موشک‌های اوکراین چگونه ذرادخانه اتمی چین را تقویت کردند؟

ذرادخانه اتمی چین از جمله وزنه‌های قدرت و اعمال فشار این کشور است که در ادامه نگاهی به چگونگی شکوفایی آن توسط اوکراین خواهیم داشت.

ارتش امروزی چین به شدت مدیون کشورهای شرقی و غربی است. این کشور با دریافت و در بسیاری موارد سرقت فناوری موفق شد تا جنگ افزارهای نوین و قدتمندی بسازد و ارتشی توان‌مند برای خود شکل دهد. حتی ذرادخانه اتمی چین که مملو از سلاح‌های هسته‌ای است نیز به کمک کشورهای خارجی به توان فعلی خود رسیده است.

پس از فروپاشی شوروی در سال 1991، میراث لنین به 15 کشور رسید که اوکراین یکی از پر سهم‌ترین آن‌ها بود. اوکراین که از کشورهای مهم اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی محسوب می‌شد، شمار بسیاری جنگ افزار استراتژیک شامل بمب افکن‌های راهبردی قاره پیما، موشک‌های کروز دوربرد، موشک‌های بالستیک قاره پیما، ناو هواپیمابر، تسلیحات اتمی و صد البته دانشمندان و مهندسان نظامی داشت.

آمریکا، شوروی و انگلیس اوکراین را متقاعد کردند تا در ازای نابودی این جنگ افزارهای قدرتمند که می‌توانست اوکراین را به یکی از رکن‌های قدرت در دنیا تبدیل کند، از مزایای بسیاری بهره‌مند شود. اوکراین که پس از فروپاشی شوروی با بحران اقتصادی مواجه بود، این پیشنهاد را پذیرفت و تسلیحات مذکور با نظارت آمریکا و شوروی نابود شدند. البته اگر این تجهیزات را نگه‌داری می‌کرد نیز به دلیل هزینه‌های سرسام آور نگه‌داریشان حداقل تا ده سال نمی‌توانست به درستی آن‌ها را وارد خدمت دوباره کند.

البته اوکراین شمار بسیار زیادی تسلیحات که انواع استراتژیک بین آن‌ها دیده‌ می‌شد را به صورت پنهانی به کشورهای دیگر فروخت. به عنوان مثال کشور خودمان بین‌ سال‌های 1999 تا 2001 به صورت پنهانی 12 تیر موشک کروز خا-55، که البته فاقد موتور بودند،‌ را از اوکراین خریداری و موشک‌های کروز سومار و هویزه را بر اساس آن طراحی کرد. ناگفته نماند موشک‌های خا-55 در اوکراین تولید شده بودند.

چین را می‌توان اصلی‌ترین خریدار تسلیحات به جای مانده در اوکراین دانست. این کشور یک ناو هواپیمابر، جنگنده ناونشین نسل 4 سوخوی Su-33، موشک‌های کروز خا-55، موشک بالستیک قاره پیما R-36 و… را از اوکراین خریداری کرد.

این طرح‌ها همگی پایه طراحی تسلیحات فعلی چین شدند. برای مثال ناو هواپیمابر واریاژ که پس از خرید توسط چینی‌ها نامش به لیائونینگ تغییر یافت، اولین ناو هواپیمابر چین و بستری برای طراحی ناوهای هواپیمابر بعدی این کشور شد. جنگنده ناونشین چینی J-15 و موتور آن عملا از روی Su-33 کپی و موشک کروز CJ-10 که موشک کروز اصلی ارتش چین است نیز بر اساس خا-55 ساخته شد.

و اما این سیاست چین همچنان ادامه دارد و این کشور همچنان به دنبال خرید فناوری از روسیه و یا سرقت فناوری از غرب است. برای مثال این کشور سامانه پدافندی S-400 و جنگنده‌های نسل 4.5 سوخوی Su-35 را برای دستیابی به فناوری آن‌ها، به ویژه برای رسیدن به موتورهای Su-35، از روسیه خریداری و طرح‌های نظامی بسیاری را از طریق واسطه‌ها و یا بدافزارهای جاسوسی از غرب ربوده است. البته پیش از شکر آب شدن روابط چین با آمریکا، غرب و در راس آن آمریکا نیز فناوری‌های بسیاری به چین هدیه داده بودند.

و اما با فروپاشی شوروی، بسیاری از دانشمندان اوکراینی که همچنان می‌دانستند چگونه می‌توان تمامی آن تسلیحات نابود شده را ساخت، به چین رفتند. چین به شدت مشتاق یادگیری ساخت جنگ افزارهایی بود که شوروی طی سال‌ها رقابت با غرب ساخته بود.

اوکراینی‌ها به چین کمک کردند تا اولین رادار آرایه فازی خود را بسازد. همچنین در ساخت موشک، تانک، هواپیما، صنعت فضایی به آن‌ها یاری رساندند. از جمله برجسته‌ترین دانشمندان اوکراینی که به چین رفتند می‌توان از والری بابیچ،‌ طراح ناو هواپیمابر واریاژ نام برد. حتی بر اساس برخی شایعات شهرک‌هایی به نام «شهرک اوکراینی‌ها» در برخی شهرهای چین وجود دارد که محل سکونت مهاجران اوکراینی شاغل در صنایع نظامی و فضایی چین است.

از دیگر کمک‌های اوکراین به چین می‌توان تانک اصلی میدان نبرد T-80 را نام برد که از شاهکارهای دنیای زرهی محسوب می‌شود و در زمان شوروی ساخته شد. اوکراین علاوه بر فناوری‌های ساخت و علمی، چند عراده تانک T-80 که توسط کارخانه‌های کمپانی مالیشف در اوکراین ساخته شده بودند را نیز به چین داد و صنعت زرهی چین را به معنی واقعی کلمه دگرگون کرد.

کمک‌ اوکراینی‌ها به چین آنقدر زیاد است که در رسانه‌های چینی مقالاتی به چاپ رسید و از اوکراین بابت 20 سال ماندن در کنار ارتش چین و کمک به تقویت آن تشکر شده است و پیشرفت صنایع نظامی چین بدون کمک اوکراین را غیرممکن دانست. آنچه که در بالا عنوان شد نیز تنها بخش بسیار ناچیزی از کمک‌های اوکراین به چین بود.

اما گذشته از این جزئیات، اوکراین چگونه به تقویت ذرادخانه اتمی چین کمک کرد؟ پاسخ را باید در فروش پنهانی موشک‌های بالستیک قاره پیما جستجو کرد. کمپانی‌های غنی اوکراینی سابقه زیادی در فروش اطلاعات ساخت تجهیزات موشک به کشورهای دیگر دارند. برای مثال در پاییز سال 2017 دفتر طراحی یوژنوی متهم به فروش اطلاعات ساخت موتور راکتی برای موشک به کره شمالی شد.

مهندسان اوکراینی همچنین مخفیانه اطلاعات مربوط به ساخت موشک بالستیک RS-20 (همان R-36) که در ناتو با نام SS-18 Satan شناخته می‌شود را به چین فروختند، موضوعی که توسط رسانه‌های اوکراینی شدیدا تکذیب شد. همچنین چند دانشمند چینی توسط پلیس اوکراین بازداشت شدند که چین با روابط دیپلماتیک خود آن‌ها را آزاد کرد.

در سال 2016 نیز یک دانشمند اوکراینی دیگر از دانشگاه ملی دنیپروپتروفسک به چین مهاجرت کرد و مقدار زیادی مواد کمپوزیتی و حرارتی مربوط به ساخت سپر گرمایی برای پرتابگر موشک را با خود به چین برد؛ موادی که محرمانه بوده و از اسرار ملی اوکراین محسوب می‌شدند.

علاقه چین به RS-20 را می‌توان در عطش این کشور برای دستیابی به فناوری کلاهک‌های میرو (MIRV) یا همان کلاهک‌های چندگانه هدف‌گیر مستقل جستجو کرد. موشک‌هایی که توان حمل کلاهک MIRV دارند، بسته به توانشان چند عدد از آن‌ها را با خود حمل کرده و پس از رسیدن به ارتفاع خاص، به جای یک کلاهک اتمی، چند کلاهک اتمی را آزاد می‌کنند که هر یک مستقل از دیگری نقطه‌ای خاص را هدف قرار می‌دهد. همچنین می‌توان چند کلاهک طعمه در قالب میرو با موشک فرستاد تا احتمال هدف قرار گرفتن کلاهک اصلی توسط پدافند پادبالستیک دشمن کاهش یابد.

موشک بالستیک قاره پیمای DF-5B که از سال 2015 وارد خدمت شد در ذرادخانه اتمی چین شد، اولین موشک بالستیک چینی مجهز به چند کلاهک هدف گیر مستقل است و هر یک 3 میرو حمل ‌می‌کند. موشک بالستیک DF-41 که اولین بار در سال 2019 رونمایی شد دومین موشک بالستیک قاره پیمای چینی‌ها مجهز به کلاهک میرو است. این موشک 10 میرو حمل می‌کند. البته نمی‌توان با قطعیت گفت کلاهک‌های میرو چینی از روی RS-20 ساخته شده‌اند، اما به دلیل یکسان بودن ابعاد میروهای چینی با میرو RS-20، احتمال کپی برداری بسیار بالاست.

برخی کاربران در انجمن‌های چینی این احتمال را داده‌اند که خود اوکراینی‌ها از روش‌های مختلف در ساخت DF-5B به چین یاری رساندند. همچنین اظهار داشتند که همکاری‌های بین چین و اوکراین در زمینه فضایی غیرنظامی و توسعه موتور راکتی RD-120 و موتورهای تغییر ارتفاع RD-9 در توسعه موشک DF-5B بی‌تاثیر نبوده است.

مورد دیگری که به همکاری نزدیک چین و اوکراین در زمینه موشکی دامن می‌زند و احتمال موارد گفته شده در بالا را افزایش می‌دهد، مشترکات و شباهات بین آزمایش‌های موشکی اخیر چین است. به گفته برخی منابع چینی، توسعه موشک بالستیک DF-4 که از روی پرتابگر قطاری شلیک می‌شود، موجب تسریع توسعه موشک بالستیک زیردریایی پرتاب JL-3 می‌شود.

چنین شباهتی را پیشتر بین موشک بالستیک قاره پیمای RT-23 که از قطار شلیک می‌شد با موشک بالستیک زیردریایی پرتاب R-39 شاهد بودیم که هر دو در زمان شوروی توسعه یافته بودند. موشک RT-23 تماما توسط یوژنوی طراحی و پس از فروپاشی شوروی 46 تیر در اوکراین به جای مانده بودند. مرحله اول موتور موشک R-39 نیز مشابه موتور RT-23 بود و مجددا از طراحی‌های یوژنوی محسوب می‌شود.

موشک DF-41 که گل سرسبد ذرادخانه اتمی چین و جدیدترین سلاح هسته‌ای این کشور تلقی می‌شود نیز از بسیاری جهات مشابه RT-23 است؛ هر دو موشک دارای موتور سه مرحله‌ای هستند و 10 کلاهک هدف‌گیر مستقل حمل می‌کنند. در حالی که موشک‌های بالستیک قاره‌ پیمای پیشین چین (که نامشان با DF شروع می‌شوند) و همچنین نمونه زیردریایی پرتاب آن‌ها (که نامشان با JL شروع می‌شوند) شامل DF-31/JL-2 و DF-21/JL-1، با DF-41 فرق دارند. DF-21/JL-1 دارای موتور دو مرحله‌ای‌اند و DF-31/JL-2 نیز تک کلاهک بوده و فاقد میرو هستند که البته بعدها با ارتقا قابلیت حمل میرو نیز دریافت کردند.

منابع دیگری نیز به تشابهات RT-23 و DF-41 اشاره کردند که البته مسکو آن‌ها را تکذیب کرده و به برد DF-41 که 4 هزار کیلومتر بیشتر از RT-23 است به عنوان یک تناقض اشاره می‌کند. هرچند باید توجه داشت که DF-41 سی سال پس از RT-23 وارد خدمت شد و با توجه به پیشرفت علم به ویژه در زمینه ساخت سوخت موشک، به خدمت گیری مهندسان خارجی و یا سرقت اطلاعاتی، افزایش 4 هزار کیلومتری برد ابدا نمی‌تواند اثبات کننده عدم شباهت دو موشک باشد.

با توجه به کمک‌های مربوط به فناوری‌های موشکی و راکتی اوکراین و ایضا اعتراف و تشکر چینی‌ها، بیان اینکه کی‌یف کمک به شدت قابل توجه و شایانی به تقویت ذرادخانه اتمی چین کرده، بسیار منطقی است. در حالی که ممکن است موشک‌های جدید چین دقیقا مشابه موشک‌های قدیمی اوکراینی نباشد، اما همچنان سیل گسترده‌ای از دانش نظامی محرمانه این کشور، به ویژه در زمینه موشکی، از طریق مهاجرت دانشمندان و مهندسان به چین و همچنین همکاری‌های راکتی غیرنظامی بین دو کشور ادامه دارد. پس در واقع حتی در موشک‌های جدید چین نیز بار دیگر شاهد دانش، فناوری‌ها و امضای مهندسان اوکراینی خواهیم بود و فناوری‌های این کشور مستعد همچنان موجب ارتقا توان ذرادخانه اتمی چین می‌شود.