به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مدتی است به دلیل شیوع ویروس کرونا مجبور به رعایت نکات بهداشتی هستیم و نمی‌توانیم بدون اینکه وسیله‌ای را ضدعفونی کنیم به آن دست بزنیم. این موضوع درباره کتاب‌های کاغذی هم صدق می‌کند و اغلب خانواده‌ها و بچه‌ها ترجیح می‌دهند کمتر کتاب کاغذی بخرند. اما این مساله خود مشکل بزرگتری را در پی دارد و آن هم دور شدن بچه‌ها از مطالعه و کتاب‌خوانی است، بنابراین در این شرایط باید به دنبال راه‌حل‌های جایگزین برای تشویق آنها برای کتابخوانی باشیم. یکی از این راه‌ها قصه‌گویی از طریق فضای مجازی برای بچه‌هاست و فعالیت قصه‌گویان ماهر می‌تواند تاثیرگذار باشد.

قصه‌گویی در فضای مجازی
امروزه با گشت و گذاری در فضای مجازی می‌توانیم، صفحه‌های نویسندگان و قصه‌گوهایی را ببینیم که با انتشار ویدئوها و تصاویری به قصه‌گویی برای بچه‌ها و ترویج کتابخوانی می‌پردازند. مانند گروه قصه‌گویی قاصدک، خاله بهار قصه‌گو، مریم قصه‌گو، هانیه قصه‌گو، قصه‌گوی کوچک، استوری لیسن، قصه؛ بازی؛ کاردستی، قصه‌گویان سروش و ... هدا دامغانی، از گروه قصه‌گویی قاصدک و از قصه‌گویان مشهدی است که فعالیت زیادی در زمینه قصه‌گویی در مدارس، مساجد، فرهنگسراها و ... به صورت حضوری و مجازی دارد. او در باره فعالیت‌های خود می‌گوید: فعالیتم را از جشنواره مادران قصه‌گو شروع کردم که از سوی سازمان فرهنگی هنری شهرداری مشهد برگزار شد و جزء 9 نفر برگزیده بودم. بعد از آن به درخواست شهرداری در دوره تخصصی قصه‌گویی شرکت کردم و به عنوان مدرس قصه‌گویی شروع به فعالیت در مساجد و مدارس و ... کردم. در نمایشگاه «مشهد دوست‌داشتنی» هم به مدت 50 روز قصه‌گویی می‌کردم.

او در ادامه می‌افزاید: بعد از آن از سال 1396 گروه تخصصی قصه‌گویی قاصدک را تشکیل دادم که با همکاری روانشناسان و مشاوران، قصه‌ها را بررسی و براساس هر موقعیتی در جاهای مختلفی مانند بیمارستان‌ها، مساجد و ... قصه‌گویی می‌کردیم و کانال قصه‌گویی در فضای مجازی را راه‌اندازی کردم. همچنین در صحبتی که با مدیران مدارس غیرانتفاعی داشتم، برخی از آن‌ها حاضر شدند ساعتی را به قصه‌گویی در مدرسه اختصاص دهند و قصه‌گویی مداوم در مدارس را آغاز کردم. در حال حاضر هم با توجه به شیوع کرونا و عدم امکان برگزاری جلسات حضوری، به صورت مجازی با همکارانم و بچه‌ها ارتباط دارم و به قصه‌گویی ادامه می‌دهم تا بچه‌ها انس‌شان را با قصه و داستان از دست ندهند.

واکسینه با کتاب در روزهای کرونایی
رضوان خرمیان هم از مترجمان و منتقدان ادبی است که در طول سال‌های گذشته فعالیت‌هایی را در فرهنگسراهای مختلف در زمینه ترویج کتاب‌خوانی و خوانش و بررسی کتاب با کودکان و نوجوانان انجام داده است. او این روزها با انتشار ویدئوهایی در کانال و صفحه مجازی فرهنگسرای اندیشه، در قالب طرحی با هشتگ واکسینه با کتاب، به معرفی کتاب برای گروه سنی کودک و نوجوان می‌پردازد و می‌گوید: سعی می‌کنم، کتاب‌هایی را به بچه‌ها معرفی کنم که حال و هوای‌شان را در این روزها عوض کند. بازخوردهای خوبی هم از آن گرفتم و ویدئوها در کانال‌های مختلف پخش شدند.

مقابله با آسیب‌های اجتماعی خودقرنطینگی با ترویج کتابخوانی
زینب علوی، هم از مربیان و قصه‌گویانی است که سال‌ها در این زمینه فعالیت دارد، او معتقد است، این روزها با ترویج کتابخوانی می‌توانیم با آسیب‌های اجتماعی ماندن در خانه و قرنطینه برای کودکان به صورت اصولی‌تر مقابله کنیم و می‌گوید: با توسعه کتابخوانی الکترونیکی می‌توانیم از مطالعه مطالب تکراری در خانه و آسیب‌های ناشی از روزمرگی در کودکان جلوگیری و با ترویج بسترهای موجود در فضاهای مجازی، آن‌ها را به این سمت که دسترسی بهتر، ارزان‌تر و آسان‌تری دارند، هدایت کنیم.

او در ادامه می‌افزاید: علی‌رغم اینکه ممکن است هنوز کتاب‌های الکترونیکی نتوانسته باشند بین کودکان به خوبی نقش‌آفرینی کنند اما باید با استفاده از فناوری‌های جدید مانند ایجاد تصاویر یا ایجاد کتاب‌ها به صورت صوتی به ترویج بهتر مطالعه در این دوران بپردازیم. مطالعات نشان داده است برای به‌خاطر سپردن یک مطلب علاوه بر خواندن، شنیدن نیز یکی از راه‌های مناسب است. خواندن و یا شنیدن یک مطلب هر دو به یک اندازه در به‌خاطرسپاری مطالب مفید هستند.

در زمان شنیدن کتاب‌های صوتی می‌توان تمرکز بیشتری داشت
به اعتقاد این مربی قصه‌گویی، در هنگام مطالعه و خواندن کتاب‌های چاپی چشم‌ها مدام باید متمرکز باشند اما در زمان شنیدن کتاب‌های صوتی می‌توان تمرکز بیشتری داشت، یا مطلب را دوباره شنید. امکان چندبار شنیدن یک مطلب یکی از راه‌های خوب برای به‌خاطر سپردن مطلب بخصوص در کودکان و نوجوانان است. در ایجاد کتاب‌های صوتی می‌توان کتاب‌ها را به صورت قصه با همکاری قصه‌گویانی که توانمندی و مهارتی در ایجاد تفاوت و شخصیت‌پردازی در داستان‌ها را پیدا کرده‌اند به بهره‌برداری رساند و به جذابیت کتاب‌های صوتی برای کودکان افزود.

علوی در ادامه بیان می‌کند: ایجاد ویترین مناسب برای کتاب‌های الکترونیک و صوتی باعث معرفی بهتر برای مخاطبین خواهد بود تا مردم بدانند که می‌توانند در زمان‌های قرنطینه این نوع کتاب‌ها را مطالعه کنند یا با در دسترس قرار دادن آن‌ها برای فرزندانشان اوقات مناسبی برای آن‌ها فراهم کنند تا فاصله کودکان و کتاب‌های‌شان را کمتر کنند.کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز که از نهادهای اصلی کتابخوانی در بین کودکان و نوجوانان است با ایجاد و معرفی بهتر کتابخانه‌های تخصصی و نیز ارائه خدمات مطلوب در زمینه کتابخانه‌های الکترونیک و صوتی می‌تواند نقش موثری در ترویج فرهنگ مطالعه در شرایط امروزی داشته باشد.

قصه سبب نشاط و آرامش‌ می‌شود
پاییزه طاهری، هم از مربیانی است که در زمینه قصه‌گویی برای بچه‌ها فعالیت دارد، او معتقد است قصه‌گویی ساده‌ترین، ارزان‌ترین و موثرترین و یکی از محبوب‌ترین فعالیت‌هایی است که هر خانواده‌ای امکان اجرای آن را دارد، برنامه‌ای که از یک سو تا حد زیادی احساس خوب و رضایت برای خود قصه‌گو و از سوی دیگر برای مخاطبانش فراهم می‌کند و می‌گوید: قصه راه بیان آرزوهاست، وسیله‌ای برای تخیل و رویاپردازی است (چه بسا مخاطبان بارها در خیالشان کرونا را شکست دهند و ...)

این قصه‌گو در ادامه می‌افزاید: در قصه‌گویی ارزش‌های اخلاقی و معنوی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، با شنیدن قصه‌ها می‌فهمیم در دنیا انسان‌هایی هستند که آن‌ها هم ممکن است مشکلات زیادی داشته باشند. با قصه‌ها قهرمانان بیشتری را می‌شناسیم، قصه سبب نشاط می‌شود و آرامش‌بخش است.

طاهری معتقد است در این روزهای در خانه ماندن با توجه به اینکه باید برای فرزندانمان اوقات شادی فراهم کنیم و علاوه بر تغذیه جسم به تغذیه روح و احساس‌شان هم بپردازیم، یکی از بهترین کارهایی که می‌توانیم انجام دهیم قصه‌گویی است و می‌گوید: ممکن است خانواده‌ها منابع کافی در اختیار نداشته باشند بنابراین قصه‌گویی‌های ضبط شده به صورت صوتی و تصویری از سوی افراد متبحر در این زمینه کمک خیلی بزرگی می‌کند. و ضمن فراهم کردن لحظات خوب، کتاب‌ها و ادبیات شفاهی که قصه از آن‌ها برگرفته شده برای مخاطب معرفی می‌شود و به این ترتیب کودکان و نوجوانان با کتاب‌های بیشتری آشنا می‌شوند و چون قصه شنیدن را دوست دارند خودشان هم سراغ کتاب‌ها می‌روند.

او همچنین می‌افزاید: با توجه به اینکه امکان دسترسی به کتابخانه و کتابفروشی‌ها در این ایام نیست بهتر است مربیان در فایل‌های ضبط شده فیلم قسمت‌هایی از کتاب را هم تهیه کنند و کتاب‌ها را با روش‌هایی مختلف و متنوعی که می‌دانند معرفی کنند. برای برقراری ارتباط موثرتر هم می‌شود، بچه‌ها فعالیت‌هایی که در ارتباط با کتاب و کتابخوانی و قصه‌گویی امکان دارد، مانند تصویرسازی از قسمتی از قصه، اجرای نمایش از قصه، قصه‌گویی یا خلاصه‌گویی برای خانواده و دوستان انجام دهند.

قصه راهی‌ است برای رهایی از نگرانی‌ها و مشکلات
به گفته طاهری، قصه راهی‌ است برای رهایی از نگرانی‌ها، دغدغه‌ها و مشکلات. با قصه‌گویی کمک می‌کنیم مخاطب با شخصیت‌های داستان همذات‌پنداری کند، راه‌حل پیدا کرده و چاره‌اندیشی کند. هر مخاطب به فراخور تجربه زیستی که دارد برداشتی از قصه دارد. در شرایط این روزهای در خانه ماندن قصه‌گویی‌های صوتی و تصویری بهترین فرصت برای تجربه‌کردن دنیای قصه‌ها را در کنار خانواده فراهم می‌کند. می‌توان بعد از شنیدن قصه از مخاطب بخواهیم تا اگر دوست دارد شخصیتی به قصه اضافه کند. یا پایان قصه را تغییر دهد یا حوادث داستان را به ترتیب بگوید یا شخصیت‌های داستان را نام ببرد. با این روش مخاطب خواسته‌هایش را بیان می‌کند و چه راهی بهتر از قصه‌گویی برای بیشتر در کنار کودکان و نوجوانان می‌توان نام برد؟

دلم برای بچه‌های روستا و شیطنت‌های‌شان تنگ شده است
اما دراین شرایط کودکان و نوجوانانی هم هستند که در مناطق محروم و دورافتاده زندگی می‌کنند که دسترسی زیادی به امکانات مختلف مانند اینترنت و ... ندارند. احمد عسگری، از مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان همدان شهرستان فامنین، البته از نوع سیار روستایی‌اش است. او درباره فعالیت‌هایش می‌گوید: مدت 16 سال است که کار من رساندن محصولات فرهنگی و هنری از جمله (کتاب) به دست کودکان محروم و روستایی و ارائه خدماتی در این زمینه است. در طول سال تحصیلی مدارس و بچه‌های روستا با آغوش باز از من، کتاب‌ها، قصه‌ها و عروسک‌هایم استقبال می‌کنند. در چند ماه تعطیلات تابستان نیز ما به اتفاق هم با جمع شدن در مساجد و حسینه‌ها و حتی گاهی در کنار جوی آب و سایه‌سار کوچه‌های باصفای روستا با یکدیگر کتاب می‌خوانیم و از کنار هم بودن و مطالعه لذت می‌بریم.

او درباره ادامه فعالیتش بعد از شیوع ویروس کرونا بیان می‌کند: از وقتی سر و کله این مهمان ناخوانده، شوم و بی‌رحم ویروس کرونا پیدا شده حسابی دلم برای بچه‌های روستا و شیطنت‌های‌شان تنگ شده است. و تنها کاری که می‌توانم انجام دهم، اجرا و ضبط فعالیت فرهنگی و هنری از جمله معرفی کتاب، روخوانی کتاب، شعرخوانی، قصه‌گویی، کاردستی و نمایش عروسکی در منزل و ارائه آن در فضای مجازی است. یعنی هر چند روز یک بار قصه‌ای را به‌صورت صوتی ضبط می‌کنم و یا کتابی را معرفی و روخوانی کرده و آن را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارم.

شور و شوق کتابخوانی رودررو در جمع کودکان قابل مقایسه با روش مجازی نیست
او با اشاره به اینکه این گونه فعالیت نیز به نوبه خود محاسن و معایبی دارد، می‌افزاید: در حال حاضر و با این شرایط قرنطینه تقریبا بهترین گزینه ممکن است. گستردگی دایره مخاطبان از کودکان شهری و روستایی در اقصی نقاط کشور و بهره‌مندی آن‌ها از نقاط مثبت این طرح به شمار می‌رود.

عسگری در ادامه یادآوری می‌کند: اما باید درنظر داشت که متاسفانه اغلب کودکان روستایی از دسترسی به گوشی‌های اندروید و اینترنت پرسرعت محروم هستند و این بدین معناست که فقط عده معدودی از آن‌ها می‌توانند این فعالیت‌ها را دنبال کنند و از همه مهم‌تر اینکه لذت و شور و شوق کتابخوانی و قصه‌گویی در جمع کودکان آن هم به‌صورت رودررو و گروهی در فضای سرسبز روستا مقوله‌ای است که هرگز قابل قیاس با بحث کتاب و کتابخوانی در فضای مجازی نیست اما به هر حال ما ناگزیریم تا زمانی که سایه این ویروس شوم از سرمان کم نشود، بحث شیرین کتاب و کتابخوانی را هر چند به‌صورت مجازی دنبال کنیم.