رنگ نوزادتان زرد شده و شما نگران هستید؟ پیش از هر نکته ای باید بگوییم که تقریبا همه نوزادان در بدو تولد دچار زردی می شوند و این چیز عجیبی نیست.

نوزاد در بدو تولد بدلیل دریافت اکسیژن کافی از هوای آزاد نیازی به گلبول های اضافی نداشته و با تخریب آنها و کاهش میزان هموگلوبین و تبدیل هموگلوبین اضافی به بیلی روبین، زردی در نوزاد ایجاد می شود، ولی بدلیل عدم توانایی کافی کبد در دفع بیلی روبین در بدو تولد و کمبود فعالیت گلوکورونیک تراتسفر از در روزهای اول تولد عدم دفع بیلی روبین های اضافی زردی فیزیولوژیک ایجاد می شود.

اکثراً نوزادان در چند روز اول زندگی خود زرد می شوند. البته احتمال وقوع این عارضه در نوزادان نارس بیش از نوزادان رسیده است . اولین جایی که زردی درآن مشاهده میشود ، چشم نوزاد است به تدریج سینه ، شکم و پاهای نوزاد نیز ممکن است زرد شوند.

هر نوزادی که زرد می شود حتی اگر حال عمومی اوخوب باشد بایستی در اولین فرصت توسط پزشک معاینه شود زیرا زردی شدید ممکن است باعث عقب ماندگی ذهنی و حتی مرگ نوزاد شود.

معمولا ۶۰ درصد نوزادان سالم پس از تولد دچار زردی می‌شوند و در مواردی که نوزاد نارس باشد این مورد به ۸۰ درصد می‌رسد. البته اینها مواردی است که زردی ظاهر می‌شود، ولی در مواردی هم، از آنجا که زردی کم است، نمی‌توان آن را تشخیص داد و فقط با آزمایش می‌توان فهمید که بیلی‌روبین نوزاد در حد عادی است که این مورد رایج و عادی است.

با زرد شدن سفیدی چشم های نوزاد، می توانید زردی را در او تشخیص دهید. زردی نوزاد را می توان با لامپهای مخصوص با طیف نوری خاص و با ارتفاع مشخص از نوزاد درمان کرد.

تشخیص زردی نوزاد

زردی تنها یک علامت دارد و آن زرد شدن سفیدی چشم، بدن و مخاط‌ها است و باید نسبت به آن کمی حساس بود. گاهی والدین و حتی پزشکان و پرستاران نیز در ارزیابی زردی دچار اشکال می‌شوند. البته راهنمایی‌هایی وجود دارد. مثلا اگر تنها سر و صورت مبتلا به زردی باشد و سینه و شکم و اندام‌ها زرد نباشد یعنی عدد زردی بالا نیست اما هرچه زردی پایین‌تر بیاید حاکی از آن است که میزان زردی در حال افزایش است و هرچه به پاها برسد یعنی عدد زردی بالاتر و نگران‌کننده‌تر است.

در بسیاری از موارد ارزیابی چشمی کافی نبوده و پزشکان با دادن آزمایش خون مقدار زردی و نوع زردی را تعیین می‌کنند. زردی به ۲ نوع تقسیم می‌شود: زردی مستقیم و غیرمستقیم. آنچه اغلب در نوزادان اتفاق می‌افتد زردی غیرمستقیم است که می‌تواند به بافت مغزی خسارت بزند. زردی مستقیم چندان مشکل‌ساز نیست مگر اینکه نوزاد مبتلا به عفونت یا ناراحتی کبدی باشد.

البته همیشه زردی تنها علامت نیست. اگر در کنار زردی علایم دیگری مانند بی‌حالی یا شیر خوب نخوردن یا بالا و پایین بودن درجه حرارت بدن وجود داشت احتمال خطر بالاتر است و مراجعه به پزشک باید با سرعت بیشتری صورت بگیرد.

زردی تقریباً در تمامی نوزادان به درجات متفاوتی دیده می شود . لازم به ذکر است که نوع زردی نوزادان با بالغین متفاوت است لذا علل ایجاد آن، نحوه درمان و عوارض زردی نیز در نوزادان متفاوت از بالغین است. تولید بیلی روبین در جنین داخل رحمی نیز وجود داردولی این ماده از طریق جفت به خون مادر منتقل شده و از طریق کبد مادر دفع می شود.

لذا نوزادی که بدنیا می آید بجز در موارد خاص در ۲۴ ساعت اول زندگی زردی ندارد از روز دوم تولد به بعد نوزاد بتدریج زرد می شود تا اینکه در نوزادان رسیده و وزن تولد بالای ۲۵۰۰ گرم درروز ۵-۳ تولدودرنوزادان نارس و وزن کمتر از ۲۵۰۰ گرم در روز ۷-۵ تولد به حداکثر مقدار خود می رسد و پس از آن بتدریج زردی نوزاد کاهش می یابد.

زردی در نوزادان نارس دیرترولی شدیدتر از نوزادان رسیده بالا می رود و عوارض ناشی از آن در نوزادان نارس بیشتر از نوزادان رسیده است لذا زردی نوزادان نارس توجه بیشتری لازم دارد. اگر نوزادی در روز اول تولد زرد شود یا در روزهای بعد عدد زردی (بیلی روبین ) بیشتر از ۱۵-۱۳ در نوزادان رسیده و بیشتر از ۱۰ در نوزادان نارس برسد و یا در خانواده فرزند دیگری قبلاً به علت زردی بستری شده باشد این نوزاد نیاز به بررسی بیشتر و مراجعه به پزشک و احیاناً بستری دارد.

معمولاً زردی در نوزادان رسیده قبل از ۱۰ روز و در نوزادان نارس قبل از۲۱روز از بین می رود.در صورت پایدار بودن زردی بعد از هفته۳-۲ زندگی، بایستی نوزاد توسط پزشک معاینه شود.

بیلی روبین که عامل زردی نوزاد است در حد کم نه تنها مضر نیست بلکه تا حدودی مفید نیز می باشد.ولی اگر از حد معمول بگذرد بخصوص در زردی شدید بیلی روبین واردسیستم عصبی از جمله مغز شده و عوارض جبران ناپذیری از جمله اختلالات بینایی، شنوایی، حرکتی و دندانی ایجاد می نماید. بنابراین تمام نوزادان می بایست روز سوم تا پنجم تولد توسط پزشک از نظر زردی و مسائل دیگر معاینه شوند تا در صورت بالا بودن غیر طبیعی زردی جهت جلوگیری از عوارض ذکر شده درمان هر چه سریعتر شروع شود.

نوزادانی که بیشتر در معرض افزایش زردی می باشند

الف- اگر مادر گروه خون O داشته باشد ولی نوزاد گروه خون A یا B داشته باشد.

ب- اگر مادر Rh منفی و نوزاد Rh مثبت داشته باشد. بخصوص اگر مادر آمپول درگام حین حاملگی و بعد از زایمان دریافت نکرده باشد و به ویژه در زایمان های دوم به بعد.

ج- سابقه زردی در فرزندان قبلی

د- عدم دریافت کافی شیر مادر در روزهای اول زندگی

ه- نوزادان نارس (سن حاملگی کمتر از ۳۷ هفته)

و- نوزادان با وزن تولد کمتر از ۲۵۰۰ گرم

ز- نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت

ح- نوزاد مبتلا به فاوویسم

درمان زردی در نوزادان

اگر چه زردی یکی از شایعترین بیماریهای دوران نوزادی بوده و گاه عوارض خیلی بدی بر جای می گذارد در عین حال درمان نسبتاً آسان و موثردارد. زردی را می توان توسط لامپهای مخصوص با طیف نوری خاص وبا ارتفاع مشخص از نوزاد و در مدت زمان مناسب درمان کرد.

لامپهای مهتابی معمولی که در منزل استفاده می شود برای این کار مناسب نیستند و گاه خطراتی را بدنبال دارند. هنگامی که نوزاد زیر لامپ مخصوص زردی گذاشته می شود می بایست لخت بوده و فقط چشمها و قسمت تناسلی پوشیده باشد(چشم بند وپوشک داشته باشد) می بایست دقت کرد که چشم بند روی بینی نوزاد را نپوشاند و مشکل تنفسی برای او ایجاد نکند.

فاصله نوزاد تا لامپ ۴۰-۲۰ سانتی مترباشدو می بایست در مدتی که زیرلامپ قرار دارد بسته به نیاز نوزاد که حدوداً هر۳-۲ ساعت می باشدمادر، نوزاد را از زیر لامپ خارج کرده و به او شیر بدهد و مجدداً با بستن چشمها او را به زیر لامپ برگرداند.

بسته به شدت زردی میزان بیلی روبین نوزاد توسط آزمایش خون هر ۴-۱۲ساعت باید چک شود.معمولاً وقتی عدد بیلی روبین به کمتر از ۱۲ برسد نور درمانی(فوتوتراپی) قطع می شود.

گاهی بیلی روبین به حدی بالاست که برای نوزاد بسیار خطرناک بوده و می بایست سریعاً پایین آورده شودکه می تواند علت بالا بودن زردی تاخیروالدین در مراجعه به پزشک و یا بیماری نوزاد باشد در این موارد می بایست خون نوزاد سریعاً تعویض شود.

تعویض خون نسبت به نور درمانی عوارض بسیار بیشتری دارد لذا می بایست والدین با مراجعه به موقع به پزشک و انجام توصیه های او از رسیدن به مرحله ی تعویض خون پیشگیری کنند ولی در صورتی که پزشک تعویض خون را صلاح بداندمطمئن باشید عوارض زردی بالا بسیار بیشتر از عوارض تعویض خون می باشد

آیا زردی نوزاد را در خانه می توان درمان کرد ؟

اگر عدد زردی خیلی بالا نباشد و نوزاد چند روزه سالم باشد والدین می‌توانند درمان را در خانه زیر دستگاه فوتوتراپی انجام دهند. تاکید می‌کنم دستگاه فوتوتراپی، نه هر لامپی. دستگاه فوتوتراپی لامپ مخصوص و ویژگی‌های مخصوصی دارد که باید آن را از مکان‌های معتبر و مطمئن تهیه کرد. این دستگاه‌ها باید استاندارد بوده و لامپ‌های آن به موقع تعویض شود. کارکرد بیش از ۲ هزار ساعت این لامپ‌ها در کاهش زردی نقش نخواهد داشت. توجه به فاصله این لامپ‌ها از بدن نوزاد و اینکه لامپ محافظ داشته باشد ضروری است تا در صورتی که شکسته شد، پوست نوزاد را دچار سوختگی یا دیگر عوارض نکند. در این شرایط به توصیه پزشک آزمایش خون نوزاد در فواصل مختلف تکرار می‌شود تا میزان زردی تعیین شود. اگر حال نوزاد مناسب نباشد یا عدد زردی بالا باشد بهتر است درمان در بیمارستان انجام پذیرد.

درمان های سنتی زردی نوزاد
درمان های سنتی همیشه از زمان های قدیم مورد توجه مردم کشورمان بوده است. شیر خشت یکی از همان موادی است که حرف های ضد و نقیضی درباره استفاده و عدم استفاده آن در درمان زردی می شنویم.
شیر خشت نوعی ماده گیاهی است که در قدیم برای درمان زردی مورد استفاده قرار می گرفت. ولی در حال حاضر بسیاری از پزشکان اعتقادی به استفاده از شیرخشت و داروهایی نظیر آن ندارند. ولی تحقیقات نشان داده که مصرف قطره خوراکی شیر خشت همراه نور درمانی تأثیر بسیار زیادی در بهبود نوزادان مبتلا به زردی دارد. به طوری که سرعت بهبودی را به نحو چشمگیری افزایش می دهد.
این ماده با داشتن قندهایی چون مانیتول یکی از درمان های مهم برای زردی به شمار می رود که چنانچه به روش بهداشتی مورد استفاده قرار گیرد، بسیار موثر خواهد بود و امروز جنبه درمانی آن هم به صورت علمی به اثبات رسیده است.
از عوارض درمان نشدن زردی می توان به فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی، حملات صرعی، اشکال در تعادل حرکتی، ناهنجاری های دندانی و ناشنوایی اشاره کرد که دیگر قابل درمان نیستند
علاوه بر شیر خشت، روش های سنتی دیگری هم وجود دارد که به تجربه و از لحاظ علمی به اثبات رسیده اند. آرد جو از جمله موادی است که می تواند در درمان زردی موثر واقع شود، به این صورت که آرد جوی نرم و الک شده را روی بدن نوزاد به جز روی صورت و دور ناف می پاشند. این روش همراه نور درمانی تأثیر و سرعت درمانی بیشتری خواهد داشت.
شستن بدن نوزاد با عرق کاسنی همراه با آب ولرم نیز در درمان زردی موثر است.
همچنین می توانید ترنجبین و آب را مخلوط کرده و پارچه ای را در آب خیس کرده و به پشت گوش و پیشانی نوزاد بمالید.
راهکار دیگر حجامت است، به طوری که در پشت گوش نوزاد خراش کوچکی ایجاد می کنید تا چند قطره خون از آن جاری شود. این کار باید تحت نظر متخصص آن انجام شود.
این درمان های جایگزینی ساده در کنار درمان های طبی می توانند در درمان زردی نوزادان موثر باشند، البته به شرطی که به صورت کاملا بهداشتی انجام گیرند.

در صورتی که زردی درمان نشود چه عوارضی خواهد داشت؟

اگر شدت زردی بالا باشد و عدد آن به سرعت افزایش یابد و والدین نوزاد را سریع به پزشک ارجاع ندهند ممکن است زردی سبب بروز مشکلات مغزی در نوزاد شود. زردی می‌تواند در برخی مناطق مغز نفوذ کرده و انواع مشکلات مغزی، فلج مغزی یا دیگر مشکلات را پیش آورد. زردی در عین حال که مشکل شایعی است و برای تعداد زیادی از نوزادان رخ می‌دهد و اگر به موقع درمان شود مشکلی ایجاد نمی‌کند، چنانچه به موقع درمان نشود، می‌تواند در درصد پایینی مشکل‌ساز شود.

مدیریت زردی نوزادان به روایت تصویر