اردیبهشت؛ بهنام صفوی و پایان یک جنگ تمام عیار

بهنام صفوی خواننده پاپ کشور هم صبح روز دوشنبه ۲۳ اردیبهشت سال ۹۸، در سن ۳۶ سالگی و بعد از چند سال مبارزه با بیماری سرطان، در بیمارستان میلاد اصفهان چشم از جهان فروبست.

بهنام صفوی متولد سال ۶۲ در شهر شیراز بود که تحصیلات تکمیلی خود را در رشته عمران به پایان رساند. وی موسیقی را از سنین کودکی با نواختن پیانو و در کنار آن نواختن سازهای کوبه‌ای آغاز کرد و از آن زمان تا زمان حیات خود به صورت مستمر در حوزه موسیقی و نوازندگی به فعالیت خود ادامه داد. صفوی سال ۸۵ با انتشار قطعه «تمنا» خود را به جریان رسمی موسیقی پاپ ایران معرفی کرد که استقبال مردم از این اثر این انگیزه را در او ایجاد کرد که دو سال بعد از انتشار این قطعه، آلبوم «عشق من باش» را در بازار موسیقی منتشر کند. صفوی در سال ۹۱ آلبوم «آرامش»، در سال ۹۳ آلبوم «فوق‌العاده» و در سال ۹۵ آلبوم «معجزه» را روانه بازار موسیقی کرد.

برگزاری کنسرت‌های مختلف داخلی و خارجی و همچنین تولید چندین تک آهنگ از جمله فعالیت‌های این خواننده در حوزه موسیقی بود.

۳ تیر؛ حیدر محمودی و مسافرت ابدی یک عاشیق از دیار همدان

عاشیق حیدر محمودی از نوازندگان و هنرمندان شناخته شده موسیقی عاشیقی منطقه همدان در سن ۷۵ سالگی دار فانی را وداع گفت. این هنرمند یکی از تأثیرگذارترین و برجسته‌ترین هنرمندان عرصه هنر عاشیقی در سراسر ایران بود.

زنده‌یاد حیدر محمودی متولد روستای نوآباد از توابع شهرستان کبودرآهنگ استان همدان بود و هفتمین نسل از سلسله یک خانواده عاشیق‌پرور به شمار می‌آمد. پدر این هنرمند «عاشیق مولا» نام داشت که حدود ۵۰ سال عاشیق بود. پدر بزرگش «عاشیق حسین» نام داشت و جدش «عاشیق محمود انصاری» که حدود ۴۰ سال عاشیق بود.

عاشیق حیدر محمودی هنر عاشیقی را از هجده‌سالگی آغاز و نزدیک به ۷۵ سال چون ستونی استوار هنر عاشیقی را در استان همدان و نواحی مرکزی ایران زنده و پویا نگه داشت. حیدر محمودی نه‌تنها در محیط عاشیقی قم-ساوه-همدان بلکه در سراسر ایران هنرمندی استثنایی به شمار می‌رفت. او ضمن تسلط به ۳۶ داستان عاشیقی و کلیه مقام‌های عاشیقی همدان، از منظر متانت و ادب یک الگوی کامل برای هنرمندان منطقه به شمار می‌رفت.

۴ دی؛ خواننده آواز هزاره‌ای باخرزی درگذشت

استاد حسینعلی اعتصامی متولد نوازنده و سازنده دوتار و خواننده موسیقی مقامی شرق خراسان روز چهارم دی ماه بعد از گذشت ۲ ماه بستری شدن در بیمارستان سجادیه تربت جام درگذشت.

تبحر و شهرت ویژه آن مرحوم در خواندن آواز هزاره‌ای باخرزی یکی از سبک‌های اصیل موسیقی مقامی شرق خراسان بود. او از اساتید معروف در حوزه موسیقی مقامی بود و در بیش از پنجاه جشنواره در این حوزه در سطح کشور و بین‌الملل شرکت داشت و نامش ماندگار شد.

استاد اعتصامی نوازندگی دوتار را نزد مرحوم غلامحسین سمندری و خوانندگی موسیقی مقامی را در محضر مرحوم محمد ابراهیم شریف‌زاده فرا گرفت و با تلاش در این حوزه شاگردان بنامی را نیز آموزش داد.

۶تیر؛ اسحاق انور و یک مرگ بی‌سر و صدا

اسحاق انور خواننده، آهنگساز و شاعر موسیقی ایرانی در سن ۴۷ سالگی درگذشت. مرحوم اسحاق انور از هنرمندان مطرح موسیقی ایرانی که در حوزه شعر، اهنگسازی و تنظیم فعالیت می‌کرد.

این هنرمند که علاقه چندانی برای حضور در محافل رسانه‌ای نداشت از جمله هنرمندان فعال حوزه موسیقی بوده که طی سال‌های گذشته خدمات قابل توجهی را در عرصه موسیقی ایرانی انجام داده که از آن جمله می‌توان به آثاری چون اپرای مولانا اشاره کرد.

زنده یاد انور از جمله هنرمندانی بود که طی دوران پربار فعالیت خود در عرصه موسیقی شاگردان زیادی را در عرصه خوانندگی موسیقی اصیل ایرانی را تربیت کرد.

۲۵ تیر؛ استاد طاهر یارویسی و خداحافظی یک مرجع مهم موسیقی مقامی تنبور

استاد طاهر یارویسی از نوازندگان پیشکسوت موسیقی مقامی کرمانشاه ظهر روز سه‌شنبه ۲۵ تیر ماه بر اثر عارضه قلبی در بیمارستان بیستون کرمانشاه دار فانی را وداع گفت.

این هنرمند پیشکسوت از نوازندگان و سازندگان مطرح تنبور که سال ۱۳۱۹ در شهر گهواره شهرستان دالاهو از توابع استان کرمانشاه به دنیا آمد. مرحوم یارویسی نواختن تنبور را از سن ۱۰ سالگی شروع کرد و از همان سنین اولیه مشغول فراگیری آواهای مقامی این ساز نزد استاد چنگیز فرمانی شد. اولین و تأثیرگذارترین استاد او، سید ولی حسینی است که از نوادر نوازندگان عصر خود بود. استاد بیرخان (لالوبیرخان) از اساتید بنام منطقه زرده دالاهو نیز از جمله استادان وی بوده‌است.

یارویسی هنر ساختن تنبور را در محضر استاد چنگیز فرمانی فراگرفته و شاگردان بسیاری در تهران، کرمانشاهان و منطقه گوران در محضر ایشان مشغول به فراگیری تنبور شده‌اند. او زندگی خود را وقف خوانندگی و نوازندگی مقام‌های تنبور کرده و یکی ازمهم‌ترین مراجع موسیقی مقامی تنبور محسوب می‌شود.

۱۴ شهریور؛ «استاد آی محمد» مردی که دوتارش را هم با خود برد!

استاد آی محمد یوسفی از هنرمندان پیشکسوت موسیقی ترکمن‌های منطقه درگز و استادان برجسته موسیقی بخشی‌های خراسان در سن ۹۶ سالگی دار فانی را وداع گفت.

این هنرمند از شاگردان روانشاد قلی بخش یگانه بوده است. وی یکی از بهترین راویان هنر منظومه خوانی، شاهد خوانی و مقام نوازی با دوتار ابریشمی بود. البته پیش از این گفته بودند هنگامی که درخواست کرده تا او را از درگز به روستای زادگاهش منتقل کنند دوتارش را هم با خود برده تا همدمی نیک برای خود داشته باشد.

گرچه در شناسنامه تاریخ زاده شدنش را ۱۳۰۲ نوشته بودند اما او معتقد بود در زمان رایج شدن صدور سجل احوال، ده ساله بوده است.

۱ مهر، درگذشت یک سرنا نوازی خراسانیِ چیره دست

برات اصلاحی نوازنده چیره‌دست سرنا و اهل تربت جام ـ که مدتی از بیماری شدید ریوی رنج می‌برد، صبح روز دوشنبه اول مهر در بیمارستانی در مشهد درگذشت. مرحوم اصلاحی در جشنواره‌های مختلفی شرکت و مقام کسب کرده بود. او آثاری را نیز با گروه فردای جام منتشر کرد.

زنده یاد برات اصلاحی در کشورهای یونان، آلمان، دانمارک، عمان، ترکیه، قطر و چندین کشور دیگر اجرا و در جشنواره‌های مختلف داخلی شرکت کرده بود.

به گفته احمدی از خوانندگان تربت جامی برات اصلاحی در سرنانوازی بعد از مرحوم غلامعلی نینواز در منطقه تربت جام رو دست نداشت؛ البته شاید در تکنیک‌های جدید افراد بهتری باشند ولی در تکنیک‌های خطه جام پس از استاد نینواز، اصلاحی حرف اول را می‌زد.

۲مهر؛ مرشد مصطفی طبیب و هجران یک قصاب هنرمند

مرشد مصطفی طبیب از هنرمندان پیشکسوت غزل خوانی گود زورخانه، حدیث گویی، سخنوری، مرثیه خوانی و مناقب خوانی در سن ۷۳ سالگی دارفانی را وداع گفت.

او به سال ۱۳۲۵ در محله سنگلج تهران چشم به دنیا گشوده بود، و کار اصلی‌اش قصابی بود، سه سال درکشتی آزاد، دو سال درکشتی کج، و یک سال و نیم هم بوکس کار کرده بود و به تمام فنون این ورزش‌ها آشنا بود اما دوباره به سبب اشتیاق به کشتی پهلوانی به زورخانه روی آورده بود و تا دیروز این ورزش را ادامه داده بود. مهارت او در هنر غزل خوانی گود زورخانه، حدیث گویی، سخنوری، مرثیه خوانی و مناقب خوانی بود اما در پندیات خوانی و غزل خوانی سرآمد کامل بود، چرا که از هجده سالگی به غزل‌خوانی گود پرداخته بود وبه همین سبب دارای شیوه اجرایی ویژه‌ای بود، او بزرگ شده محله ابوسعید بین بازارچه کل عباس علی و بازارچه آشیخ هادی تهران بود.

مرشد مصطفی طیب غزل خوانی را از شاطر حمزه پهلوان آموخته بود و در کنار استادانی چون شاطر جواد، اسدالله حاج محراب، یدالله آهوچشم و مرشد مهدی کره‌ای الحان و فنون غزل و منقبت را فراگرفته بود. او به غزل خوان، به عنوان امین‌الله وحبیب‌الله بودن می‌نگریست.

۲۳ مهر؛ حسین دهلوی و درگذشت یک تاریخ تمام عیار موسیقی!

حسین دهلوی از هنرمندان پیشکسوت عرصه موسیقی صبح روز سه‌شنبه ۲۳ مهرماه و در سن ۹۲ سالگی دارفانی را وداع گفت. استاد دهلوی بعد از مدت‌ها مبارزه با بیماری در بیمارستان شریعتی تهران درگذشت.

استاد حسین دهلوی هنرمند پیشکسوت موسیقی که طی سال‌های اخیر به بیماری آلزایمر مبتلا بود، از چندی پیش با صلاحدید و تحت نظر خانواده در آسایشگاه بستری شده بود.

این هنرمند پیشکسوت و نام آور آموزش موسیقی را از پنج سالگی نزد پدرش معزالدین دهلوی از شاگردان مرحوم علی‌اکبرخان شهنازی نوازنده و ردیفدان نامدار تار و فرزند میرزا حسینقلی آغاز کرد. وی بعد از رها کردن این ساز در ۹ سالگی و به تشویق مادرش به سمت ساز ویولن و آموزش آن نزد پدرش رفت. این هنرمند دوره اول ویولن را نزد پدر فراگرفت و سپس دوره دوم (ردیف راست کوک) را نزد ابوالحسن صبا گذرانید و وارد هنرستان موسیقی شد و از آن پس به فراگیری علمی موسیقی گرایش پیدا کرد. دهلوی در سال ۳۹ با مدرک آهنگسازی از هنرستان عالی موسیقی فارغ‌التحصیل شد و در دوره هنرستان با همکاری ابوالحسن صبا ارکستر شماره یک هنرهای زیبا را راه اندازی و در همین دوره چند اثر از آثار صبا را برای ارکستر تنظیم کرد. پس از درگذشت صبا رهبری این ارکستر که بعداً ارکستر صبا نامیده شد به دهلوی واگذار و در همین دوره شاخه‌های ۲، ۳ و ۴ نیز به آن افزوده شد. این ارکسترها از زمان افتتاح تلویزیون ایران به صورت هفتگی به اجرای برنامه پرداختند.

وی از سال ۷۶ تصنیف اپرای مانا و مانی را به مناسبت سال جهانی کودک آغاز کرد. ساخت این اثر سه سال به طول انجامید که تا به حال به اجرا درنیامده و فقط موسیقی سازی آن در خرداد ۷۹ با همت و رهبری علی رهبری با ارکستر فیلارمونیک اسلواکی در شهر براتیسلاو اجرا و ضبط شد. این هنرمند صاحب نام موسیقی ایرانی همواره به نوآوری در زمینه‌های مختلف اندیشیده است که تدوین متد تمبک به وسیله او و جمعی دیگر شامل حسین تهرانی، مصطفی کمال پورتراب، فرهاد فخرالدینی و هوشنگ ظریف برای ارتقای جایگاه تمبک در موسیقی ایرانی و تسهیل آموزش این ساز، توجه به ساخت سنتور کروماتیک برای جبران نقیصه کوک این ساز برای استفاده در ارکستر از جمله این مواردند. «سبک بال» براساس موتیف کوتاهی ملهم از قطعه قاسم آبادی ساخته ابوالحسن صبا، «کنسرتینو برای سنتور و ارکستر» با همکاری مشترک فرامرز پایور، «گفت وگوی دل»، «فروغ عشق»، «به یاد صبا» برگرفته از قطعه «به یاد گذشته»، «چهارمضراب برای ویولن و ارکستر»، «نغمه ترک»، اجرای ۱۵ قسمت از اپرای ۲۶ قسمتی «بیژن و منیژه»، «دوئو سنتور در سه گاه»، «شورآفرین در شور برای ارکستر»، «چهارنوازی مضرابی در اصفهان»، «سوئیت بیژن و منیژه برای ارکستر زهی»، «بیژن و منیژه برای ارکستر سمفونیک»، «سرباز برای آواز گروهی و ارکستر» از جمله آثار شنیداری و تالیفی این هنرمند در عرصه موسیقی است. دهلوی در سال ۷۱ ارکستر مضرابی را تشکیل داد که صرفاً شامل سازهای مضرابی سنتور، تار، قانون، عود و بم تار (تارباس) بود.

یکی از مهمترین آثار حسین دهلوی کتاب «پیوند شعر و موسیقی آوازی» است که جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در بخش هنر را به خود اختصاص داد. این کتاب حاصل بیش از ۴۰ سال تجربه دهلوی در تلفیق موسیقی با شعر ایرانی است که به شیوه‌ای علمی و متدیک فرایند کار را توضیح می‌دهد. حسین دهلوی در سال ۸۲ به‌عنوان چهره‌ ماندگار مورد تجلیل قرار گرفت.

۲۰ آبان؛ هنرمندی که در سکوت، ابدی شد

محمد گرجی هنرمند پیشکسوت حوزه موسیقی سنتی و اصیل کُردی که چند ماهی بود به دلیل بیماری سرطان خانه نشین شده و در منزل پدری بستری بود روز دوشنبه ۲۰ آبان ماه بعد از تحمل یک دوره بیماری با زندگی پر رنج خود وداع گفت و به دیار ابدی پیوست.

محمد گرجی هنرمند پیشکسوت حوزه موسیقی سنتی و اصیل کُردی که چند ماهی بود به دلیل بیماری سرطان خانه نشین شده و در منزل پدری بستری بود.

این هنرمند در سال ١٣۴۴ در سنندج و در خیابان شهداء محله «تاقه گه‌وره» به دنیا آمده است. به دلیل علاقمندی خانواده اش به هنر زمینه ی ورود وی نیز به این وادی فراهم می‌شود. گرجی از سال ١٣۵۴ با سازهای ضربی آشنا می‌شود و به فعالیت می‌پردازد و کم کم روی به خوانندگی می‌آورد و موسیقی و به ویژه خوانندگی به بخش مهم و ویژه زندگی او تبدیل می‌شود. مرحوم گرجی در مدت فعالیت اش ٢ آلبوم به صورت سی دی صوتی و در مجموع ١۵ ترانه مناسبتی (مناجات) و بیش از ١٠ اثر هنری را تولید و ضبط کرده است.

۱۸ آذر؛ آغاز سفر ابدی خواننده بهار بهار در روزهای آخر پاییز

تورج شعبانخانی از خوانندگان و آهنگسازان پیشکسوت موسیقی پاپ که طی روزهای اخیر در بستر بیماری بود، روز ۱۸ آذر ماه دار فانی را وداع گفت.

تورج شعبانخانی از جمله خوانندگانی است که سال‌های متمادی در عرصه موسیقی پاپ به فعالیت و همکاری با هنرمندان زیادی مشغول بوده است. این هنرمند اگر چه طی سال‌های اخیر فعالیت چندانی در عرصه موسیقی نداشت اما ترانه‌های او که عمدتاً مبتنی بر قرائت عاشقانه‌های آرام و دلنشین طراحی شده گوش مخاطب سخت پسند موسیقی پاپ را نوازش می‌داد.

ترانه «بهار بهار» از جمله قطعات خاطره ساز و پرطرفدار این خواننده در عرصه موسیقی بود.

۲۱ آذر؛ درگذشت کهنسال‌ترین نوازنده دوتار شمال خراسان

استاد رمضان سلمانی بردری دوتارنواز و یکی از گنجینه‌های موسیقی شمال خراسان ۲۱ آذر ماه به دیار باقی شتافت.

مرحوم سلمانی ۵ آذر ماه ۱۳۰۷ خورشیدی در روستای «بردر» در ۵ کیلو متری جنوب غربی باجگیران خراسان رضوی به دنیا آمد. پدرش استاد محمدحسین بردری از نوازندگان چیره دست دوتار بوده و نسب مادرش مریم به روستای باغان شیروان می‌رسد. او دارای ۳ فرزند دختر و ۳ فرزند پسر بود.

استاد رمضان سلمانی از شاگردان برجسته دوتارنواز نامی و بخشی کامل اوایل قرن معاصر خراسان مرحوم رحیم خان بخشی بود و بیش از ۸۰سال سابقه دوتارنوازی و مقام نوازی داشتو در بین نوازندگان خراسان بیش از همه سنت‌های استاد خود را رعایت می‌کرد.

انگشت‌گذاری دقیق، ویبره‌های شیرین و منحصر به فرد دوتاری، روایت شفاف مقام‌های سازی و آوازی، پنجه‌های ترکیبی و ریز منحصر به فرد از ویژگی‌های تکنیکی این هنرمند بود. او در جشنواره‌های متعددی شرکت داشته و موفق به دریافت دیپلم افتخار و عناوین دیگر شده بود.

۲۸ آذر؛ درگذشت راوی موسیقی چوپانی مازندران

کی‌قباد میردار نوازنده نی و راوی موسیقی چاربداری مازندران پنجشنبه ۲۸ آذر ماه در سن ۵۶ سالگی درگذشت.

این هنرمند سال گذشته در پنجمین دوره از فستیوال موسیقی آینه‌دار در سومین شب که به موسیقی و آیین‌های مردمی مازندران اختصاص داشت، شرکت کرد. او در این فستیوال به همراه بهمن سام دلیری یکی دیگر از خوانندگان آن منطقه قطعاتی را اجرا کردند.

موسیقی چوپانی یکی از رپرتوارهای موسیقی است که تقریبا می‌توان آن را در بخش‌های مختلف کشور مشاهده کرد و کی‌قباد میردار یکی از افرادی بود که به گفته یکی از کارشناسان موسیقی به خوبی این رپرتوار را می‌دانست و به نوعی یکی از ذخایر موسیقی چاربداری بود.

۱۰ دی؛ فرود گرگین و وداع با نوازنده‌ای از ایل قشقایی

فرود گرگین‌پور موسیقی‌دان و نوازندۀ کمانچه و ویولن، شامگاه سه شنبه دهم دی ماه بر اثر ایست قلبی در تهران درگذشت.

استاد فرود گرگین‌پور، برادر فرهاد گرگین‌پور و خواهرزادۀ محمد بهمن‌بیگی از نوازندگان نامی ایل قشقایی بود. او از کودکی با نوازندگی آکاردئون یادگیری موسیقی را آغاز کرد و در سال ۱۳۴۲ از کلاس‌های نورعلی برومند، حبیب‌الله بدیعی، علی تجویدی و علی‌اصغر بهاری بهره برد.

سال ۱۳۵۴ تحصیلات موسیقی در دانشگاه تهران را به پایان رساند و از همان سال به تشویق نورعلی برومند به نواختن ساز کمانچه پرداخت. از آثار او می‌توان ترکمن صحرا، هجران، کوراغلو و مجموعه موسیقی قشقایی را نام برد.

۱۷ دی؛ خداحافظی با یکی از ذخیره‌های موسیقی گودار مازندران

عشق‌علی شکارچیان نوازنده دوتار مازندران و از گودارهای مازندران روز سه شنبه ۱۷ دی ماه در سن ۷۰ سالگی به علت بیماری درگذشت.

این هنرمند پسرعموی ارزمون شکارچیان (خواننده و موسیقیدان سنتی مازندران) و از گودارهای مطرح ساری بود. او ساکن روستای ولوجا در حوالی ۲۰ کیلومتری شمال در جاده‌ی فرح‌آباد ساری و در محدوده‌ طبقده گهر باران ساری بود. خانواده‌ شکارچیان همه اهل موسیقی و از گودارهای منطقه‌ی ساری هستند. از آنها می‌توان بخشعلی شکارچیان، بهرام شکارچیان، عبدالعلی شکارچیان، نادعلی شکارچیان، ملک شکارچیان و حسن شکارچیان را نام برد.

گودارها از خاندان‌های صاحب موسیقی منطقه مازندران هستند این موسیقی به صورت موروثی به آنها رسیده است. کمانچه، ویولن، ضرب و دِتار مازندارنی (دوتار) از سازهای این خانواده است. آهنگ‌هایی که این افراد می‌سازند سنتی و مربوط به موسیقی مازندران است.

۱۸دی؛ جان باختن عضو گروه کُر شهر تهران در حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی

روجا آزادیان از هنرمندان عضو گروه کر شهر تهران هم جزو مسافران حادثه سقوط هواپیمایی اوکراین بود که روز ۱۸ دی ماه بر اثر این سانحه دار فانی را وداع گفت.

این هنرمند که طی سال‌های گذشته فعالیت‌های متعددی در عرصه موسیقی داشت، طی ماه‌های اخیر علاوه بر تدریس و آموزش موسیقی به عنوان یکی از اعضای اصلی گروه کر شهر تهران به رهبری مهدی قاسمی به فعالیت در عرصه موسیقی مشغول بود.

۱۰ بهمن؛ درگذشت یک مرد بی حاشیه که عمرش را صرف پژوهش کرد

علی اصغر بیانی عضو گروه موسیقی و معاون هنری اسبق فرهنگستان هنر روز دهم بهمن‌ماه دار فانی را وداع گفت،

مرحوم بیانی که عمده فعالیت‌های ارزشمندش در حوزه پژوهش موسیقی بود به تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۳۰ در تهران متولد شد. او تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته هنرهای تجسمی به پایان رساند و همزمان به فراگیری موسیقی مشغول شد و از محضر استادان موسیقی بهره برد. بیانی ردیف میرزاعبدالله را نزد محمدرضا لطفی مشق کرد. او یکی از ردیف‌دانانی بود که موسیقی را به روش شفاهی و با توجه به اصول و مبانی سنتی آن آموزش می‌داد.

وی چندین سال به تحقیق و پژوهش در موسیقی نواحی ایران پرداخت و در بسیاری از برنامه‌های موسیقی فرهنگستان هنر از جمله همایش بازخوانی آرای فارابی در باب موسیقی، بخش موسیقی گردهمایی مکتب اصفهان و همایش عبدالقادر مراغی، دبیر یا عضو گروه‌های علمی این برنامه‌ها بود.

۱ اسفند؛ درگذشت یک نوازنده پیشکسوت ویولن

حشمت الله جودکی (نوازنده پیشکسوت ویولن) در سن ۸۹ سالگی در شهر بروجرد از دنیا رفت و مراسم تشییع پیکر این هنرمند امروز (۲ اسفند ماه) برگزار شد.

مرحوم حشمت‌الله جودکی ۱۳۰۹ در بروجرد به دنیا آمد. پدرش از نوازندگان کمانچه و عمویش استاد ویولن بودند.

این هنرمند در طول دوران فعالیت خود در کنار هنرمندانی همچون علی‌ اصغر بهاری، عبداللَّه جهان‌ پناه، اسماعیل زرین‌فر، ابراهیم قنبری، عباس تهرانی تاش، اکبر سلیمی‌ تبار، عباس شاپوری، محمد میرنقیبی و محمد رضا شجریان به هنرنمایی پرداخت.

۲ اسفند؛ سید نقالی ایران دار فانی را وداع گفت

سید مصطفی سعیدی از استادان و هنرمندان عرصه نقالی، شاهنامه خوانی و مناقب خوانی که طی دهه‌های گذشته حضور فعالی در این حوزه‌ها داشته دارفانی را وداع گفت. ‌

سید مصطفی سعیدی، پیر سخنوران و نقالان و مناقب خوانان از ۹ سالگی نزد سید مهدی صفری‌پور درهمدان مداحی وذاکری را فراگرفته بود، بعد در دوازده سالگی با مرشد کرم اصفهانی آشنا شده بود و نقل وسخنوری را از اوآموخته بود، از هفده سالگی به طور جدی درقهوه خانه حاج عباس شاخه نبات، دربروجرد به نقل پرداخته بود، سپس به ملایر رفته ودر قهوه خانه مشهدی ولی زرگران کارش را ادامه داده بود، بعد به اراک رفت ودر آنجا ازدواج کرد.

پس از سربازی به خرم آباد رفته و ۹ سال در قهوه خانه‌های حاج علی فرهمندو حاج سید رحم خداو مشهدی قربانی و قهوه خانه درشکه چی هانقالی ومنقبت خوانی وذاکری کرد، بعد به درود رفته و در قهوه‌خانه فرخ فال و دادامراد به نقالی پرداخت، سپس به بروجرد بازگشت که نزدیک موطن اصلی اش یکه دانگ بود و سی سال در قهوه خانه شکری غدیری و سید نورالدین پرچمدار به کارنقالی ومناقب خوانی ادامه داد.

در سال ۱۳۸۰ بعنوان استاد برتر داستان گزاری ایران در جشنواره موسیقی آئینی مورد تجلیل ملی واقع شد و در برنامه‌های تلویزیونی و جشنواره‌ای بسیاری شرکت داشت، او کتاب ارزشمندی بنام تومار نقالی را در دوجلد به چاپ رساند که اینک نایاب است وحاصل تمام داشته‌های ذهنی‌اش از نقل‌های متفاوت است.

۱۰ اسفند؛ نوای خنیاگر موسیقی مازندران خاموش شد

استاد ابوالحسن خوشرو خنیاگر موسیقی نواحی و پیشکسوت موسیقی بومی مازندران پس از تحمل یک دوره بیماری شامگاه شنبه دار فانی را وداع کرد.

ابوالحسن خوشرو متولد ۱۳۲۵ روستای ساروکلای قائم شهر و فارغ التحصیل انستیتو امور هنری تهران است، او از دوران کودکی و نوجوانی تحت تشویق خانواده، شیفته موسیقی فولکلوریک مازندران شد و از همان سال‌ها به فراگیری و نواختن سازهای بادی و کوبه‌ای پرداخت.

خوشرو با الهام از شیوه استادان منطقه از جمله نظام شکارچیان و صفی الدین محمدی، زمزمه‌های کتولی، امیری، طالبا و… را تجربه کرد و به خواندن روی آورد. او یکی از برجسته‌ترین خوانندگان و نوازندگان استان بوده و شاگردان زیادی را آموزش داده و در بسیاری از آلبوم‌ها و کنسرت‌های موسیقی حضور داشته است.

وی چندی پیش موفق به دریافت نشان درجه یک هنری شده بود، وی آفرینشگر خوانش تازه‌ای از آواز تبری و احیاگر حماسه‌های پنهان سرزمین مادری است، بی‌شک صدای او صدای درختان هیرکانی است که پا در زمین و سر به خورشید دارند.

وی با تسلط در ردیف‌های آوازی و دقت در رفتار کلمه، اتفاقی فراهم کرد تا در کم کردن اندوه و فراوانی شادی‌های مردم نقشی غیر قابل انکار داشته باشد. از ویژگی‌های ممتاز استاد خوشرو تأثیر فزاینده بر جوانان در پیروی از لحنی است که پیوند سنت و مدرنیته است.

۱۰ اسفند؛ آقای معلمِ درجه یک «سال نوا» را دید و رفت

مرتضی دلشب از مدرسان پیشکسوت و شناخته شده «تئوری موسیقی و سلفژ» پس از ماه‌ها مبارزه با بیماری امروز شنبه ۱۰ اسفندماه دار فانی را وداع گفت.

استاد مرتضی دلشب در دهم اسفند سال ۱۳۲۵ در تهران متولد شد. او در سال ۱۳۴۶ از هنرستان موسیقی ملی فارغ‌التحصیل شد. پس از آن در سال ۱۳۴۹ ادامه تحصیلات موسیقی خود را در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران پی گرفت و در سال ۱۳۵۲ مدرک کارشناسی موسیقی را دریافت کرد. وی از همان سال به تدریس موسیقی مشول شد. او دارای گواهی نامه درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد بود.

از این هنرمند پیشکسوت موسیقی که طی ماه‌های اخیر به‌شدت درگیر بیماری بود در تاریخ ۷ بهمن ۱۳۹۵ و در دومین دوره سال نوای موسیقی ایران قدردانی و تندیس «سال نوا» و لوح تقدیر به وی اهداء شد.

مرحوم مرتضی دلشب در مدرسه هنر اداره ارشاد مشهد، دانشگاه علامه طباطبایی مشهد، مرکز موسیقی بین‌المللی وابسته به مرکز آموزش صداوسیما، هنرستان صداوسیما، هنرستان موسیقی دختران و پسران، دانشگاه تربیت معلم، جهاد دانشگاهی دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی را دارد. وی همچنین مسئول کارگاه موسیقی کودکان و نوجوانان صداوسیما مرکز مشهد (تا سال ۱۳۵۹) و مسئول هماهنگی رادیو تهران (۱۳۶۶) سابقه تدریس داشت، او همچنین سابقه عضویت در اولین دوره کانون مدرسان خانه موسیقی به‌عنوان برنامه‌ریز آموزشی و عضویت در شورای موسیقی وزارت ارشاد (۱۳۷۹–۱۳۸۱) را نیز در کارنامه هنری خود دارد.

دوشنبه ۱۸ اسفند؛ سفر افسانه‌ای به نام ظریف که شریف بود

هوشنگ ظریف از هنرمندان شناخته شده و تاثیرگذار موسیقی ایرانی شنبه شب هفدهم اسفند ماه بر اثر ایست قلبی دار فانی را وداع گفت.

مرحوم هوشنگ ظریف ۱۶ آذر ماه سال ۱۳۱۷ در تهران به دنیا آمد. پس از پایان دوره ابتدایی وارد هنرستان موسیقی شد و از حضور اساتیدی چون موسی معروفی، روح‌الله خالقی، جواد معروفی و حسین تهرانی بهرمند شد. این هنرمند پس از فارغ‌التحصیل شدن در سال ۱۳۳۷ به استخدام وزارت فرهنگ و هنر در آمد و فعالیت خود را به عنوان نوازنده و تکنواز در گروه‌های مختلفی مانند ارکستر موسیقی ملی، ارکستر صبا و… شروع کرد.‌

وی در دورهٔ عالی هنرکدهٔ موسیقی از محضر استاد علی اکبرخان شهنازی جهت فراگیری ردیف بهرمند شد. هوشنگ ظریف از سال ۱۳۴۲ به مدت ۱۷ سال به تدریس تار در هنرستان موسیقی پرداخت و از جمله شاگردان وی می‌توان به حسین علیزاده، داریوش طلایی، ارشد طهماسبی را اشاره کرد.

هوشنگ ظریف نوازنده تار، ردیف دان و مدرس موسیقی سال‌ها سولیست (تکنواز) تار در ارکسترهای متعدد وابسته به وزارت فرهنگ و هنر بود و در اجرای برنامه‌های موسیقی ارکسترهای مزبور در سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران همکاری داشت، او اجراهای متعددی با گروه استاد فرامرز پایور داشته است و با این گروه در کشورهای اروپایی و آسیایی زیادی به اجرای موسیقی ایرانی پرداخته‌ است. از دیگر فعالیت‌های او می‌توان به نوازندگی تار در برنامه‌های موسیقی ملی ایران در رادیو تلویزیون ایران به مدت ۲۰ سال، اجرای برنامه‌های موسیقی اصیل و سنتی ایران در شهرهای مختلف ایران و کشورهای دنیا از جمله آمریکا، شوروی، کانادا، ژاپن، فرانسه، انگلیس، آلمان غربی، ایتالیا، مصر، تونس، مراکش، الجزایر، هندوستان، پاکستان، ترکیه و تمام کشورهای اروپای شرقی همراه با ارکسترهای موسیقی سنتی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر سابق اشاره کرد.

ظریف در سال ۱۹۷۳ نیز به منظور اجرای برنامه‌های آموزشی موسیقی سنتی و ملی ایران در بخش موسیقی تعدادی از دانشگاه‌های آمریکا در سراسر این کشور مسافرت داشته و نیز در فستیوال موسیقی «شانکار لعل» که در سال ۱۹۷۵ در هندوستان برگزار شد شرکت و در بیست و یکمین فستیوال جهانی موسیقی که در همین سال در فرانسه بر پا شده بود شرکت داشته‌است. این هنرمند با شرکت فعال در اجرای کنسرت‌های معتدد موسیقی ایرانی در وین پایتخت اتریش موجب شناسایی هرچه بیشتر موسیقی سنتی ایران به این مرکز موسیقی و فرهنگی اروپا گردید، سپس در سال ۱۹۸۵ که در فستیوال اینسبورگ شرکت کرد موجب شناسایی و اشاعه موسیقی سنتی ایران شد. مرحوم ظریف علاوه بر سمت استادی تار با نواختن سه‌تار و تنبک آشنایی کامل دارد و شاگردان متعددی را در هنرستان و مؤسسات فرهنگی و کلاس‌های خصوصی و عمومی تعلیم داده‌است. او همچنین درجهت تدوین متد نوازندگی تنبک با مرحوم استاد حسین تهرانی همکاری داشته که حاصل این همکاری در کتابی تحت عنوان آموزش تنبک به چاپ رسیده‌است.

دیگر همکاری وی در تصحیح ردیف‌های آوازی مرحوم محمود کریمی استاد آواز ایران بوده‌است که تحت عنوان کتاب ردیف آوازی موسیقی سنتی ایران به بازار عرضه شده‌است. او شش سال متوالی عضو هیئت مدیره خانه موسیقی و چهار دوره رئیس هیئت مدیره کانون نوازندگان سازهای ایرانی بوده‌است و هم اکنون نیز عضو شورای عالی خانه موسیقی است. ضمن اینکه نت نگاری و ویرایش چهار کتاب درباره استاد لطف‌الله مجد، جلیل شهناز و فرهنگ شریف و ابراهیم سرخوش، مجموعه‌های صوتی تکنوازی‌های استاد از جمله دشتی و اصفهان، همنوازی با استاد فرامرز پایور در آثار متعدد ایشان، اجرای گوشه‌هایی از ردیف موسی خان معروفی به کوشش کامبیز روشن روان، کتاب دستور مقدماتی تار، کتاب اول و دوم هنرستان از جمله اثار این هنرمند است.

۲۵ اسفند؛ در گذشت استاد پیشکسوت سازهای بادی

عباس تهرانی هنرمند پیشکسوت ساز قره‌نی و مؤلف کتاب «آهنگ‌های فولکلور» که سال‌های زیادی را صرف فعالیت‌های متعدد پژوهشی و اجرایی موسیقی کرد، روز یکشنبه ۲۵ اسفند دار فانی را وداع گفت.

عباس تهرانی‌تاش متولد ۱۳۰۷ در تهران، مبدع ردیف آوازی ایرانی با ساز کلارینت است که سال‌ها با ساز غربی نوای شرقی را به گوش علاقمندان موسیقی رساند. او از آخرین نوازندگان قره‌نی در موسیقی ایرانی بود که در سال‌های دور، از محضر اساتید برجستۀ موسیقی بهره‌ها برد. این هنرمند از دوران کودکی مجذوب موسیقی شد و خیلی زود در ارکسترها و رادیو راه پیدا کرد. وی در رادیو تلویزیون فعالیت داشت و در آموزشگاه موسیقی به تدریس شاگردان اشتغال داشت.

او تحصیل جدّی موسیقی را ابتدا در محضر سروان مین‌باشیان (افسر موزیک نظام) آغاز کرد. سپس در هنرستان عالی موسیقی ثبت نام و در این حین نزد استاد حسینعلی وزیری‌تبار ردیف‌های موسیقی ایرانی را فرا گرفت.
پس از تأسیس رادیو همکاری خود را با این رسانه فراگیر آغاز کرد و در برنامه‌های موسیقی رادیو ارتش نیز شرکت می‌جست. کار نوازندگی خود را در ارکستر بزرگ مهدی خالدی و همچنین ارکستر برادران نورین دنبال کرد و سپس به ارکسترهای علی محمّد نامداری و شاپور نیاکان پیوست. همچنین با ارکستر شمارۀ ۳ به سرپرستی حسین شهبازیان و نیز ارکستر «شما و رادیو» به سرپرستی ناصر زرآبادی همکاری بسیاری داشت و پس از تشکیل برنامه «گل‌ها» به همت داود پیرنیا به جرگه نوازندگان گل‌ها پیوست.

عباس تهرانی به غیر از کلارینت که ساز تخصصی اوست با نواختن اکثر سازهای بادی به‌ویژه ساکسفون آشنایی کامل دارد. از آثار صوتی او پس از انقلاب می‌توان به آلبوم «تکنوازان ۱» اشاره کرد که ایشان با همراهی هنرمند ارزنده تنبک آقای ایزد کاویانی به تکنوازی و بداهه‌نوازی در مایۀ دشتی، دستگاه ماهور، دستگاه همایون، بیات ترک و بیات اصفهان پرداخته است.