ترور بیولوژیک چیست ؛ از بیوتروریسم و جنگ های بیولوژیک چه می دانید؟

شایعات بسیاری حول این محور که شیوع ویروس کرونا یک ترور بیولوژیک است بر سر زبان ها افتاده است. اما ترور بیولوژیک چیست ، از تاریخچه و ابزارهای آنچه میدانیم؟

ترور بیولوژیک چیست ؟ همه‌گیری کرونا ویروس مثل اتفاقات فیلم‌های هالیوودی است؛ ویروسی خطرناک که همه امور دنیا را مختل و آدم‌ها را در خانه‌های‌شان زندانی کرده است. لطمه‌های بزرگ به اقتصاد دنیا، تعطیلی تجمعات بشری و بسته شدن در بسیاری از سرگرمی‌های انسان مدرن همه نتیجه همه‌گیری این ویروس است.

همین خاصیت سینمایی بودن و دور از ذهن بودن همه‌گیری این بیماری موجب شده تا خیلی‌ها مانند فیلم‌های سینمایی به سراغ تئوری‌هایی مانند عمدی بودن شیوع این بیماری بروند. البته مواد لازم برای بسط دادن این تئوری هم وجود داشت.

ضرر هنگفت اقتصادی ناشی از شیوع این بیماری و سایر مسائل سیاسی فی ما بین ابرقدرت ها سبب شده است که همه یکدیگر را به ترور بیولوژیک متهم کنند. ابتدا برخی به این تئوری که چین برای نفع اقتصادی خود و با برنامه دقیق این ویروس را منتشر کرده است تاکید داشتند.

سپس در کشور خودمان برخی مقامات در این باره اظهار نظرهایی داشتند و در نهایت و این روزها که امریکا به شدت درگیر کرونا است، برخی اعضای کابینه دونالد ترامپ نسبت به امکانیت بیوتروریسم سخنانی چند بر زبان رانده اند.

البته ما در این گفتار قصد وارسی جوانب این دعواهای سیاسی را نداریم. اما با یک دیدگاه ترویجی اگر به موضوع بنگریم، اساسی ترین سوال برای هر فردی میتواند این باشد که ترور بیولوژیک چیست و آیا مصادیقی در طول تاریخ داشته است؟ ابزارها و شیوه های آن چیستند؟

در همین راستا در این گفتار به پاسخ به سوالاتی نظیر موارد بالا میپردازیم.

بیشتر بخوانید:

بحرانی جدی تر از ویروس کرونا در انتظار جهان است! ماندگاری ویروس کرونا روی سطوح تا 17 روز هم می‌تواند برسد تاثیر ویروس کرونا بر درآمد مردم ؛ شیوع ویروس کرونا درآمد 70 درصد مردم را کاهش داده است ترور بیولوژیک چیست ؟ بیوترویسم به زبان علمی بیوتروریسم عبارت است از سوء استفاده از میکرواورگانیسم یا فراورده های آنها در جهت تولید جنگ افزار و به عبارت صریح تر،استفاده از عوامل بیولوژیک به منظور ارعاب یا هلاکت انسانها و نابودی دامها یا گیاهان. ترور بیولوژیک و واژه ها و اصطلاحات مربوط به آن گرچه به نظر بسیار مدرن و امروزی به نظر میرسد و بازهم گرچه این تهدید امروزه به معنای واقعی کلمه تهدید محسوب میشود؛ اما جالب است بدانید بیوتروریسم تاریخ بلندی دارد و در طول عمر گونه بشر بر روی کره زمین مصادیق زیادی دارد. مختصری در تاریخچه؛ ترور بیولوژیک چیست ؟ ترور بیولوژیکی یعنی چه راه دور نمیرویم در همین ایران خودمان و در عصر خوارزمشاهیان یک ترور بیولوژیک در قرن ششم هجری اینگونه رخ مینموده است. سید اسماعیل جرجانی مورخ قرن ششم هجری در کتاب ذخیره خوارزمشاهی میگوید: بعضی از ملوک، کنیزکان را به زهر بپرورند چنانکه خوردن آن ایشان را عادت شود و زیان ندارد، این از بهر آن کنند تا آن کنیزک را به تحفه (هدیه) یا به حیله دیگر به خصمی که ایشان را بود برسانند تا به مباشرت آن کنیزک، هلاک شوند. جالب است بدانید مواردی از این دست را در کتاب قانون، شاهکار معروف ابن سینا نیز میتوانی بیابید. علاوه بر این و تهاجمات مغولان در سال 1346 میلادی به منطقه کافا در کریمه، طاعون به جان سپاه مغول افتاد. محاصره طولانی شده بود و بیماری غوغا میکرد. اما جالب اینکه مغولان به جای ترس و فرار یا حداقل دست کشیدن از محاصره، تهدید را تبدیل به فرصت کرده با رها کردن جنازه های بیماری در اطراف شهر محل محاصره منجر به انتقال اپیدمی به داخل شهر و سراسر منطقه مذکور شدند.

چنگیز خان در اواخر سده ششم خورشیدی (اوایل سده هفتم قمری) قبایل مغول را یکپارچه کرد و با نیروی آنان و برخی از قوم‌های ترک، نیروی جنگی سهم‌گینی ایجاد نمود که بیشترِ آسیا و شرق اروپا را به تصرف خود درآورد. یورش مغولان باعث کشتار میلیون‌ها تن شد.

حتی نظریاتی اراه شده است که طاعون سیاه مشهور در تاریخ اروپا که یکی از مرگبارترین بیماریهای تاریخ بشری محسوب میشود نیز در نتیجه مهاجرت برخی بیماران اهل کافا به داخل اروپا است. پس احیانا گمان نکنید، ترور بیولوژیک اساسا پدیده ای مدرن و مربوط به آزمایشگاههای مدرن است. اساسا میتوانیم هرگونه اقدامی با استفاده از عوامل بیماری زا در راستای به خطر انداختن سلامتی دیگران را یک مصداق از بیوتروریسم بدانیم. کمی به جلوتر که برویم اینگونه مصادیق بسیارند. در طی جنگ جهانی دوم امپراتوری ژاپن برنامه منظمی در راستای تحقیق و توسعه در حوزه سلاحها و جنگ افزارهای بیولوژیک را آغاز کرد. مرکز مسئول تحقیقات این حوزه در ۴۰ مایلی جنوب هاربین در منچوری قرار داشت و به واحد ۷۳۱ معروف بود. تحقیقاتی که ژاپنی‌ها انجام می‌دادند بر روی سیاه زخم و طاعون بود. در سال ۱۹۴۵ و در ماه‌های آخر جنگ ژاپنی‌ها مقدار ۴۰۰ کیلوگرم از میکروب سیاه زخم ذخیره کرده بودند که در بمبهایی با طراحی ویژه استفاده می‌شد. قرار بود این سلاح‌ها در ۲۲ سپتامبر ۱۹۴۵ به کار برود که این حمله به علت تسلیم ژاپن در ۱۵ اوت ۱۹۴۵ متوقف شد. همچنین در خود امریکا نیز از سال ۱۹۴۳ برنامه تحقیقاتی برای توسعه سلاحهای بیولوژیک و به موازات سایر ابرقدرتها آغاز شد. این برنامه به‌طور رسمی تا سال ۱۹۶۹ ادامه یافت. در آن سال نیکسون رئیس‌جمهور وقت آمریکا به این برنامه پایان داد و مواد تهیه شده در ۱۹۷۱ و ۱۹۷۲ با حضور نمایندگان وزارتهای مربوط (دفاع و کشاورزی) از بین رفت. بیشتر بخوانید: پردازنده کامپیوتر خود را به تحقیقات ویروس کرونا اختصاص دهید! این مواد شامل باسیلوس آنتراسیس (عامل سیاه زخم)، سم بوتولیسم، فرانسیلا تولارنسیس (عامل تولارمی)، کوکسیلا برونتئی (عامل تب Q)، ویروس انسفالیت ونزوئلایی، بروسلا سویس (عامل بروسلوز) و انتروتوکسین بی استافیلو کوکی بود. اما در سال ۱۹۷۲ عموم کشورهای جهان کنوانسیونی مبنی بر عدم تولید، فرآوری و گسترش سلاحهای بیولوژیکی امضا کردند؛ اگر چه بعضی از کشورهای امضاکننده تحقیقات (عمدتا ابرقدرتها و آنهم از صدقه سر نوع دوستی شان!!) در این زمینه را ادامه دادند. ترور بیولوژیک چیست و چه ویژگی هایی دارد؟ ترور بیولوژیک یعنی چه با وجود اینکه دانش بیولوژی، همه موجودات زنده را در بر می گیرد، اما بیولوژی نظامی تـنـهـا دربـاره مـوجـودات زنـده ای بـحـث می کند که به انسان یا حیوان یا نبات زیان می رساند. مجموعه موجوداتی که امکان تولید ویروس و میکروب از آنها برای مصارف جنگ بیولوژیکی وجود دارد عبارتند از: 1. مـوجـودات (Organisms – Micro): مـانـند باکتریها، ویروسها، انگلها، قارچها و ریز میکروبهای گیاهی. 2. سموم ویروسی حیوانی و نباتی. 3. ناقـل های بـیـمـاری های واگـیـر دار بی مهره مثل حشرات (شپش وکک و کنه ) و حیوانات دیگر. 4. حشرات و نباتات موذی 5. ترکیباتی که موجب ریزش برگهای درختان می شود و نیز نابود کننده های نباتی. اما آن ویژگی های عمومی که باید در عوامل بیولوژیکی وجود داشته باشد تا بتوان آنها را در سلاح های بیولوژیکی به طرزی مؤثر به کار گرفت چیستند؟ به طور خلاصه موارد زیر را میتوان به عنوان ویژگی های سلاحهای بیولوژیکی برشمرد: 1. قابلیت سرایت بالا. 2. توان مقاومت در برابر شرایط طبیعی مانند گرما و نور خورشید (پرتو ماورای بنفش ) و خشکی. 3. قابلیت سازگاری و سرعت انتشار. 4. توان وارد آوردن زیان های فراوان در هنگام آغاز تهاجم از طریق کشتن یا ناتوان ساختن. 5. نـاشـناخته بودن عامل بیولوژیک؛ برای وارد آوردن زیان هر چه بیشتر، لازم است که عـوامـل بـیولوژیکی به کارگرفته شده، برای منطقه هدف هر چه ناشناخته تر باشد. به طوری که امکان مقابله با آن به وسیله عوامل طبیعی در میان ساکنان منطقه وجود نداشته باشد. 6. ثبات و سازگاری عوامل برای به کارگیری در شرایط میدان جنگ. 7. آسان بودن تولید و ذخیره عوامل بیولوژیکی. بیشتر بخوانید: تصاویر سی تی اسکن ریه مبتلا به ویروس کرونا ؛ کووید 19 چه بر سر ریه‌ها می‌آورد؟ جنگ بیولوژیک : ترور بیولوژیک چیست و چگونه ممکن است؟ ترور بیولوژیک یعنی چه لازمه بـه کارگیـری نـظـامـی ایـن عـوامـل ایـن اسـت کـه در هـمـه مـوارد عـامـل بـیولوژیکی مـورد نـظـر برای رشد و تکثیر در شرایط حیاتی قرار گیرد و مقادیر فراوانی از آن تولید و در شرایط ویژه ای برای هنگام نیاز انبار شود. هـنـگـام بـه کـارگـیـری، ایـن عـوامـل در مـحـفـظـه هـای ویـژه ای نـزد نـیـروهـای تـهـاجـمی انتقال می یابد و با شیوه ای که نیروهای به کار گیرنده مصون بمانند، در میان نیروهای دشمن پخش می گردد. اما از این ابزارها با چ روشهایی استفاده میکنند؟ در حقیقت کارکرد عوامل بیوتروریسم چگونه ممکن است؟ راههای شیوع عوامل بیولوژیکی به طور مختصر عبارتند از: 1. شیوع از راه پوست: که از راه گزش پشه، شپش یا کک های مبتلا انجام می پذیرد و بـه کـارگـیـری ایـن حـشـرات هـمـچـون نـاقـل شـیـوع امـری رایـج اسـت. 2. شـیـوع از راه خـوردنـی هـا و نـوشیدنی های آلوده: طرفین متخاصم پیوسته از راه آلوده سـازی آب هـای آشـامـیـدنـی بـه ویـروس یـا سـمّ، بـرای از مـیـان بـردن طـرف مـقـابـل استفاده از رودخانه ها و آب انبارها به عوامل بیولوژیکی استفاده می شود، اما اینکه اهداف دشمن از راه آلوده سازی آبهای آشامیدنی بر آورده شود جای تردید است، چـرا کـه تـصـفـیـه و ضـد عـفـونـی کـردن آب بـا روش هـایـی کـه امـروزه معمول است، هر نوع ویروس کشنده ای را از میان می برد.

هـنـگـام بـه کـارگـیـری، ایـن عـوامـل در مـحـفـظـه هـای ویـژه ای نـزد نـیـروهـای تـهـاجـمی انتقال می یابد و با شیوه ای که نیروهای به کار گیرنده مصون بمانند، در میان نیروهای دشمن پخش می گردد.

3. شـیـوع از راه هـوا: بـدون شک مؤثرترین راه نشر ویروس ها انتشار آنها از طریق هوا اسـت که مشـهـور اسـت کـه بـسـیـاری از ویـروس هـای مـعـمـولی مـثـل آنـفـلوانـزا و بـیـمـاری های ناشی از سرما از این راه انتشار می یابد. برای آنکه تعداد بیشتری از نیروهای دشمن از راه هوای آلوده به ویروس مبتلا شوند، لازم است که آن ویروس در قالب اسپره های حامل ویروس به وسیله مولّدهای ویژه انتشار یابد که برای انـتـشـار ویـروس بـه این شیوه لازم است که اندازه این اسپره ها تا جایی که ممکن کوچک باشد، پـرتـاب آنها نیز از راه هواپیما، کشتی، زیر دریایی، بمب، توپ و موشک امکان پذیر است. انتشار عوامل بیولوژیکی از راه هوا دشواری هایی دارد که کاربرد آنها را محدود می سازد چـرا کـه پـرتـو خـورشـیـد ویـروس را در زمـانـی کـوتـاه می کشد و حتی در شرایط ایده آل بیشتر آنها امکان زنده ماندن بیش از ۲۴ ساعت را ندارند از این رو، لازمه انتشار ویروس در هـر مـنطقه ای آن است که در کوتاه ترین وقت ممکن تحت پوشش قرار گیرد. بیشتر بخوانید: آیا یک سویه جدید و مرگبارتر ویروس کرونا (COVID19) جهش پیدا کرده است؟ امکان استفاده از هواپیما برای انتشار عوامل بیماری زا؛ ترور بیولوژیک چیست ؟ ترور بیولوژیکی یعنی چه در مـیـان ابزارهای جـنـگـی کـه بـه مـنـظـور تـهـاجـم بـا عـوامـل بـیـولوژیـکـی بـیشترین کاربرد را دارد، میتوان به هواپیماهایی است که از عقب آنها ابرهایی حامل این عوامل را رها می کنند، به طوری که آن ابرها مناطق مورد نظر را تحت پوشش قرار می دهد. عامل تضمین کننده موفقیت این نوع تهاجم، سرّی بودن آنها است. به علاوه آنطور که اهل فن میگویند، شرایط جوی خاصی نیز برای اینگونه حملات وجود دارد. شرایط جوی مناسب برای ترور بیولوژیکی چیست؟ اول: تـهـاجـم در شـب: چـرا کـه عوامل بیولوژیکی تاب مقاومت در برابر نور خورشید برای مدتی طولانی را ندارند و از سوی دیگر انجام اقدامات فرار از سوی نیروهای مورد تهاجم در شب بسیار کم است. دوم: حرکت هواپیما در ارتفاع مناسبی از سطح زمین باید صورت گیرد: به طوری که هنگام اوج گـیـری مـقـدار فـراوانـی ویـروس را بـه خـود بـه بـالای جـوّ انتقال ندهد از این رو، بهترین زمان برای تهاجم بیولوژیکی باز هم شب است. سوم: باد باید در کل منطقه مورد تهاجم وزشی ثابت داشته باشد: و توان و سرعتش به گـونـه ای بـاشـد کـه بتواند عوامل بیولوژیکی را با خود ببرد و در جای جای منطقه در مدتی که ویروس ها زنده هستند بپراکند. ترور بیولوژیک چیست و ایا دفاع در برابر آن ممکن است؟ ترور بیولوژیک یعنی چه دفاع در مقابل جنگ بیولوژیکی دشوار و پر اهمیت است و بسیار بعید به نظر می رسد که حـتـی در کـشـورهـای بـسـیـار پـیـشـرفـتـه نـیـز راه حـلی فـوری بـرای حل این مشکل یافت گردد. از پیچیده ترین مسائلی که این نوع دفاع با آن رو به رو است، ضـرورت سـرعـت در شـنـاسـایـی تـهـاجـم، تعیین نوع بیماری یا ویروسی است که شـنـاسـایـی عـوامـل بـیـولوژیـک آن در نهایت کار دشواری است زیرا، از راه حواس پنجگانه به سـخـتـی قـابـل تـشـخـیـص اند و از آنجا که بر اشخاص تاثیری کند دارند، نمی توان دریـافـت کـه تـهـاجـم بـا سـلاح بـیـولوژیـکـی انجام پذیرفته یا خیر، چرا که ؛ دوران پـرورش عـوامـل بیولوژیکی متفاوت است و عوارض بیماری تنها در پایان دوره آشکار می گـردد.

از امور مهم در این زمینه تمرکز بر نقش دستگاه های اطلاعاتی به منظور ارزیابی، نیازمند آمادگی تکنیکی ویژه از سوی دستگاه های مشخصی است

حـتـی ابـزارهـای شـنـاسـایـی مـیـکـروسـکـوپـی نـیـز بـرای ارائه نـتـیـجـه تحلیل و تعیین نوع عامل و نوع بیماری ای که تولید می کند، نیازمند چندین روز وقت است. بـه رغـم وجـود لبـاس هـای مـخـصـوص و مـاسـک هـای تـنـفـسـی کـه تا اندازه ای از نفوذ عـامـل جـلوگـیـری مـی کنند، این مشکل که چه هنگام باید این تجهیزات را پوشیده یا درآورد همچنان وجود دارد، که به نوبه خود از کارآیی آنها می کاهد. در حالت هشدار حمله بـیـولوژیـکـی، شـایسته است که ساکنان مناطق واقع در جهت باد، تدابیر احتیاطی مناسب و تامین خدمات پزشکی در زمان مناسب را انجام دهند.از امور مهم در این زمینه تمرکز بر نقش دستگاه های اطلاعاتی به منظور ارزیابی، نیازمند آمادگی تکنیکی ویژه از سوی دستگاه های مشخصی است. سرنخ‌های عمومی برای تشخیص استفاده از سلاحهای بیولوژیک موارد مشخصی از بیماری که به وسیله عوامل غیر شایع ایجاد می‌شود، در غیاب توضیح اپیدمیولوژیک مشخص سویه‌های غیر شایع، کمیاب یا دستکاری ژنتیکی شده عوامل بیماریزا موارد بالاتر مرگ و میر یا ناتوانی در بیماران نسبت به بیماران دیگر با علایم مشابه نمودهای غیرمعمول از یک بیماری توزیع غیرمعمول جغرافیایی یا فصلی بیماری‌های آندمیک با بروز بالای غیرقابل توجیه انتقال بیماری از روش‌های نادر (قطرک‌های تنفسی، آب، غذا) دیده شدن بیماری در بین افرادی که از سیستم تهویه یکسان استفاده می‌کنند در صورتی که افراد دیگر با سیستم‌های دیگر تهویه در آن منطقه گرفتار نشده‌اند. چند بیماری متفاوت در یک بیمار بدون توضیح مشخص بیماری کمیابی که تعداد زیاد و پراکنده‌ای از افراد را درگیر کند. بروز بیماری غیرمعمول در بین گروه‌های سنی یا جمعیتهای خاص موارد غیرمعمول بیماری یا مرگ در بین حیوانات که قبل از بروز بیماری در بین جمعیت انسانی اتفاق افتاده‌است. ابتلای ناگهانی افراد زیاد به‌طوری‌که امکانات درمانی جوابگو نباشد. آرایش ژنتیک مشابه در عامل بیماری به دست آمده از افراد مبتلا مجموعه مداومی از بیماری‌های مشابه در نواحی یا جمعیت‌های غیر متصل به هم فراوانی موارد بیماری و مرگ به شکل توجیه ناپذیر یبشتر بخوانید: ویروس کرونا و اپیدمی نادانی ؛‌ کود الاغ ماده ضد کرونا هر کیلو 150 هزار تومان در دیوار واکنش مناسب در برابر ترور بیولوژیک چیست ترور بیولوژیکی چیست بسیاری از عوامل باکتریایی، قارچی، ویروسها، عوامل ریکتزیایی و سموم وجود دارند که در مقالات متعددی به عنوان عوامل بیولوژیک بالقوه برای جنگ عنوان شده‌اند. مواردی که زیاد نام برده شده‌اند شامل باسیلوس آنتراسیس (عامل سیاه زخم)، سم بوتولیسم، یرسینیا پستیس (عامل طاعون)، ریسین، انترو توکسین بی استافیلو کوکی و ویروس انسفالیت ونزوئلایی می‌شوند. با این که این عوامل مشخصات کاملاً متفاوتی با هم دارند ولی در تمام عواملی که به عنوان سلاح به کار می‌روند خاصیتهای عمومی و مشابهی وجود دارد. یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های عمومی برای این عوامل، توانایی آن‌ها برای تبدیل به ذرات آئروسل با ذراتی در اندازه یک تا پنج میکرومتر (میکرون) است تا بتوانند ساعت‌ها در هوای معمولی شناور باقی بمانند و در صورت تنفس بتوانند به آلوئولهای انتهایی در شُش‌های شخص قربانی برسند و جذب شوند. ذرات بزرگتر از ۵ میکرون در راه‌های هوایی فوقانی شخص فیلتر می‌شوند. این آئروسل‌ها را می‌توان به دو صورت وارد محیط کرد: توسط پخش خطی توسط وسایلی مثل هواپیما که از روی هدف می‌گذرند توسط پخش نقطه‌ای مثل اسپری‌کننده‌ها یا موشک‌های حامل این عوامل با انفجار بر روی هدف یا بمب‌های حاوی این مواد با پرتاب به منطقه مورد نظر و انفجار در آنجا. بیماری‌های ایجاد شده توسط کاربرد جنگی عوامل بیولوژیک بر علیه نیروهای نظامی می‌تواند باعث مرگ یا ناتوانی آن‌ها گردد. از نظر نظامی از کار انداختن درصد زیادی از نیروهای رزمی می‌تواند نتیجه‌ای شاخص و عملی از کاربرد این عوامل باشد. برای مثالی از عوامل بیولوژیک کشنده می‌تواند شامل باسیلوس آنتراسیس (عامل سیاه زخم)، سم بوتولیسم و فرانسیلا تولارنسیس (عامل تولارمی) باشد در صورتی که عوامل ناتوان‌کننده نظیر انتروتوکسین بی استافیلو کوکی و کوکسیلا بورنتی (عامل تب کیو) هستند. در بعضی عوامل مثل یرسینیا پستیس و کوکسیلا برونتی تیپ بیماری ریوی ایجاد شده شبیه بیماری‌های اندمیکی است که همین عوامل در طبیعت ایجاد می‌کنند. ابتلا از طریق دهانی نیز تصویر کلینیکی مشابه همین مورد ایجاد می‌کند. در بعضی از عوامل بیماری‌زا انتشار شخص به شخص نیز مهم است. این بیماری‌ها شامل آبله و طاعون ریوی می‌شود و در صورتی که واسطه انتقال باکتری یا ویروس در محیط حضور داشته باشد (پشه یا مگس) چرخه انتقال آن شروع خواهد شد. برخورد بالقوه با سلاحهای بیولوژیک به خوبی توسط جزوه سازمان بهداشت جهانی، چاپ شده در سال ۱۹۷۰، توضیح داده شده‌است. حدس زده می‌شود که اگر ۵۰ کیلوگرم از اسپورهای باسیلوس آنتراسیس در یک انتشار خطی به طول ۲ کیلومتر بر روی یک مرکز جمعیتی ۵۰۰۰۰۰ نفره حفاظت نشده، پخش شود؛ در شرایط ایده‌آل هواشناسی می‌تواند در منطقه‌ای بزرگتر از وسعت ۲۰ کیلومتر مربع منتشر شود و ۱۲۵۰۰۰ نفر را در معرض ابر بیولوژیک قرار دهد. اگر عامل استفاده شده فرانسیلا تولارنسیس باشد، تعداد افراد مرده یا ناتوان شده بیش از ۱۲۵۰۰۰ نفر خواهد بود. بنابراین اگر از سلاحهای بیولوژیک در شرایط درست آب و هوایی استفاده شود، واقعاً می‌تواند به عنوان یک سلاح کشتار جمعی به کار رود. به علاوه به خاطر اثرات گسترده روی جمعیت هدف، عوامل بیولوژیک می‌توانند باعث فشار مشخص و شدیدی بر روی سیستم مراقبت پزشکی شود. تعداد خیلی زیاد بیماران و نیاز به مراقبت ویژه می‌تواند باعث اتلاف شدید منابع پزشکی گردد. داروها و واکسنهای مورد نیاز معمولاً در داروخانه‌های معمولی وجود ندارند. افراد کادر پزشکی و پرسنل آزمایشگاهی ممکن است به مراقبتهای اضافی نیاز داشته باشند. نمونه برداری از اجساد و جمع‌آوری باقی مانده‌ها می‌تواند باعث بروز خطرات غیرمعمول گردد. پاسخ پزشکی به تهدید یا استفاده از سلاح‌های بیولوژیک می‌تواند با توجه به سابقه پزشکی افراد، قبل از مواجهه با عوامل، تعیین شود. اگر قبل از برخورد با عوامل آلوده‌کننده، ایمن‌سازی فعال یا پیشگیری با آنتی‌بیوتیک صورت گرفته باشد ممکن است باعث جلوگیری از بروز بیماری شود. برای مقابله با عوامل بیولوژیک ایمن‌سازی فعال خیلی مؤثر تر است و احتمالاً برای حفاظت نیروهای نظامی در مقابل عوامل بیولوژیک طیف گسترده‌ای از واکسیناسیون انجام گردد. حتی بعد از مواجهه و قبل از بروز علایم نیز استفاده از ایمن‌سازی فعال یا ایمن‌سازی پاسیو با داروهای آنتی‌بیوتیک یا آنتی ویرال، می‌تواند به عنوان پیش درمانی منجر به کاهش علایم بیماری گردد. بعد از شروع بیماری فقط تشخیص و درمان عمومی یا اختصاصی برای آن عامل خاص می‌تواند مؤثر واقع شود. در مجموع واکسن‌های عالی و آنتی توکسین‌های خوبی در مقابل بسیاری از عوامل سلاحهای بیولوژیک وجود دارد و برای موارد باقی‌مانده هم تحقیقات وسیعی برای ساخت انجام می‌شود. بیشتر بخوانید: انکارکنندگان کرونا ؛ آیا کل ماجرای شیوع ویروس کرونا ساختگی و فریب رسانه ای است؟ ویروس کرونا چگونه می کشد ؛ چرا همه مبتلایان کووید 19 نمی‌میرند؟ ویروس کرونا در هوای گرم ؛‌ آیا شروع تابستان شیوع کووید 19 را کاهش می‌دهد؟ کشف 6 نوع جدید ویروس کرونا ؛ آیا یک همه گیری کرونا جدید در راه است؟‌ کووید 19 در کودکان ؛ آیا ویروس کرونای جدید واقعا با کودکان کاری ندارد؟ منبع : تکراتو