روز جهانی رفع تبعیض نژادی

مبارزه‌ای طولانی برای حق به رسمیت شناخته شدن، برخورداری از عدالت و بهره‌مندی از امکان توسعه برای مردم آفریقایی تبار

روزهای جهانی، موقعیّتی برای آموزش مردم جهان درباره‌ی مسائل مهم، هدایت اراده‌ی سیاسی و بسیج منابع برای رفع مشکلات جهانی، و تجلیل از دستاوردهای بشر و تقویت آن‌ها هستند. نام‌گذاری روزهایی از سال به‌عنوان «روز جهانی»، به پیش از برپایی «سازمان ملل متحد» بازمی‌گردد، ولی سازمان ملل متحد به‌خوبی توانسته است از ظرفیت آن‌ها برای بازگویی مسائل همگانی بهره ببرد.

«نژادپرستی»، «بیگانه‌هراسی» و «عدم رواداری»، مشکلات رایج در همه‌ی جامعه‌ها هستند. ولی همواره همهٔ ما در برابر تعصب نژادی و دیدگاه‌های تندرو، می‌توانیم بایستیم و کاری انجام دهیم.

سازمان ملل متحد هر سال در روز ۲۱ مارچ (۲ فروردین)، که «روز جهانی رفع تبعیض نژادی» نام‌گذاری شده است، به بازنگریِ برنامه‌ها و اقدام‌های انجام شده برای رفع تبعیض نژادی، به‌ویژه دربارهٔ مردمی با تبار آفریقایی در سراسر جهان می‌پردازد.

۲۱ مارچ ۱۹۶۰ (۲ فروردین ۱۳۳۹)، ۶۹ نفر از مردم آفریقای جنوبی که برای اعتراض مسالمت‌آمیز به قانون نژادپرستانه‌ی «محدودیت عبور و مرور» در شهر «شارپ‌ویل» گرد هم آمده بودند، با شلیک گلوله‌های پلیسِ نظام آپارتاید، کُشته شدند.

سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۸ ش.)، مجمع عمومی سازمان ملل، برنامه‌ای پنج ساله را که دربرگیرنده‌ی مجموعه فعالیّت‌هایی برای رویارویی با نژادپرستی و تبعیض نژادی بود، تدوین کرد، و از روز ۲۱ مارچ، به مدّت یک هفته،‌ هفته‌ی همبستگی با انسان‌های درگیر مبارزه علیه نژادپرستی و تبعیض نژادی اعلام کرد.

از آن هنگام، مجموعه رخدادهای مثبت فراوانی را در جهان شاهد بوده‌ایم: نظام آپارتاید در آفریقای جنوبی، برچیده شد، قانون‌ها و فعالیّت‌های نژادپرستانه در بسیاری از کشورها برداشته شد، و چارچوب جهانی برای مبارزه با نژادپرستی، در قالب موافقت‌نامه جهانی رفع تبعیض نژادی فراهم شده است. اکنون این موافقت‌نامه مورد توافق بیش‌تر کشورهای جهان است. با این وجود، هنوز بسیاری از افراد، اجتماع‌ها و جامعه‌ها از بی‌عدالتی و بدرفتاری نژادپرستانه رنج می‌برند.

نزدیک به دویست میلیون نفر در قاره آمریکا، خودشان را از تبار آفریقایی می‌دانند. چندین میلیون نفر آفریقایی‌تبارِ دیگر نیز در دیگر سرزمین‌های جهان و بیرون از قاره آفریقا زندگی می‌کنند.

مردم آفریقایی‌تبار، چه از بازماندگان قربانیان دوران برده‌داری باشند و چه به‌تازگی به کشور دیگر مهاجرت کرده باشند، از فقیرترین و محروم‌ترین بخش‌های جامعه هستند. آنان هنوز برای دسترسی به آموزش باکیفیّت، خدمات سلامت، مسکن و امنیّت اجتماعی در تنگنا هستند و مشارکت سیاسی در میان آن‌ها اندک است. همچنین، مردم آفریقایی‌تبار در برابر شکل‌های گوناگون تبعیض بر پایه سن، جنسیت، زبان، باور سیاسی، طبقهٔ اجتماعی، مالکیت، معلولیت، محل تولد یا دیگر موقعیّت‌ها هستند.

برپایه مصوبه اعلام شده از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد، از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴، «دهه جهانی مردم آفریقایی‌تبار» نام‌گذاری شده است. در این مصوبه، چارچوبی جامع برپایه سه حق بنیادی به رسمیت شناخته شدن، برخورداری از عدالت و بهره‌مندی از امکان توسعه، برای سنجش اقدامات در گستره‌ی رفع تبعیض فراهم شده است. در این ده سال بر اقدام‌ها برای بهبود وضعیّت مردم آفریقایی‌تبار نظارت می‌شود. امسال که به نیمه‌ی این دهه رسیده‌ایم، برنامهٔ روز جهانی رفع تبعیض نژادی، بازنگری اقدام‌ها، چالش‌ها و پیشرفت‌های به‌دست آمده در این زمینه است.

اصل برابری

سازمان ملل متحد بر این مهم تأکید دارد که همه انسان‌ها، آزاد به دنیا می‌آیند، ارزش و حقوق برابر دارند و همه این توانمندی را دارند که در توسعه و رفاه جامعهٔ خود نقش سازنده داشته باشند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تازه‌ترین مصوبه خود تأکید کرد، هرگونه نگرش نظام‌یافته بر پایه برتری‌جویی نژادی، از دیدگاه علمی نادرست، از دیدگاه اخلاقی محکوم، ناعادلانه و برای اجتماع خطرناک است. چنین دیدگاه‌ها و باورهایی که به‌دنبال اثبات وجود نژادهای جداگانهٔ انسانی هستند، نباید پذیرفته شوند.

سازمان ملل از آغاز برپایی، به این موضوع توجه داشته است و ممنوعیت تبعیض نژادی در همه اسناد اصلی جهانی حقوق بشر آمده است. این سازمان الزام‌هایی را برای دولت‌ها تعریف می‌کند و آن‌ها را موظف می‌کند برای از میان بردن تبعیض در حوزه‌های همگانی و خصوصی اقدام کنند. همچنین اصل برابری، دولت‌ها را ناچار به گرفتن چاره‌اندیشی‌های ویژه برای از میان بردن شرایطی می‌کند که سبب یا زمینه‌ی شکل‌گیری تبعیض نژادی می‌شوند. [۱]

در پیام «یونسکو» به مناسبت این روز می‌خوانیم: «آموزش، آگاهی‌رسانی درباره‌ی پوچی دیدگاه‌های نژادپرستانه و گسترش دانش دربارهٔ جنایت‌هایی که به نام چنین تعصباتی در درازای تاریخ رخ داده، از استوارترین سنگرها در برابر تبعیض نژادی است.»[۲]

یکی از کتاب‌های مناسب برای بلندخوانی و گفت‌وگو با کودکان درباره‌ی مفهوم برابری و آزادی همه‌ی انسان‌ها، کتاب «همه آزاد آفریده شده‌ایم»[۳] است. این کتاب که باهمکاری گروهی از تصویرگران برجسته از سراسر جهان فراهم شده است، به‌خوبی مفهوم آزادی، دوستی میان انسان‌ها و برابری حقوق را با کودکان در میان می‌گذارد، و منبع بسیار مناسبی برای آشنایی با «اعلامیه جهانی حقوق بشر» برای کودکان پنج تا دوازده سال می‌تواند باشد.

در صفحه آغاز این کتاب می‌خوانیم: «همه ما آزاد و برابر آفریده شده‌ایم. همه ما اندیشه‌های خودمان را داریم. با همه ما یکسان باید رفتار شود. تفاوت ما هرچه باشد، این حقوق برای همه‌مان یکسان است.»

برگرفته از:

۱. https://www.un.org/en/observances/end-racism-day

۲.http://www.unesco.org/new/en/unesco/events/prizes-andcelebrations/celebrations/international-days/international-day-for-the-elimination-of-racialdiscrimination/‎

۳. https://ketabak.org/ketab/2869-همه-آزاد-آفریده-شده-ایم