نوزادتان گریه های شدیدی دارد؟ کم می خوابد؟ موقع شیر خوردن دچار سرفه می شود؟ یا مرتب سکسکه می کند؟ اگر این علائم را در او می بینید، نوزادتان رفلاکس معده دارد.

ریفلاکس معده به مفهوم برگشت محتویات معده به داخل مری می باشد. از شایعترین علایم میتوان به سکسه های طولانی همراه با احساس ناخوشایند و بی قراری در نوزاد حین شیر خوردن و یا بلافاصله بعد از شیر خوردن، خروج شیر از گوشه لب و در موارد شدیدتر استفراغ شیر و محتویات معده با خروج از دهان و بینی نوزاد، بی قراری و گریه های شدید و طولانی که به سختی فابل کنترل می باشد. از سایر علایم میتوان به احساس گرسنگی مداوم، تاخیر در آروغ زدن یا آروغ زدن همراه درد، مکیدن شست و انگشتان دست توسط نوزاد، پریدن از خواب همراه با جیغ زدن، ناله کردن در خواب، عرق کردن سر و صورت هنگام شیر خوردن، سردی کف دست و پای نوزاد، رنگ پریدگی در ناحیه صورت و لبها هنگام شروع دردها و آبریزش مداوم از دهان همراه با احساس درد در بلعیدن اشاره نمود.

اگر ریفلاکس معده در نوزاد به موفع شناخته و کنترل نگردد علایم ثانویه همچون گرفتگی بینی، خس خس سینه، سرفه های گهگاه، تغییر صدای نوزاد هنگام گریه و احساس لرزش در ناحیه بین کتف ها و پشت قفسه سینه هنگام شیر خوردن ظاهر خواهند شد و با دقت به چهره نوزاد در هنگام خواب میتوان علائم مربوط به بالا آمدن شیر در گلو وبلع مجدد آن همراه با تغییر حالت چهره نوزاد به صورت اخم کردن و ناله کردن متعاقب آنرا مشاهده نمود.

این علائم با بی قراری های مربوط به کولیک نوزادی فرق دارد. کولیک در نوزادان با قرمز شدن صورت نوزاد و جمع کردن پاها داخل شکم همراه می باشد و با داروهای ضد کولیک و تغییر وضعیت خواباندن نوزاد یا گرم کردن و مالش دادن شکم کنترل می شود. ولی دردهای ناشی از ریفلاکس همراه با وضعیت کمانی در نوزاد (خم کردن سر به عقب،بالا دادن شکم و کمر و صاف و کشیده نگهداشتن پاها) بوده وبه سختی کنترل خواهند شد.

نکته: در صورتی که نوزاد علائمی مانند رشد ضعیف، برگرداندن غذا، استفراغ مکرر، مدفوع خونی، سرفه های مزمن و ناراحتی بعد از غذا خوردن از خود نشان داد با پزشک صحبت کنید.این علائم نشان دهنده بیماری ریفلاکس معده است که باعث رشد ضعیف فرزند می شود.مانند بزرگسالان، کودکان نیز از ریفلاکس اسید معده رنج می برند؛ این ریفلاکس باعث برگرداندن غذا می شود. متاسفانه این مسئله بسیار رایج است.
در نوزاد ماهیچه بین معده و مری هنوز به طور کامل بالغ نشده است بنابراین محتویات معده به راحتی به سمت عقب بر می گردند.فاکتورهایی مانند تولد زودهنگام، به پشت خوابیدن زیاد و مصرف رژیم غذایی مایع باعث افزایش ریفلاکس معده در نوزاد می شود.ریفلاکس باعث می شود بعد از غذا بیشتر استفراغ اتفاق بیفتد و این کودکان بهانه گیر می شوند.
تا وقتی نوزاد سالم است و بخ وبی رشد می کند ریفلاکس معده امری نگران کننده نیست. در واقع با بزرگ شدن نوزاد و فعال تر شدن او، این مشکل اهمیت خود را از دست می دهد زیرا کمتر مشکل آفرین است.
می توان از روش های خانگی برای کاهش ریفلاکس در نوزادان استفاده کرد.

علائم ریفلاکس

- نوزادان مبتلا به ریفلاکس معده اغلب از نظر والدین نوزادانی هستند بی قرار ناآرام و پر جنب و جوش که نگهداری از آنان سخت و گاهی طاقت فرسا می باشد. این نوزادان بسیار کم خواب و عادت به بغل شدن داشته و در جای خود احساس آرامش ندارند لذا والدین اغلب مجبورند ساعتها نوزاد را در بغل نشسته یا ایستاده نگهدارند و به اصطلاح این نوزادان به شدت بغلی هستند.

- نوزادان مبتلا اغلب تحمل محیط های گرم را ندارند و در صورت گرم بودن محیط و پوشانده شدن با پتو بی قرار می شوند.

- نوزادان و شیرخواران مبتلا از اواخر ۳ ماهگی در طول روز و هنگام هوشیاری از گرفتن سینه مادر خودداری می کنند و تنها در هنگام خواب سینه مادر را می گیرند.این نوزادان هنگام شیرخوردن بسیار بازیگوش یا بی قرار به نظر می رسند و به طور مکرر سینه را رها می کنند.

- شیرخواران مبتلا به شدت انگشت،دست و هر چه را که می توانند به دهان برده و به نظر می رسد هیچگاه کامل سیر نمی شوند.

- شیرخواران مبتلا اغلب پرجنب و جوش بوده بسیار تکان می خورند و از نظر والدین کودکانی هستند بیش فعال.

- شیرخواران مبتلا تمایل زیادی به خوردن غذا به خصوص غذاهای سفره از چهارماهگی ازخود نشان می دهند و به شدت دچار آبریزش از دهان و بیرون آوردن زبان از دهان و حرکاتی شبیه به جویدن و بلعیدن می شوند.

- شیرخواران و کودکان مبتلا اغلب اوقات گوشهای خود را کشیده و یا موهای خود را می کنند و مالیدن چشمها در این شیرخواران شایع و گاه باعث نگرانی والدین میگردد.

- این شیرخواران تمایل به پرت کردن خود از بغل مادر و یا زدن سر خود به چانه مادر هنگام در آغوش بودن دارند و بعدا" در دوران کودکی نیز بیش از سایرین سر خود را به هرجایی می کوبند.

- کودکان بزرگتر مبتلا گاه با فروبردن انگشت در دهان باعث تحریک استفراغ در خود می شوند.

- شیرخوار مبتلا به ریفلاکس معده اغلب تمایلی به راه رفتن به صورت چهار دست و پا نداشته و زودتر از سایر شیرخواران راه میافتد.

- اکثر شیرخواران و کودکان مبتلا خواب ناآرامی دارند و علاوه بر اینکه زود از خواب می پرند در طول مدت خواب نیز بسیار تغییر جا می دهند و گاه با شدت پاهای خود را روی تشک می کوبند.

- کودکان مبتلا اغلب تمایل دارند با بالا زدن پیراهن خود شکم خود را به جاهای سرد و سفت فشار دهند.

- شیرخواران مبتلا معمولا" دیرتر از سایرشیرخواران هم سن خود دندان در میاورند و درآمدن دندان در آنها مشکل تر و با بی قراری بیشتری همراه است،و نکته آخر این که این شیرخواران و کودکان اغلب به علت گرفتگی بینی و سرفه های طولانی بیمار یا سرماخورده به نظر می رسند.

به تمام والدین گرامی توصیه می شود در صورت مشاهده هر کدام از علامت های ذکر شده در نوزاد یا شیرخوار خود پزشک معالج کودک خود را در جریان بگذارند تا با بررسی دقیق و در صورت لزوم درمان به موقع توسط پزشک علاوه بر کنترل درد و بی قراری در نوزاد، از عوارض ثانویه هم جلوگیری شود.

روش های خانگی درمان ریفلاکس معده در نوزادان
خوابیدن:
- نوزادی که از ریفلاکس معده رنج می برد به سختی می خوابد. در واقع حالت خوابیدن نادرست و زمان بد خوابیدن باعث می شود نوزاد بهانه گیر شود.
- زیر سر نوزاد را بلند کنید یا زاویه تخت را سی درجه بالاتر بیاورید. هنگامی که قسمت بالاتنه نوزاد بالاتر است، جاذبه کار خود را انجام می دهد و مانع از برگشت محتویات معده به مری می شود.
- همچنین می توان نوزاد را به بغل خواباند.
- در حالتی که نوزاد در حالت خواب است به او شیر ندهید. بهتر است او را در حال نشسته قرار دهید و بلافاصله بعد از غذا خوردن او را نخوابانید.
- بعد از غذا خوردن حداقل نیم ساعت نوزاد را در حال نشسته قرار دهید.
ماساژ درمانی:
- ماساژ منظم به سیستم گوارشی و تنفسی نوزاد کمک می کند بهتر عمل کند.
- ماساژ عصب واگ را تحریک می کند؛ این عصب در مغز نقش کنترل سیستم گوارشی و تنفسی را برعهده دارد. همچنین این عصب باعث پیشرفت سریع بدن می شود بنابراین تمام قسمت های بدن سریع تر به حالت موثر خود می رسند.
- ماساژ باعث افزایش توانایی شناسایی، کاهش گریه و بهتر خوابیدن نوزاد می شود.
- نوزاد را در حالت خوابیده قرار دهید.
- بر روی شکم او مقداری روغن نارگیل یا زیتون قرار دهید.
- شکم را به مدت سه تا چهار دقیقه در چهت عقربه های ساعت ماساژ دهید.
- سپس دو دقیقه پشت را ماساژ دهید.
- سپس دست ها و پاها را ماساژ دهید.
- این کار را روزی دو تا سه بار انجام دهید.
نکته: بعد از غذا خوردن نوزاد را ماساژ ندهید.
ورزش:
- برای کنار آمدن نوزاد با ریفلاکس معده چند حرکت ورزشی با او انجام دهید.
- ورزش به بهبود گوارش کمک می کند. به یاد داشته باشید بعد از ورزش حدود نیم ساعت به نوزاد غذا ندهید. پیش از ورزش نیز به او غذا ندهید.
- ورزش هایی مانند دوچرخه پا، ورزش های زانو برای از بین رفتن نفخ معده مناسب هستند.
- نوزاد را بخوابانید.
- پاهایش را به صورت خم در دست نگه دارید.
- طوری پاهایش را تکان دهید انگار در حال دوچرخه سواری است.
- این کار را ده دقیقه انجام دهید.

سرکه سیب:
سرکه سیب درمان خوبی برای ریفلاکس معده است. این ماده باعث می شود تعادل اسید معده حفظ شود بنابراین هضم غذا راحت تر انجام می شود.
همچنین باعث قوی شدن سیستم ایمنی بدن و محافظت از نوزاد در برابر بیماری ها می شود.
- یک چهارم قاشق چایخوری سرکه سیب تصفیه نشده را داخل آب ولرم بریزید.
- چند قاشق پر در فاصله زمانی های منظم به نوزاد بدهید.
برای نوزاد بالای یک سال، می توانید عسل نیز به محلول اضافه کنید.
روغن نارگیل:
خواص ضدالتهاب روغن نارگیل به کاهش التهاب ناشی از ریفلاکس معده کمک می کند. این روغن به روغن کاری سیستم گوارشی می پردازد بنابراین عملکرد آن بهتر می شود.
لاریک اسید موجود در روغن نارگیل سیستم ایمنی نوزاد را محافظت می کند.
نصف قاشق چایخوری روغن نارگیل را به نوشیدنی گرم بیفزایید و روزی دو تا سه بار به نوزاد بدهید.
مادرهایی که نوزاد شیر می دهند باید روزی دو قاشق غذاخوری روغن نارگیل بخورند. این کار به قوی شدن سیستم دفاعی بدن نوزاد کمک می کند.
همچنین می توانید روغن زنجبیل را با روغن نارگیل به مقدار مساوی مخلوط کنید و به مدت یک دقیقه بر روی شکم نوزاد بمالید. این کار را روزی چند بار انجام دهید.
بابونه:
بابونه درمان دیگری برای ریفلاکس معده است. خواص آرامش بخشی و ضدانقباض و تشنج آن به هضم کمک می کند و درد را کاهش می دهد.
- نصف قاشق چایخوری گل خشک بابونه را در آب داغ بریزید.
- پنج تا ده دقیقه روی آن را بپوشانید.
- سپس بگذارید سرد شود.
- در طول روز یک تا دو قاشق چایخوری به نوزاد بدهید.
مادران شیرده نیز باید روزی دو تا سه بار چای بابونه بخورند.
نعناع:
خواص ضد انقباض و تشنج و آرامش دهنده این ماده باعث آرام شدن سیستم گوارشی و کاهش علائم ریفلاکس معده می شود. همچنین التهاب نیز کاهش می یابد.
دو قطره روغن نعناع را در یک قاشق غذاخوری روغن زیتون بریزید. شکم نوزاد را به شکل چرخشی با این روغن ها ماساژ دهید. این کار را حداقل روزی دو بار انجام دهید.
مادرهای شیرده می توانند روزی دو تا سه بار چای نعناع بخورند یا از کپسول های نعناع با نظر پزشک استفاده کنند.

رازیانه:
اگر معده درد نوزاد به دلیل ریفلاکس معده یا نفخ باشد، رازیانه بهترین روش درمان است. هم مادر و هم نوزاد می توانند از این ماده استفاده کنند.
- یک قاشق چایخوری دانه رازیانه را در یک لیوان آب داغ بریزید.
- بگذارید ده دقیقه بماند.
- روزی نصف تا یک قاشق چایخوری به نوزاد بدهید.
همچنین می توانید پودر دانه رازیانه سرخ شده را به غذای نوزاد بیفزایید.
زیره:
زیره درمان دیگر ریفلاکس معده می باشد. دانه های آن باعث تحریک شدن سیستم گوارشی و کاهش مشکلات آن مانند گاز یا اسید می شود.
- یک قاشق چایخوری دانه زیره را در یک لیوان آب بریزید.
- لیوان را به مدت پنج تا ده دقیقه بپوشانید.
- بگذارید سرد شود.
- سپس یک تا دو قاشق چایخوری محلول را روزانه به نوزاد بدهید.

رژیم غذایی مادر شیرده
مادرهایی که به نوزاد شیر می دهند باید به دقت مراقب رژیم غذایی خود باشند. زیرا تاثیر مستقیم بر سلامتی و رشد نوزاد دارد.
- محصولات لبنی را کنار بگذارید زیرا پروتئین موجود در آن ها به سیستم گوارش نوزاد فشار می آورد.
- از موادی که حساسیت ایجاد می کنند مانند آجیل، سویا و تخم مرغ اجتناب کنید.
- غذاهای تند و چرب و نوشیدنی های گازدار و شکلات و کافئین مصرف نکنید.
- از سیگار و الکل دوری کنید.
- مادر باید ماست پروبیوتیک روزانه مصرف کند تا سیستم گوارشی خود را قوی کند.
- نوشیدن آب در طول شیردهی ضروری می باشد.

نکات اضافی در درمان ریفلاکس معده
- به یاد داشته باشید بعد از غذا دادن به نوزاد به مدت بیست تا سی دقیقه او را نخوابانید.
- از زمین قرار دادن نوزاد بعد از شیر خوردن اجتناب کنید.
- روزی چند بار در وعده های کوچک به نوزاد غذا بدهید.
- بدون مشورت با پزشک هیچ غذای جامدی به نوزاد ندهید.
- مراقب باشید نوزاد بیش از حد غذا نخورد.
- نوزاد را در معرض دود تنباکو قرار ندهید.
- به فرزندتان غر نزنید.
- از لباس های تنگ برای نوزاد خودداری کنید.
- غذاهای غلیظ تر برای نوزاد بهتر هستند. درباره این مسئله با پزشک مشورت کنید.
- اگر حدس می زنید غذایی حساسیت ایجاد می کند با پزشک مشورت کنید.
- اگر نوزاد با شیشه شیر می خورد. نوک شیشه را چک کنید. در صورتی که خیلی کوچک باشد موجب .. هوا می شود و اگر خیلی بزرگ باشد سرعت جریان شیر را زیاد می کند.

خبر خوب این است که برخی از مادران با شروع غذای کمکی برای نوزاد شاهد کاهش رفلاکس نوزاد هستند.

دکتر بهروز مقدادی